O’zbekiston respublikasi oliy va orta maxsus ta’lim vazirligi

3. Bipolyar tranzistorlarning chastota xususiyatlari.
Analog sxemalarda kuchaytiruvchi element sifatida ishlovchi Bipolyar trazistorning asosiy parametrlari bo'lib EO‘ning va KO‘ning differensial qarshiliklari va mos ravishda UB hamda UE ulangan sxemalarda esa va differensial tok uzatish koeffitsientlari xizmat qiladi. Tranzistor chastota xususiyatlari parametrlarining chastotaga bog'liqligi bilan ifodalanadi. Tok uzatish differensial koeffitsientining chegaraviy chastotasi tranzistor sifatini belgilovchi eng muhim ko‘rsatkich hisoblanadi. U UE ulangan sxemada, tok uzatish differensial koeffitsienti qiymati birga teng bo‘ladigan chastota sifatida aniqlanadi. UE va UB ulangan sxemalar tok uzatish koeffitsientlarining chastotaga bog‘liqligi logarifmik masshtabda keltirilgan, shu yerda chegaraviy chastotalar ham belgilangan bo‘lib bo‘lganda birga ekstropolyatsiyalanuvchi to‘g‘ri chiziqli kesma mos keladi. Bundan ekanligi kelib chiqadi. To‘g‘ri chiziqli kesmada ko'paytma o‘zgarmas qolgani uchun, chegaraviy chastotani | ni to‘g‘ri chiziqli kesmaga mos ixtiyoriy chastotada o'lchab topish mumkin.

va parametrlar orasidagi bog‘liqlik asosida chegaraviy Chastota chastotaga nisbatan ( + 1) marta katta. Bu UE ulangan sxemaning chastota xususiyatlari UB ulangan sxema chastota xususiyatlariga nisbatan yomon ekanligini bildiradi. Dinamik rejimda va kattaliklar chastotaga bog‘liq bo‘ladi. Shu sababdan ushbu uzatish koeffitsientlari kompleks qiymatlari bilan almashtiriladi.

13- rasm UE va UB ulangan sxemalarda tok uzatish koeffitsiyentlarning chostataga boq’liqligi.
12- rasm UE va UB ulangan sxemalarda tok uzatish koeffitsiyentlarning chostataga boq’liqligi.
Tranzistor o‘tishlari sig‘imlarining chastota xususiyatlariga ta’siri 13-rasmda ko‘rsatilgan. Sxemada chiqish sig‘imi chiqish qarshiligi bilan RC — zanjirni tashkil etadi ( kollektor bilan yuklama qarshiligini, esa o‘tish bilan yuklama sig'imini o‘z ichiga oladi). Shu sababli chastotada signal pasaya boshlaydi. Manba qarshiligi kirish sig'imi haqida ham yuqoridagilarni aytish mumkin.

sig'im boshqacha xususiyatga ega. Kuchaytirgich kuchlanish ma’lum kuchaytirish koeffitsiyenti ga ega. Kirishdagi kichik signal kuchlanishi kollektorda kirishdagiga nisbatan marta kuchayadi. Bundan signal manbayi uchun uni baza va umumiy nuqtaga ulangandagiga qaraganda ( marta kattaligi kelib chiqadi, ya’ni kirish signali kesilish chastotasini hisoblashda teskari aloqa sig‘imi o'zini kirish va umumiy nuqta orasiga ulangan ( sig‘imli kondensatordek tutadi. sig‘imning effektiv ortishi Miller effekti deb ataladi. Bu effekt kuchaytirish pasayishida asosiy sabab hisoblanadi, chunki teskari aloqani hosil qiluvchi sig‘im ni tashkil etadi va umumiy nuqtaga ulangan bir necha yuz pikofaradalik effektiv sig‘imga mos keladi.

1

3-rasm Tranzistor o’tishlari sig’imlarining ta’sirini ko’rsatuvchi sxema.

Xulosa
Modellashning asosiy vazifasi Bipolyar tranzistor elektr xarakteristikalari bilan fizik parametrlari orasidagi bog'lanishni aniqlashdan iborat. Buning uchun bipolyar tranzistor elektr model ko‘rinishida keltiriladi. Uning modeli ba’zan ekvivalent sxema yoki almashlashsxemasi deb ham ataladi.
Ebers — Moll tenglamalari Вipolyar tranzistor statik rejimlarini tahlil qilish va statik xarakteristikalarni topish uchun qo'llaniladi. Chunki, bu tenglamalar transistor p-n o'tishlaridagi har qanday kuchlanishlarda uning asosiy xususiyatlarini to‘liq aks ettiradi. Ammo, shuni ham aytib o‘tish kerak-ki, modelda va toklar p-n o‘tishlarning o‘zida zaryad tashuvchilarning generatsiyalanish va rekombinatsiyalanishini hamda Yerli effektini e’tiborga olmaydi. Shu sababdan UB, UE va UK ulangan sxemalarda Bipolyar tranzistorning real xarakteristikalarini ko‘rib chiqdik.
Analog sxemalarda kuchaytiruvchi element sifatida ishlovchi Bipolyar trazistorning asosiy parametrlari bo'lib EO‘ning va KO‘ning differensial
qarshiliklari va mos ravishda UB hamda UE ulangan sxemalarda esa va differensial tok uzatish koeffitsientlari xizmat qiladi. Tranzistor chastota xususiyatlari parametrlarining chastotaga bog'liqligi bilan ifodalanadi.