O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi

12.3 Yoyiladigan chizihli sirtlar.

Bunday sirtlarning yo'naltiruvchilari birta egri chieih bo'lib, juda yahin turgan yasovchilari yo o'zaro parallel bo'lishadi yoki kesishuvchi bo'ladi. Ular uzluksiz va buklanmasdan chizma tekisliga yoyiladi.

129-chizma

a) Tsilindrik sirti.

Ta'rif. Yasovchi AV to'gri chizihning berilgan S yo'nalishiga parallel vaziyati saklanib, yo'naltiruvchi SD egri chizik bo'yicha xarakatlatirilishidan xosil bo'lgan sirt tsilindrik sirt deyiladi.



A) b) v)

130-chizma

130-chizma b) da yunaltiruvchisi SD (S₁ D₂ S₂ D₂) tugri chizih yasovchilari AB (A₁ B₁ A₂ B₂) lar S (S₁ S₂) yo'naltirishga parallel tsi-lindrik sirt berilgan.

AGAR umumiy vaziyatdagi tsilindrik sirtning yo'naltiruvchisi SD aylana bo'lib yo'naltiruvchisi AB aylana tekisligiga perpendikulyar bulsa, to'hri doiraviy tsilindr xosil bo'ladi chizma

v) Chizmada tuhri doiraviy tsilindr sirtiga tegishli K nuktaning proektsiyalar ham, tasvirlangan.

b) Konus sirti.

Yasovchi AV to'hri chizihniig yo'naltiruvchi SD egri chizih bo'ylab, sirpanib V harakat kilishi bilan birga, doimo S nuktadan o'tishi natijasida hosil bo'lgan sirt konus sirti deyiladi.(131-chizma)

A)S nuhta konus sirtining uchi deb SD chizih yo'naltiruvchi deyiladi.

131-chizma

131-chizma b) da yo'naltiruvchisi SD (S₁ D₁, S₂ D₂) uchi S (S₁ S₂) umumiy va:ziyatdagi konusning AS, 1S, 2S va DS yasovchilarining proektsiyalari ko'rsatilgan 1S yagovchiga tegishli, bo'ladi.

Agar SD yo'naltiruvchi aylana bo'lib, uning S uchi aylana bulib, uning S uchi aylana markazidan o'tgan to'gri chizihka tegishli bo'lib uni S uch va aylana tekisligi orasidagi kismiga karasak, tugri doiraviy konus (131-chizma, v) hosil bo'ladi.

v) haytish kirrali sirt (torslar).

Av yasovchi to'gri chizihning yo'naltiruvchi SD egri chizihha xamma vakt urinib harakatidan hosil bo'lgan sirt haytish kirrali sirt (tor) deyiladi (132-chizma a)

SD egri chizih torsning haytish hirrasi deyiladi.

132-chizma b) yo'naltiruvchisi SD vint bo'lgan kaytish hirrali tasvirlangan va uning gorizontal proektsiya tekislikgidagi izi oraligidagi kismining proektsiyalari berilgan. Bunday sirt boshkacha xam, nomlanadi, lekin u kelasi ma'ruza mavzusiga ta'luklidir.



132 - chizma

Takrorlash uchun savollar.

1. Kayday chizihli sirt to'la berilgan hisoblanadih

2. Kayday chizihli sirt yoyiladigan chizihli sirt deyiladih

Z.Yoyilmaydigan chizihli sirtlarning ta'riflangh

4. Tsilindroid nimah

5.Konoidniig yo'naltiruvchilari handay chizihlarh

6."hiyshih" tekislik yoki giperbolik paraboloid deb handay sirtga aytiladi.

7.Umumiy vaziyatdagi tsilindrik sirt nimah

8.Konus sirti kapday hosil hilinadih

9.handay sirt haytish hirrali sirt deyiladi.

10.haytish hirrasi nimah

Tayanch iboralar.

Paralelizm tekisligi tsilindroid, konoid, "hiyshik" tekislik, giperbolik, paraboloid, konus sirti, to'gri doiraviy konus, tsilindrik sirt, to'hri doiraviy tsilindr torslar, haytish kirrasi, kaytish kirrali sirtlar.