O’zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Modellashtirish - real hayotda va jamiyatda yuz berayotgan hodisa va jarayonlarni ixchamlashtirilshan va soddalashtirilgan ko’rinishini (modelini) sinfxonada yaratish va ularda o’quvchilarni shaxsan katnashishi va faoliyat evaziga ta’lim olishini ko’zda tutuvchi metod.

Hamkorlikda o’rganish modeli - o’quvchilarning mustaqil guruhlarda ishlashi evaziga ta’lim olishini ko’zda tutadigan metod.

O’rganishning tadqiqot modeli - o’quvchilarni muayyan muammoni yechishga yo’naltirilgan, mustaqil tadqiqot olib borishini ko’zda tutuvchi metod.

Harakatga keltiradi, band qiladi va baholaydi.
Jeff Halsteadning “Navigating the new pedagogy” kitobida ta’kidlanishicha: Madeline Hunterning “Amaliyotga qo’llash teoriyasi”(ITIP) 1980-1990 yillarda sertifkat olgan o’qituvchilar uchun ta’limning mohiyatini ochib berdi. Hunterning dars o’tish taklifi bo’yicha, har bir dars oldindan tayyorgarlik ko’rilgan dekorasiya bilan boshlanishi kerak. Bu dekorasiyadan maqsad talabalarni darsga qiziqtirib, o’qituvchini diqqat bilan eshitishni taminlaydi.


Boshqacha aytganda, o’qituvchi o’quvchiga darsni birdan tushuntirmasligi lozim. Ular kunlik o’rganadigan narsalariga yaqin ba’zi bir harakatlar, o’yinlar bilan boshlab, o’quvchilarni yangi darsga qiziqishlarini yanada orttirishlari kerak bo’ladi. Agar o’qituvchi shu zaylda dars o’tishni davom etsa, o’quvchilarning bu fanga qiziqshi yanada ortadi.

Hunterning oldindan tayyorgarlik ko’rilgan dekorasiyasi dars o’tishga yordam beradi. Iqtidorli o’qituvchi bu tushuncha oddiy holda qabul qilmay, aksincha unga o’z g`oyalarini ham qo’shsa dars yanada qiziqarli va samarali bo’ladi. Dars davomida faqat faol o’quvchilarni emas, balki darsga qiziqmaydigan, o’zlashtirishi past bo’lganlarni ham dekorasiya bilan qamrab olish lozim. Pedagog o’quvchi o’z iqtidoridan kelib chiqib, hamma fanga ham bir xil darajada qiziqmasligini, va o’qishni xohlamasligini bilishi lozim. Hozirgacha o’quvchilarning hamma fanlarni bir xilda o’zlashtira olmasligiga shu sabab bo’lib kelmoqda.

Izlanishlar shuni ko’rsatadiki, o’quvchilarni past darajada fanni o’zlashtirishlariga ularning irsiyati ham sabab bo’lib, ba’zi oddiy narsalarni ham tushuna olmas ekanlar. Ba’zi hollarda, bu irsiyat oiladagi ahvolga ham bog`liq bo’ladi. Boshqa hollarda esa irsiyat yillar davomida o’qigan o’quvchilar ularning o’zlashtirishini o’zgarganini ko’rish mumkin. Misol uchun dunyo tillari va matematika o’rgangan o’quvchi yaxshi tomonga o’zgarishi kuzatilgan.

O’quvchilar o’tgan darsga qiziqib, tushunishgan bo’lsa, ular keyingi darslarda yanada harakat qilishadi. Harakatga keltiradigan, band qiladigan va baholaydigan bosqichlarning birinchi darajali vazifasi o’quvchilarda irsiyat bilan bog`liq muammoni hal etishga qaratilgan.¹

Harakatga keltiradi, band qiladi va baholaydi.

Madeline Hunterning “Amaliyotga qo’llash teoriyasi”(ITIP) 1980-1990 yillarda sertifkat olgan o’qituvchilar uchun ta’limning mohiyatini ochib berdi. Hunterning dars o’tish taklifi bo’yicha, har bir dars oldindan tayyorgarlik ko’rilgan dekorasiya bilan boshlanishi kerak. Bu dekorasiyadan maqsad talabalarni darsga qiziqtirib, o’qituvchini diqqat bilan eshitishni taminlaydi.

Boshqacha aytganda, o’qituvchi o’quvchiga darsni birdan tushuntirmasligi lozim. Ular kunlik o’rganadigan narsalariga yaqin ba’zi bir harakatlar, o’yinlar bilan boshlab, o’quvchilarni yangi darsga qiziqishlarini yanada orttirishlari kerak bo’ladi. Agar o’qituvchi shu zaylda dars o’tishni davom etsa, o’quvchilarning bu fanga qiziqshi yanada ortadi.

Hunterning oldindan tayyorgarlik ko’rilgan dekorasiyasi dars o’tishga yordam beradi. Iqtidorli o’qituvchi bu tushuncha oddiy holda qabul qilmay, aksincha unga o’z g`oyalarini ham qo’shsa dars yanada qiziqarli va samarali bo’ladi. Dars davomida faqat faol o’quvchilarni emas, balki darsga qiziqmaydigan, o’zlashtirishi past bo’lganlarni ham dekorasiya bilan qamrab olish lozim. Pedagog o’quvchi o’z iqtidoridan kelib chiqib, hamma fanga ham bir xil darajada qiziqmasligini, va o’qishni xohlamasligini bilishi lozim. Hozirgacha o’quvchilarning hamma fanlarni bir xilda o’zlashtira olmasligiga shu sabab bo’lib kelmoqda.

Izlanishlar shuni ko’rsatadiki, o’quvchilarni past darajada fanni o’zlashtirishlariga ularning irsiyati ham sabab bo’lib, ba’zi oddiy narsalarni ham tushuna olmas ekanlar. Ba’zi hollarda, bu irsiyat oiladagi ahvolga ham bog`liq bo’ladi. Boshqa hollarda esa irsiyat yillar davomida o’qigan o’quvchilar ularning o’zlashtirishini o’zgarganini ko’rish mumkin. Misol uchun dunyo tillari va matematika o’rgangan o’quvchi yaxshi tomonga o’zgarishi kuzatilgan.

O’quvchilar o’tgan darsga qiziqib, tushunishgan bo’lsa, ular keyingi darslarda yanada harakat qilishadi. Harakatga keltiradigan, band qiladigan va baholaydigan bosqichlarning birinchi darajali vazifasi o’quvchilarda irsiyat bilan bog`liq muammoni hal etishga qaratilgan.²