O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

Tolali  o’simliklar  o’rtasida-  paxta  aloxida  o’rin  tutadi.  Paxtachilik 

to’qimachilik  sanoati  ishlatadigan  tolalarning  50-60%  ini  beradi.  Paxta 

yetishtiruvchi  rayonlarda  paxta  moyi  olish  xam  muxim  axamiyatga  molikdir. 

Paxtani  dastlabki  qayta  ishlamay  (tola  va  chigitini  ajratmay)  uzoqqa  olib  borish 

o’zini iqtisodiy jixatdan oqlamaydi. SHuning uchun xam paxta tozalash zavodlari 

---

paxtakor  rayonlarda  joylashgan.  Xar  bir  tonna  paxtadan  350-400  kg  tola  olinadi. 

Paxta  tolasini  uzoqqa  tashib  borish  qulayligi  uchun  to’qimachilik  fabrikalari 

paxtakor  rayonlardan  minglab.km.  uzoqlikda,  iste’mol  rayonlarda  joylashgandir. 

Paxta  asosan  20



  va  40



  SHimoliy  kenglik  orasida  quruq  subtropik  mintaqalarda 

yetishtiriladi. Paxta sug’orib (O’zbekiston, qirg’iziston, Tojikiston, Turkmaniston, 

Ozarbayjon,  qozog’iston,  Misr)  xamda  sug’ormay  (AQSH)  yetishtiriladi.  Yiliga 

dunyo bo’yicha 19-20 mln.t. paxta tolasi yetishtiriladi. 

 

Eng  yirik  paxta  tolasi  yetishtiruvchi  mamlakatlar  AQSH  -  2,5  mln.t. 

O’zbekiston  va  Xitoy  1,5-2,5  mln.t.,  Xindiston  -  1,5  mln.t.  bo’lib,  shuningdek 

Turkiya, Pokiston, Braziliya, Meksika, Perudir. (xar ikkala mamlakat qimmatbaxo, 

ingichka  tolali  paxta  yetishtiradi.),  Xalqaro  bozorga  4,5-5  mln.t.  paxta  tolasi 

chiqariladi.  Ayniqsa,  rivojlanayotgan  mamlakatlarda  yetishtirilgan  paxtaning  50-

75% chiqariladi. (Xindiston eksportga chiqarilgan paxta tolasiga nisbatan ko’proq 

import qiladi).  Yevropadagi  mamlakatlar 2  mln.t.  ortiq paxta  tolasini,  Yaponiya  - 

800-900  ming  tonna  paxta  tolasini  import  qiladi.  Xitoy-yirik  paxta  yetishtiruvchi 

mamlakat bo’lishiga qaramay zo’rg’a o’z extiyojlarini qondiradi. 

 

Tolali  o’simliklardan  jut  va  sizal  o’simliklari  xilma-xil  texnik  maqsadlarda 

ishlatiluvchi  materiallar  olishda  foydalaniladi.  Jut-Xitoy  va  Xindistonda  (1,5-2 

mln.t.  dan),  Bangladeshda  (500-600  ming.t.)  yetishtirilsa  (dunyo  bo’yicha  4,5-5 

mln.t.), sizal (agava bargidan olinadi) Braziliya (200 ming.t.) va Tanzaniyada (400 

ming.t.) yetishtiriladi. Dunyo bo’yicha 500-600 ming.t. sizal ishlab chiqariladi.