O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti kimyoviy texnologiyalar fakulteti

C ++ tilida quyidagi xizmachi so’zlar mavjud:

Int	else	long	unsigned
Char	for	return	continue
Float	do	case	Auto
double	while	sizeof	If
extern	struct	default	point
register	goto	short	include
typedef	switch	Break
Static	union	entry

O’zgaruvchilar ob’ekt sifatida. Ci++ tilining asosiy tushunchalaridan biri nomlangan hotira qismi – ob’ekt tushunchasidir. Ob’ektning xususiy holi bu o’zgaruvchidir. O’zgaruvchiga qiymat berilganda unga ajratilgan hotira qismiga shu qiymat kodi yoziladi. O’zgaruvchi qiymatiga nomi orqali murojaat qilish mumkin, hotira qismiga esa faqat adresi orqali murojaat qilinadi. O’zgaruvchi nomi bu erkin kiritiladigan identifikatordor. O’zgaruvchi nomi sifatida xizmatchi so’zlarni ishlatish mumkin emas.

C++ algoritmik tilining alifbosi quyidagilardan iborat: 0 dan 9 ga katta va kichik lotin harflari; cha raqamlari; maxsus belgilar (+, -, *, /, =, >, <, {, }, [, ], ‘) ni o’z ichiga oladi. C++ tilida so’z deb bir nechta belgilar ketma-ketligi tushuniladi. Xizmatchi so’z deb C++ tilidagi standart nom tushuniladi. Bu maxsus ma’noni anglatadi va uni ma’lumotlarga berib bo’lmaydi. Masalan: int, float, for, while va hokazo. C++ tilida ma’lumotlarning elementlari bo’lib o’zgaruvchilar, o’zgarmaslar, izohlar xizmat qiladi. Xotiraning nomlangan qismi bo’lib, o’zida ma’lum bir toifadagi qiymatlarni saqlaydi. O’zgaruvchining nomi va qiymatlari bo’ladi. O’zgaruvchining nomi orqali qiymat saqlanayotgan xotira qismiga murojaat qilinadi. Programma ishlashi jarayonida o’zgaruvchining qiymatini o’zgartirish mumkin. Har qanday o’zgaruvchini ishlatishdan oldin, uni e’lon qilish lozim.

Quyidagi butun sozlardan foydalanish uchun b, haqiqiy sonlardan foydalanish akunlangan jumlasi hisoblanadi va ma`lumolar taxlilining tugallangan bosqichini ifodalaydi. Operatorlar nuqtali vergul “;” bilan ajratiladi. Ya`ni “;” operatorning tugallanganligini bildiradi. TP (Turbo Pascal) da operatorlar progammada keltirilgan ketma - ketlikda bajariladi. Programma sarlavhasi – Program xizmatchi so`zi bilan boshlanilib undan so`ng programma nomi (identifikator) keltiriladi. Programma sarlavhasi programmaning boshqa satrlari kabi nuqtali vergul bilan tugatiladi. Programma sarlavhasini yozmasdan tashlab ketish ham mumkin. Identifikator – programmist tomonidan programma elementlari (protsedura, funksiya, o`zgaruvchilar, o`zgarmaslar …) uchun ixtiyoriy tanlangan nom. Identifikator tanlaganda quyidagilarga ahamiyat berish kerak: Identifikator lotin harflaridan yoki “_” belgisidan boshlanishi shart; Ikkinchi simvoldan boshlab belgi, raqamlardan foydalanish mumkin; TP da katta kichik harflar farqlanilmaydi; ( KATTA=katta, KaTTa=kAttA) Probel TP da so`zlarni ajratish uchun ishlatiladi. Shuning uchun identifikatorda probeldan foydalanib bo`lmaydi; Xizmatchi so`zlardan (PROGRAM, BEGIN, END, FOR, AND kabi) identifikator sifatida foydalanib bo`lmaydi; Identifikator uzunligi 63 ta simvoldan oshmasligi kerak. Programma tanasi – begin xizmatchi so`zi bilan boshlanilib end xizmatchi so`zi bilan yakunlanadi. Programma tugaganligini bildirish uchun nuqta qo`yiladi. O`zgaruvchilarni e`lon qilish bo`limida – programmada ishlatilgan barcha o`zgaruvchilar nomlariga mos ravishda qaysi toifaga tegishli ekanligini e`lon qilish kerak. Ma`lulotlarni e`lon qilish VAR xizmatchi so`zi bilan boshlanadi. M Haqiqiy sonlar REAL xizmatchi so`zi bilan e`lon qilinadi. Butun sonlar Integer xizmatchi so`zi bilan e`lon qilinadi. Bu misolda ikkita o`zgaruvchi e`lon qilindi. “A” o`zgaruvchisi butun qiymat qabul qiladi. “B” o`zgaruvchisi haqiqiy qiymat qabul qiladi. Butun qiymat qabul qiluvchi o`zgaruvchini e`lon qilish orqali mashina xotirasida ixtiyoriy butun sonni saqlovchi yacheyka ajratiladi. Bu yacheykaga murojaat qilish, e`lon qilish bo`limida keltirilgan nom orqali bo`ladi. O`zlashtirish operatori- O`zgaruvchilarga biror qiymatni berish uchun o`zlashtirish (“:=”) operatoridan foydalaniladi. Misol: A:=2005; Bu operator bajarilishi natijasida “A” o`zgaruvchisi 2005 qiymatini qabul qiladi. Ya`ni 2005 soni “A” o`zgaruvchisi uchun ajratilgan xotira yacheykasiga yoziladi. Kiritish operatori – Programma bajarilishi mobaynida ma`lumot kiritish uchun ReadLn operatoridan foydalaniladi. Chiqarish operatori – Write, WriteLn bu operatorlar orqali ekranga ixtiyoriy ma`lumotni chiqarish mumkin. Satr xabarlarini ekranga chiqarish uchun apostrof vazifasini bajaruvchi maxsus qo`sh tirnoq ichiga olish kerak. O`zgaruvchilarni ekranga chiqarish uchun ularning nomlari keltiriladi. O`zgaruvchilarni va satrlarni bir vaqtda ekranga chiqarish ham mumkin. Write va WriteLn operatorlarining farqi shundaki Write operatorida ma`lumot kursor turgan joyga chiqariladi. WriteLn opertorida ma`lumotlar keyingi satrga chiqariladi. Arifmetik amallar : + qo’shish - ayirish * ko`paytirish / bo`lish

Amaliy qism 1.1.Chiziqli tarkibli hisoblash jarayonini blok sxema ko’rinishi;