O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

Tetanik  qisqarish.  Tabiiy  sharoitda,  organizmda  muskul  tolalari  yakka-

yakka  qisqarmasdan,  balki  uzoq  tetanik  tarzda  ham  qisqarib  turadi.  Boisi  shuki, 

ularga  nervlari  orqali  yakka-yakka  emas,  bir  qator  impulslar  navbatma-navbat, 

muayyan ritmda, zalp bilan kelib turadi. Agarda tanadan ajratib olingan muskulga 

navbatma-navbat,  sekundiga  taxminan  10  marotaba  tezlik  bilan  ta'sir  bersak,  bu 

vaqtda  muskul  yakka  qisqaradi.  Chunki  ta'sirot  bunday  ritmda  berilganda,  har 

qaysi  navbatdagi  ta'sirot  muskul,  oldingi  ta'sirotdan  qisqarib,  bo’shashganidan 

keyin  muskulga  yetib  keladi  va  uni  yana  qaytadan  qisqarishga  majbur  qiladi. 

Agarda muskulga berilayotgan ta'sirot chastotasi bir oz tezlashtirilib, sekundiga 10 

dan  25  tagacha  yetkazilsa,  navbatdagi  ta'sir,  muskul  oldingi  ta'sirotdan  bo’shasha 

boshlagan paytda yetib keladi. Shuning natijasida muskul qisqargandan so’ng to’la 

bo’shashmasdan turib, qayta qisqara boshlaydi, ana shunda tetanik qisqarish yoki 

---

tetanus hosil bo’ladi. Muskulning bunday qisqarishi kimografda yozib olinsa, tishli 

chiziq hosil bo’ladi. Shuning uchun muskulning bunday qisqarishi tishchali tetanus 

deyiladi.  Muskulga  berilayotgan  ta'sirot  chastotasi  sekundiga  25  tadan  ham 

oshirilsa,  navbatdagi  ta'sirot  muskul  qisqarib,  bo’shashmasdan  yetib  keladi  va 

muskulni  shunday  qisqargan  holatda  qolishga  majbur  qiladi,  silliq  tetanus  deb 

shuni aytiladi. Agarda muskulga nihoyatda tez chastotali (sekundiga 300 va undan 

ko’proq)  ta'sirot  berilsa,  navbatdagi  ta'sir  qisqarishning  mutloq  refrakter  fazasiga 

to’g’ri  kelaveradi.  Oqibatda  muskul  umuman  qo’zg’almaydi.  N.E.Vvedenskiy 

muskulning  tetanik  qisqarish  darajasi  va  labilligiga  bog’liqligini  isbotladi. 

Muskulga  optimal  chastota  va  kuchga  ega  bo’lgan  ta'sirot  berilgandagina  uning 

tetanusi eng baland bo’lib, muskul foydali ishlaydi.