Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti
Download 462.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 5.She’r yuzasidan dastlabki suhbat
- 7.Topshiriq bilan oʻqitish.
- 8.She’rni ifodali oʻqish musobaqasi
- 10.Maqol oʻqish va manosini izohlash.
- 11. Tez aytish mashqi.
- 14.Vaqtga qarab “ Kim koʻp maqol aytadi”, tez aytish musobaqasini oʻtkazish mumkun.
- Darsning texnologik xaritasi Mavzu
- Soatlar soni
- Oʻquv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi: Metod: Suhbat
- Darsning maqsad va vazifalari Ta’limiy
- Kutilayotgan natija
- Dars jarayoni va texnologiyasi
- Husayn Boyqaro
- Mavzu
- 2 modul Quvnoq daqiqa.
- Taqdimot
4.She’r bilan tanishtirish. She’r ifodali oʻqib beriladi. Izohli oʻqishdan foydalaniladi. Buning uchun she’rdagi qoʻrgʻonim, millatim soʻzlari ma’nosi izohlanadi, shunda she’rni oʻquvchilar yaxshiroq anglaydilar, soʻzlar plakatga yozib osib qoʻyiladi: Soʻzlar ma’nolarini bilib oling. Qoʻrgʻon- yashaydigan keng, katta joy. Millatim, xalqim-bir tilda gaplashadigan Vatani bir, urf-odatlari, an’analari bir xil boʻlgan odamlarni bir millat, bir xalq deyishadi. Soʻzlarning ma’nosi oldin oʻquvchilardan soʻraladi, soʻng oʻqituvchi izohlaydi, she’r ifodali oʻqib beriladi 5.She’r yuzasidan dastlabki suhbat: She’r sizga yoqdimi? She’r nima haqida ekan? 34
qilinadi. Keyin oʻqish malakasi yaxshi shakllangan oʻquvchilarga oʻqitiladi. Soʻng bandlarga boʻlib oʻqitiladi. 7.Topshiriq bilan oʻqitish. She’rning birinchi bandini oʻqing, mazmunini ayting. Nega shoir vatanni yurak degan? Oʻquvchular javobi aniqlashtiriladi: Shu vatanda , shu yerda va shu yurtda tugʻildingiz. Shuning uchun ham bu vatan sizga onadek aziz. Insonlar uchun ba’zi narsalar faqat bitta boʻladi. Odam yuraksiz yashay olmaydi, yurakni almashtirib ham boʻlmaydi. Xuddi shunday inson vatansiz ham yashay olmaydi. Shuning uchun ham shoir Vatanni yurak bilan tenglashtirgan.(Xuddi shu tarzda she’rning boshqa bandlari ham tahlil qilinadi. Bunda koʻproq oʻqituvchining ijodiy faoliyati katta oʻrin tutadi. Oʻqituvchi sinf oʻquvchilarining xususiyatlarini e’tiborga olib, ularning faoliyatini boshqarishi va hikoyani soddalashtirishi yoki
murakkablashtirishi mumkin.) 8.She’rni ifodali oʻqish musobaqasi qatorlararo oʻtkaziladi. Qatorlardagi har bir bolaga baho qoʻyib boriladi. Ballar jamlanib gʻolib qator e’lon qalinadi, bu orqali bolalar orasida oʻzaro yordam yoʻlga qoʻyiladi.
artilgani oʻquvchilardan soʻraladi va ular javobi toʻldiriladi. Qadimda bizning yurtimizda olimlar, shoir va yozuvchilar, sarkardalar, davlatni boshqaruvchilar, mehnatkashlar koʻp boʻlgan. Bolalardan shunday mashxur kishilardan kimlarni bilishlari soʻraladi, bilmasa oʻqituvchining oʻzi yordamlashadi. Ular vatanning ozodligi tinchligi, taraqqiy etishi uchun ijod qilgan, mehnat qilagan. Siz ham ularga oʻxshab bilim olish uchun harakat qilishingiz lozim. Kelajakda vatanimizni rivojlantirib, boy davlatga aylantirishimiz kerak. 10.Maqol oʻqish va manosini izohlash. Darslikda berilgan maqollar oʻquvchilarga oʻqitiladi, ayrim vatanidan uzoqda, uni qoʻmsab yashayotgan, oʻz vatanida mehnat qilib, toʻq va farovon yashayotgan kishilar misolida tushuntiriladi. Joʻr boʻlib aytish orqali yod oldiriladi. 35
bilan buni bir necha marta aytish.
Krassvord yechish 1.vatan 2.yurak
3.kerak (Bunda shakl ham V koʻrinishini oladi) 13. Test. 1.ona soʻzi toʻgʻri qoʻllanilgan qatorni toping A.Ona-vatan, ona-tuproq. B.Ona-koʻcha, ona-dala. 2.She’rda vatan soʻzi necha marta qoʻllanilgan? A.5marta B.4marta 3.”Vatan-bu…” she’rining muallifi kim ? A.Poʻlat Moʻmin B.Erkin Vohidov 1.Vatan degani nima ekan? A.Tugʻilgan joyi. Yashaydigan uyi, yurti. B.Millati, xalqi, odamlar Krassvord va testlar har bir oʻquvchi uchun koʻpaytirilib uyda berilishi ham mumkin.
ragʻbatlantiriladi.Oʻquvchilarning reytingi aniqlanadi. 15.She’rni yod olish uyga vazifa qilib beriladi.She’rni yod olish yoʻli oʻrgatiladi she’rni oldin toʻgʻri xatosiz oʻqish mashq qilinadi.Bir necha marta oʻqish orqali tez oʻqish orqali tez oʻqish oʻzlashtiriladi.Soʻng 2 misra oʻqilib yoddan aytiladi.Qayta-qayta oʻqish va yoddan aytish yoʻli bilan she’rni yodlash 36
mumkinligi,oxirida onasiga ,otasiga,aka va opalariga yoddan aytib berish lozimligi tushuntiriladi. 16.Darsda oʻrganilgan savollar yordamida umumlashtiriladi va oʻquvchilar reytingi e’lon qilinadi.
1-sinf oʻquvchilaroi rivoyatlarni juda sevib oʻqiydilar. Darslikdagi “Non isi” rivoyati buyuk boboʻalonimiz A.Navoiy haqidadir. Bu mavzu bilan tanishish darsini quyidagicha tashkil qilish maqsadga muvofiq. Darsning texnologik xaritasi Mavzu: Non isi. (Rivoyat) Mavzuga doir tayanch tushunchalar: Husayn Boyqaro, eng xushboʻy narsa, vazirlar, Alisher Navoiy, non, non isi, saroy. Soatlar soni: 1soat. Mavzuning qisqacha ta’rifi: Husayn Boyqaro saroydagilarga eng xushboʻy narsani keltirishni buyuribdi. Ular keltirgan narsalar Sultonga yoqmabdi. Oxiri ular Alisher Navoiyga murojaat qilishibdi. Alisher Navoiy bir savat non bilan saroyga yetib boribdi. Husayn xursand boʻlibdi, chunki uning koʻngli yangi yopilgan non isini istayotgan edi.
ajdodlarimiz hayotiga doir ma’lumotlar bilan tanishish, nonning aziz ne’mat ekanligini tushuntirish.
37
rivojlantirish. Vatanimizda yashab oʻtgan allomlar hayotiga doir ma’lumotlarni oʻrgatish orqali Vatanga va uning tarixiga qiziqish hissini tarbiyalash. Kutilayotgan natija Dars yakunida oʻquvchilar matnni toʻgʻri va ifodali oʻqish malakasiga ega boʻladilar. Ulugʻ boboʻliz Alisher Navoiy hayoti haqidagi va uning doʻsti Husayn Boyqaro haqidagi yangi ma’lumotlarni oʻzlashtiradilar. Dars jarayoni va texnologiyasi Ishning nomi Metod
Vaqt 1-
bosqich Tashkiliy qism Oʻquvchilar davomati aniqlanadi. Sinfning darsga tayyorligi tekshiriladi. Suhbat 2 daqiqa 2-bosqich (Refleksiya) ehtiyojlarni aniqlash Dars davomida rioya qilish lozim boʻlgan qoidalar belgilanadi, dars shiori ishlab chiqiladi. Munozara 2 daqiqa 3-bosqich Darsning borishi
1.
Alisherning yoshligi haqidagi matnni hikoya qildirish. 2.
dars haqidagi bilimlarni tekshirish. 3.
Matnni oʻqishga tayyorgarlik. 4.
Oʻquvchi matnni
oʻqib beradi va hikoya qiladi. 5.
izoh beriladi. 6.
Matnni oʻquvchilarga oʻqitish. 7.
Maqolni oʻqitish va mazmuni ustida ishlash. Savol-javob
Suhbat Ifodali
oʻqish Ifodali
oʻqish Didaktik Oʻyin 6 daqiqa 5 daqiqa
2 daqiqa 5 daqiqa
6 daqiqa 2 daqiqa
5 daqiqa 38
4- bosqich Mustahkamlash 1.
testlardan foydalanish. 2.
Darslikdagi savollardan foydalanib dars umumlashtiriladi Test
Suhbat
3 daqiqa
4 daqiqa 5- bosqich
Baholash, darsni
yakunlash. Oʻquvchilarning darsda ishtiroʻi hisobga olinib, reytingi e’lon qilinadi.
2 daqiqa 6- bosqich Uyga matnni oʻqib, oʻrganib kelish topshirigʻi beriladi. Tushuntirish 1 daqiqa Darsning borishi: 1.
Alisherning yoshligi haqidagi matnni hikoya qildirish. 2.
Oʻqituvchi oʻquvchilarga oʻtgan mavzu yuzasidan savollar beradi. -
Alisherning doʻsti katta boʻlganda kim boʻlmoqchi edi? -
Alisher doʻstiga qanday maslahat berdi? -
Siz nima deysiz? Kimning gapi toʻgʻri? 3.
Oʻtigan mavzu xulosalanadi. 4.
Matnni oʻqishga tayyorgarlik. Nonning qanday turlarini bilasiz? (Obi non, patir, shirmoy non, jizzali non…) Nonning hidi qanaqa boʻladi? 5.
Oʻqituvchi matnni oʻqib beradi va hikoya qiladi. 6.
Lugʻat ishi. Husayn Boyqaro – A. Navoiyning bolalikdan birga oʻsgan doʻsti. Keyinchalik u shoh boʻlganda A. Navoiy unga vazirlik qilgan. Xushboʻy – yoqimli hid. 7.
Matnni oʻquvchilarga oʻqitish. Matn 5 qismga boʻlib, 5 nafar oʻquvchiga oʻqitiladi. Mazmunini soʻzlash aytiladi. 8.
39
1) Husayn Boyqaro nima keltirishni buyurdi? 2)
3)
Vazirlar kimga murojaat qilishdi? 4)
A. Navoiy saroyga nima keltirdi? 9.
Oʻqituvchi bolalar bilan nima uchun nonning hidi eng xushboʻy boʻlishi haqida suhbat uyushtiradi. U nonning juda koʻp insonlar mehnati hosilasi ekanligini, bugʻdoyning ekilishidan boshlanadigan dehqon mehnati haqida, bugʻdoyni un qilish va undan non tayyorlashgacha boʻlgan mashaqqatli mehnat haqida soʻzlab beradi. 10.
Eng xushboʻy va aziz ne’mat nima? A.
Qalampirmunchoq B.
Non 11.
Oʻquvchilarga non haqidagi she’r, ashula va maqollar ayttiriladi. (Nonni qilmagin uvol, nonning uvogʻi ham non) 12.
Oʻquvchilar baholanadi. Faol ishtiroʻ etganlar ragʻbatlantiriladi. 13.
1-sinfda badiiy asarlar matni ustida ishlash jarayonida ularning janriy xususiyatlaridan tashqari, mavzusi ham nazarda tutiladi. Masalan, tabiat tasviriga oid matnlar ustida ishlashda tabiat bagʻriga sayohat uyushtirilib, bolalar kuzatuvchanlikka oʻrgatilsa, vatanparvarlikka oid asarlar tahlili vatanning dongdor kishilari bilan uchrashuvlar yoʻi mavzuga daxldor kinofilmlar namoyishi vositasida amalga oshirilsa, dars samaradorligi yanada ortadi. Hozirgi ta’lim jarayonida modulli texnologiyalardan ham unumli foydalanilmoqda. Modul oʻqitish fanning asosiy
masalalari boʻyicha umumlashtirilgan axborotlar beruvchi muammoli va yoʻriqli darslar oʻtilishini taqozo etadi. Darslar oʻquvchilarning ijodiy qobiliyatini rivojlantirishga qaratilmogʻi lozim. Modulli ta’lim oʻqitish texnologiyasining eng asosiy negizi- bu oʻqituvchi va oʻquvchining belgilangan maqsaddan kafolatlangan natijaga hamkorlikda
40
erishishlari uchun tanlangan texnologiya tushuniladi. Oʻqitish jarayonida maqsad boʻyicha kafolatlangan natijaga erishishida qoʻllaniladigan har bir modul oʻqituvchi va oʻquvchi oʻrtasida hamkorlik faoliyatini tashkil eta olsa, oʻquv jarayonida oʻquvchilar mustaqil fikrlay olsalar, ijodiy ishlay olsalar, izlansalar, tahlil eta olsalar, oʻzlari xulosa chiqara olsalar, oʻzlariga , guruhga, guruh ularga baho bera olsa, oʻqituvchi ularning bunday faoliyatlari uchun imkoniyat va sharoit yarata olsa oʻqitish jarayonining asosi hisoblanadi. Har bir dars, mavzuning oʻziga xos modulli texnologiyasi boʻlib, u oʻquvchining ehtiyojidan kelib chiqqan holda bir maqsadga yoʻnaltirilgan , oldindan loyihalshtirilgan va kafolatlangan natija, berishishiga qaratilgan pedagogik jarayondir. Boshlangʻich sinflarda ertaklarni oʻrgatishda modulli texnologiyalardan ham foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi. Zero, 1-sinf oʻqish darslarida bir qator ertaklar oʻqib-oʻrganiladi. Binobarin, oʻqish darslariga qoʻyilgan zamonaviy talablar oʻqituvchidan boshlangʻich sinf oʻquvchilarini oʻqishga jalb qilish, badiiy adabiyoni san’atning bir turi sifatida qarashga, asarlarning badiiy mazmunini, estetik ahamiyatini va obrazlar mazmunini tushunishiga e’tibor qaratish talab etiladi. Quyida 1- sinfda “Rostgoʻy bola” ertagini oʻrgatishning aniq modullar asosida tayyorlangan dars ishlanmasini keltiramiz. Mavzu: Oʻzbek xalq ertagi “Rostgoʻy bola”. Maqsad: Toʻgʻri, tez va ifodali oʻqish malakalarini takomillashtirish. Matn ustida ishlash, tahlil qilish koʻnikmasini mustahkamlash, oʻquvchilarning lugʻat boyligini oshirish. Oʻquvchilar shaxsida toʻgʻrisoʻzlik, rostgoʻylik kabi ijobiy sifatlarni tarbiyalash. Darsning borishi: Darsning shiori: Biz nimaiki qilmaylik, Barchasi zarur, kerak. Bilim egallash uchun Tinimsiz oʻqish kerak. 1 modul. 41
Uy vazifasini tekshirish. “Maymun va duradgor” haqidagi ertak. Xattaxta oldiga ikki oʻquvchi chaqiriladi va ular galma galdan ertakni oʻqib, mazmunini soʻzlaydilar. Duradgor kim? U nima ish qiladi? Degan savol beriladi va oʻquvchilarning javoblari toʻldiriladi. 2 modul Quvnoq daqiqa. Oʻqituvchi: Yaxshi oʻqish uchun, yaxshi nafas olish kerak. 1)
“Choyni sovit”.
“Gulni hidla”.
“Sharni shishir”.
“Changni hayda”. 2)
Ovoz mashqi: tovush mashqi: a,o,u,e,i,oʻ. -
Quyidagi she’rni eshitib bugun qanday mavzu bilan tanishishimizni bilib olarsiz. Yaxshilab e’tibor qiling: Toʻgʻrisoʻz bola. H.H. Niyoziy. (Qisqartirilgani) Kelmogʻida maktabidan bir oʻgʻil, Toʻxta debon ikki kishi toʻsdi yoʻl. Dedi:” Tanga berurman sanga Soʻzla bir ogʻizgina yolgʻon manga”. Berdi oʻgʻil fikr ila shirin javob: “ Soʻzlang ako, qomatingizga qarab. Bu soʻzingiz aslida yolgʻon erur Tangaga yolgʻonni kim olgʻon erur”. Quyidagi skanerga qarab bugungi oʻrganadigan mavzumiz nomini va unga doir soʻzlarni toping.
42
b r o s t g oʻ
y b r o o b o l a y a oʻ o o l s y o l gʻ o h r l s
a t a n g a k k a t r g k i s h i a k o g o o ʻ m a k t a b y u oʻ s y s oʻ z i ng i z y
t o gʻ
i z g i n a a g l a r o s t g oʻ
y oʻ
y s a n g a k i m
- rostgoʻy (5 ta), bola (3 ta), yolgʻon, tanga, kishi, ako, maktab, soʻzingiz, ogʻizgina, sanga, kim.
Skanerdagi soʻzlarni qatnashtirib gaplar tuzing: Bir ogʻizgina yolgʻon, rostgoʻy bola, yolgʻonchi kishi sanga tanga berurman, dedi va b. –Kim shu soʻzlar vositasida ertak tuzib beradi. Bolalar oʻzlaricha tuzgan ertaklarini soʻzlab beradilar. Bugungi oʻtadigan ertagimiz nomini topdingizmi? Bolalar aytadilar (Yoʻi oʻqituvchi ertak nomini oʻzi aytadi: “Rostgoʻy bola”). Kelinglar endi ertakni eshitib koʻramiz. Unda ba’zi notanish soʻzlarga duch kelasizlar. Ularning mazmunini sizlarga tushuntiraman: (xattaxtaga oldindan yozib qoʻyilgan boʻlishi ham mumkin) Podshoh - yurtni boshqaruvchi kishi. Vazir - podshohning yordamchisi. Tadbir - oʻylab qilingan ish. Xomush- xafa.
43
Ertakni oʻqituvchi tomonidan oʻqish, ma’lum bir qismini oʻquvchilar davom ettirishi mumkin. -Siz yolgʻon gapirgan bolalarni hayotda uchratganmisiz? (Oʻquvchilar javoblari eshitiladi). Rost gapirishning ahamiyatini bilasizmi? Oʻqituvchi rost gapirishning ahamiyati haqida oʻquvchilarning yoshiga mos tushuncha beradi va xalq maqollaridan aytadi (Masalan, “Boshinga qilich kelsa ham rost gapir”...qolganini oʻquvchilar davom ettiradilar).
Mustaqil oʻqish. Usul: oʻqituvchi oʻquvchilar bilan birga ovoz chiqarib oʻqiy boshlaydi (oʻquvchilar faqat koʻz bilan oʻqiydilar), oʻqituvchi jim boʻlib, oʻqishni ichida davom ettiradi, oʻquvchilar esa ovoz chiqarib oʻqiydilar, keyin yana oʻqituvchi ovoz chiqarib oʻqiydi, oʻquvchilar koʻz bilan oʻqiydilar va shunday oʻqish ertak oxirigacha davom etadi. Oʻqish oldidan topshiriq: xattaxtada yozilgan soʻzlarni ertakda berilganday izchillikda, soʻzlar qoʻshib yozing: * qadimda, * podshoh boʻlgan, * xomush boʻlib yurgan, * vazirning maslahati, * gul urugʻi, * farzand qilib olmoqchi, * vaqt oʻtibdi, * shahar aylanibdi, * gullarni koʻrib oʻtaveribdi, * koʻzi tushibdi, * gullar qani, * qaynattirgan.
44
Matnni tahlil qilish uchun savollar: -Ertak qahramonlari kimlar? -Quyidagi soʻzlar kim haqida yozilgan: xomush, farzandi yoʻq, gul urugʻi tarqattiribdi (podshoh). -Yaxshi farzand topish yoʻlini ertak qahramonlaridan kim maslahat beribdi? (vazir) -Qanday yoʻl bilan rostgoʻy, aqlli bola tanlandi? -Keyin nima boʻldi? -Podshoh gul urugʻini nima qilgan ekan? -Quyidagi hikmatli soʻzlardan qaysi biri ertak mazmunini toʻldiradi? 1. Boshingga qilich kelsa ham, rost gapir. 2. Yolgʻonning umri qisqa. 3. Boshingga nima kelsa, tilingdan kelur. 4. Toʻgʻrilik baxt keltirar. (Toʻgʻri gapirgani uchun bola podshohga farzand boʻldi). Markazlarda ishlash. Sinf jamoasi 5-7 kishidan tahlilchilar, oʻquvchilar, tilshunoslar, tadqiqotchilar (boshqalar ham boʻlishi mumkin) kabi guruhlarga boʻlinib markazlarda ishlaydilar. Oʻqish markazi: “Kitoblar olami”. 1 guruh-oʻquvchilar. Topshiriq: Ertakdagi koʻrsatilgan qismni oʻqib, uni tiklash (Ertak kseroʻopiya qilinib, 7 qismga boʻlinadi. Har bir qismi kamalakning bir rangiga mos keladigan rangdagi qogʻozlarga yopishtiriladi. Oʻquvchilar boʻlingan matnni tiklab, toʻliq javobni va kamalak rangini hosil qiladilar). 2 guruh-tahlilchilar. Topshiriq: Ijodiy daftarda ishlash (matnga savollar qoʻyish) Yozuv markazi: “ijodiy ish”.
45
Har bir oʻquvchining aftarida qahramonlar xislatlariga tegishli soʻzlar yozilgan: farzandi yoʻq, xomush, koʻp bolalarni koʻrdi, gulsiz tuvak ushlab oʻtirgan bolakay. Topshiriq: Qahramonlarga taalluqli xislatlarni oʻqib, kimga tegishligini ayting. Ertak qahramonlaridan kimga tegishli gap yoʻqligini aniqlang (vazirga tegishli gap yoʻq). Oʻzingiz tanlang. Ilmiy-tadqiqot markazi. Topshiriq: Ertakdagi qahramonlarga doir sifatlarni yozish va ularga taalluqli sifatlarni qahramon nomi bilan birga yozing. Natijada quyidagi jadval hosil boʻladi: Xomush podshoh. Aqlli vazir. Rostgoʻy bola. Yolgʻonchi bolalar. Taqdimot: Har bir markazdan bir bola chiqib, oʻz ishlarining yakuni haqida soʻzlaydilar. Oʻqituvchi: Qarang xattaxtamizda Hosil boʻldi kamalak. Yorgin birning kelajak! Download 462.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling