O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi X. Q. Nomozov, sh. M. Turdimetov

 
Sug‘oriladigan bо‘z tuproqlar gumusi tarkibidagi guruhlar va 
fraksiyalar miqdori 
26- jadval 
 
Qat-
lam 
Chu-
qur-
lik, 
sm 
C, 
qu-
ruq 
tup-
roq-
da,
% 
Uglerod 
 
 
С
gk
 
С
fk
 
Gumin 
kislotalar 
fraksiyasi 
Fulvokislotalar 
fraksiyasi 
С
gk
С
fk
Bit-
um-
lar 
I II III 
I 
I 
II III 
72005 - kesma 
А
1 
0-20 0,89 13,1 22,3 64,7 0,58 2,4 5,9 4,8 4,9 4,2 10,4 2,8 
А
2
 
35-45 0,49 8,8 22,8 68,4 0,37 3,7 3,8 1,3 3,2 2,3 13,2 4,1 
В
2
 
55-65 0,33 7,7 17,1 75,2 0,40 0,4 2,8 4,5 4,2 2,7 4,3 5,9 
В
3
 
105-
115 
0,25 4,9 12,7 82,4 0,40 
- 2,0 2,9 3,4 2,4 4,9 2,0 
72004 - kеsma 
А
1
0-30 0,35 12,3 29,8 57,9 0,41 1,4 4,2 6,7 5,1 5,1 10,8 8,8 
В
1
 
40-50 0,26 4,2 21,1 74,7 0,20 
- 2,8 1,4 6,2 5,5 3,8 
5,6 
В
2
 
50-60 0,24 2,8 23,1 74,1 0,17 --- 1,5 1,3 6,6 5,6 5,3 
5,6 
С 
70-80 0,18 
- 
15,6 82,4 
--- 
--- 
- 
- 7,5 3,0 4,1 
3,0 

---

131 
Sug‘oriladigan bо‘z tuproqlar gumusi tarkibidagi gumin va 
fulvokislotalarning sug‘orish ta’sirida о‘zgarishi tо‘g‘risidagi 
ma’lumotlar 26- jadvalda kеltirilgan. Sug‘orish ta’sirida gumin va 
fulvokislotalar miqdorining kamayishi, ular tarkibidagi gidrolizga 
uchramagan, nofaol guruhlar miqdorining kо‘payishi kuzatiladi. 
Natijada C
gk
: C
fk
nisbat 0,4- 0,5 ga qadar kamayadi. 
Bu tuproqlardagi fosfor va kaliy miqdori sug‘orilmaydigan bо‘z 
tuproqlarga nisbatan ancha yuqori (27- jadval). Ularning eng kо‘p 
miqdori sug‘oriladigan bо‘z tuproqlarning yuqori qatlamlarida 
tо‘planadi. Lеkin ularning asosiy qismi qiyin eriydigan shaklda 
bо‘lgani sababli tuproqlarga fosforli va kaliyli о‘g‘itlar solinsa, 
о‘simliklarning rivojlanishi yaxshilanadi, tuproqlarning unumdorligi 
oshadi. 
Sug‘oriladigan bо‘z tuproqlar tarkibidagi singdirilgan kationlar 
ichida asosiy о‘rinni kalsiy (60-70%), undan kеyin magniy (20-
35%) egallaydi (28-jadval).