O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi

10 MA'RUZA

SIRTLAR. UMUMIY MA'LUMOTLAR.

Reja:

10.1. Sirtning hosil bo'lishi va ularning Monj chizmasida berilishi hamda texnikada ho'llanishi.

10.2. Sirtlarning analitik usulda berilishi.

10.3. Sirtlarning kinematik usulda berilishi.

10.4. Sirtlarning karkas usulida berilishi.

Adabiyotlar:

1. Murodov Sh.K. va boshhalar "Chizma geometriya kursi"

"O'kituvchi" 1988.

2. Frolov S.A. "Nachertatel'naya geometriya" "Mashinostroenie"

Moskva 1978.

10.1.Sirtning hosil bo'lishi va ularning Monj chizmasida berilishi xamda texnikada ho'llanishi.

hozirgi vahtda sirt hosil hilishning turli usullari ma'lum. Lekin chizma gsometriyada grafik tasvirlashning hulayligi hisobga olinib sirtni biror chizik yoki sirtning fazoda uzluksiz harakatlanishi davomida holdirgan izi deb haraladi. Ikkita jismning bir-biriga tegib turgan soxasi shu jismning sirti deyiladi. harakatlanib sirt hosil hiluvchi n chizik yasovchi deyiladi. Yasovchi chizikning harakatini belgilovchi m chiziklar yo'naltiruvchilar deyiladi.



114-chizma

hamma sirtlar yasovchilarning turiga karab ikki sinfga bo'linadi.

1. Chizikli sirt - yasovchilari to'gri chizih deyilgan sirtlar. Masalan tsilindr, konus.

2. Chizihsiz sirt - tugri chizihniig harakatidan hosil bo'lishi mumkin bo'lmagan sirtlar M: shar, ellipsioid. Sirtlar hosil bo'lish xarakteriga harab konuniy va honunsiz sirtlarga bo'linadi. Sirtning hosil bo'lishi biror konunga asoslangan bo'lsa, bunday sirt honuniy sirt deyiladi. M. Doiraviy tsilindr va konus, sfera sirtlari. Sirtning hosil bulishi hech kanday honunga asoslanmagan bo'lsa, bunday sirt

konunsiz sirt deyiladi. Bunga topografik va Empirik sirtlar kiradi. Konuniy sirtlar

analitik yoki grak usulda berilishi mumkin.honunsiz sirtlar fakat grafik va jadval usulida beriladi. Konuniy sirtlar o'z navbatida algebraik va transtsindent sirtlarga bo'linadi. Algebraik tenglamalar bilan ifodalangan sirt algebrik, transtsendent tenglamalar bilan ifodalangan sirt transtsendent sirt deyiladi.

Algebrik sirtlarning tartibi va klassi mavjud. Ularning tartibi sirtni ifodalovchi tenglamaning darajasiga, klassi esa sirt tangentsial tenglamasining darajagiga teng.

Sirtlarning berilish usullari.

Chizma geometriyada sirtlar asosan: analitik, kinematik va karkas usullarida beriladi.