O‘zbekiston Respublikasi o‘z mustaqilligini qo‘lga kiritgach, davlatimiz maʼnaviy, maʼrifiy, ijtimoiy, siyosiy sohalarda katta natijalarga erishdi
Download 1.8 Mb.
|
Sabinaaaa
|
Berdaq nomidagi Qoraqalpoq davlat universiteti Òzbek filologiyasi fakulteti Filologiya va tillarni òqitish òzbek tili ta'lim yònalishi 1-bosqich 106-guruh talabasi Bazarbayeva Sabinaning Hozirgi òzbek adabiy tili fanidan tayyorlagan taqdimoti O‘zbekiston Respublikasi o‘z mustaqilligini qo‘lga kiritgach, davlatimiz maʼnaviy, maʼrifiy, ijtimoiy, siyosiy sohalarda katta natijalarga erishdi. Ular orasida, ayniqsa, 1989-yil 21-oktyabrda qabul qilingan davlat tili haqidagi qonun muhim voqealardan biri bo‘ldi. 1995-yil 21-dekabrda ushbu qonun yangi tahrirda qabul qilindi. Ana shu qonunga ko‘ra, mamlakatimizda ilmiy-texnikaviy terminlarning o‘zbek tilida shakllanishi va rivojlanishiga alohida g‘amxo‘rlik qilinmoqda. O‘zbekiston Respublikasining “Davlat tili haqida”gi qonunining 8-moddasida shunday deyilgan: “O‘zbekiston Respublikasining qonunlari, davlat hokimiyati va boshqaruv organlarining boshqa hujjatlari davlat tilida qabul qilinadi va eʼlon qilinadi”. Tilimizga davlat tili maqomi berilganiga ham 30 yil to‘ldi. Uning shonli rivojlanish tarixiga bir nazar tashlaylik. Maʼlumki, o‘tmishda Vatanimiz hududida mavjud bo‘lgan davlatlarda musulmon dini hukmron din hisoblangan. Bu davlatlar hududida davlat tili arab tili va qisman fors-tojik yoki turkiy (eski o‘zbek) tillari bo‘lganligi uchun ish yuritish hujjatlari, ko‘pincha, fors-tojik tili, baʼzan esa arab tilida yuritilgan. Lotin tili Yevropa uchun qanday rol o‘ynagan bo‘lsa, o‘tmishda arab va fors-tojik tillari ham O‘rta Osiyo hududidagi davlatlar uchun xuddi shunday nufuzga ega bo‘lgan ONE Lekin bundan O‘rta Osiyo hududidagi davlatlarda eski o‘zbek tilida umuman ish yuritilmagan edi, degan xulosa kelib chiqmaydi. Maʼlumki, Ko‘hi Mug‘dan topilgan So‘g‘d hujjatlari orasida VIII asrda turkiy tilida yozilgan hujjat ham topilgan. Shuningdek, Xorazm shohi Muhammad, mo‘g‘ullar hukmronligi, Qutlug‘ Temur davri, undan keyingi Amir Temur davri, o‘zbek xonliklarida ko‘pgina hujjatlar eski o‘zbek tilida ham tuzilganligi haqida manbalarda qator dalillar mavju Bu borada temuriy Husayn Boyqaro (1438-1506)ning xizmati alohida diqqatga sazovordir. U maxsus farmon chiqarib, o‘zi hukmronlik qilgan davlatda eski o‘zbek tili (turk-chig‘atoy)da ish yuritilishini joriy etgan edi. Ammo o‘sha davrdagi ayrim siyosiy-ijtimoiy, huquqiy sabablarga ko‘ra, hatto aholisining mutlaq ko‘pchiligini o‘zbeklar tashkil qilgan Buxoro amirligi, Qo‘qon xonliklari devonlari hamda davlatning boshqa tashkilotlarida, o‘sha davr anʼanasiga ko‘ra, hujjatlarning asosiy qismi fors-tojik tilida tuzilgan. Qadimdan Turon, Turkiston, Movarounnahr deb atalgan bu o‘lkada mavjud bo‘lgan davlatlarda davlat tili islom dunyosi tarkibiga kirguncha Xorazm, Baqtriya, So‘g‘diyona va Parfiya kabi hududlarda yunon, pahlaviy, turkiy tillar davlat tili sifatida xizmat qilgan. Jumladan, ahmoniylar davrida rasmiy-ish yuritish hujjatlarida oromiy alifbosi qo‘llanilib, oromiy tili davlat tili hisoblangan. Buni bizgacha yetib kelgan tangalar, g‘orlardagi yozuvlar, topilgan hujjatlar tasdiqlaydi. O‘rta Osiyoda arablar bostirib kelgunga qadar davlat ishlari turkiy, so‘g‘diy, xorazmiy, buxoro so‘g‘di tillarida olib borilgan. Bunga 1932-yilda Mug‘ tog‘i qalʼasi xarobalaridan topilgan 80 dan ortiq hujjat misol bo‘la oladi. Ular ahdnomalar, nikoh haqidagi shartnomalar, tilxatlar, savdo-sotiq shartnomalari va boshqa yuridik hujjatlardan iborat bo‘lib, ularning asosiy qismi so‘g‘d tilida, qolganlari xitoy, arab, turkiy tilda tuzilgan LOREM IPSUM DOLOR Tilshunos va tarixchi olim M.Isʼhoqovning kitobida ana shu hujjatlar tili keng tahlil qilinib, so‘g‘diy tiliga kirgan turkiy so‘zlar haqida ham qiziqarli maʼlumotlar keltirilgan [Isʼhoqov M. Unutilgan podsholikdan xatlar. – Toshkent: Fan, 1992,]. Arab xalifalari: ummaviylar va abbosiy davridan Xurosonda turk hukmdori Sulton Maxmud G‘aznaviy davrigacha (998-1030) davlat tili arab tili hisoblanga LOREM IPSUM DOLOR Saljuqiylar davlatida ham yozuv-chizuv ishlari arab tilida yuritilgan bo‘lib, podsholar uchun fors tilida xat yozish uyat hisoblangan. Bu tilda ish yuritishgina emas, hatto badiiy, ilmiy asarlar yozish ham somoniylar davrigacha taqiqlab qo‘yilgan edi [Davlatshoh Samarqandiy. Shoirlar bo‘stoni (“Tazkirat ush-shuaro”dan]. LOREM IPSUM DOLOR TWO Maʼlumki, arablar O‘rta Osiyoni bosib olishda Xurosonni tayanch nuqtasiga aylantirgan edilar. Har safar daryodan o‘tishganda, askarlar bilan birga ko‘plab ajamliklar shahar va qishloqlarga joylasha boshlaydilar. Shu tarzda Xuroson ikki daryo ortiga faqat arab tili madaniyati, shariat huquqini kiritishdagina emas, fors adabiy tilining, keyinchalik esa, uning davlat tili sifatida yoyilishida ham tayanch nuqta bo‘ldi. Xuroson va Movarounnahrda ikki adabiy til - turkiy va fors-tojik adabiy tillari shakllandi. Shuni inobatga olish lozimki, hozirgi O‘zbekiston yerlariga arab tili chetdan qanday kirib kelgan bo‘lsa, fors tili ham bu hududga yaqin Xurosondan kirib kelgan edi. Arab tilining Markaziy Osiyo hududida tez va turg‘un yoyilishida, rasmiy-huquqiy hujjatlarning shu tilda yozilib tarqatilishida islom dini hal qiluvchi omil bo‘ldi. LOREM IPSUM DOLOR Bugungi kunda, tariximiz va madaniyatimiz, ilm-fanimizga oid yirik asarlargina emas, 3500 dan oshiq arab va fors tillaridagi yuridik hujjatlar ham o‘z tadqiqotchilarini kutib yotibdi. Buning uchun tilimiz nufuzini oshirishga qaratilgan huquqiy baza bizda to‘liq yaratildi. Endigi vazifa – nutqiy odobimiz, mukammal savodxonligimiz va faol kitobxonligimiz bilan boshqalarga ibrat bo‘lishdan iborat. LOREM IPSUM DOLOR THREE
40% 30% 20% 10% LOREM IPSUM DOLOR THREE Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Aenean commodo ligula eget dolor. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Aenean commodo ligula eget dolor. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Aenean commodo ligula eget dolor. LOREM IPSUM DOLOR FOUR Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Donec luctus nibh sit amet sem vulputate venenatis bibendum orci pulvinar. LOREM IPSUM DOLOR FOUR Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Donec luctus nibh sit amet sem vulputate venenatis bibendum orci. LOREM IPSUM STEP 1 STEP 2 STEP 3 STEP 4 Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Donec luctus nibh sit amet sem vulputate venenatis bibendum orci. LOREM IPSUM Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Donec luctus nibh sit amet sem vulputate venenatis bibendum orci. LOREM IPSUM Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Donec luctus nibh sit amet sem vulputate venenatis bibendum orci. LOREM IPSUM FOUR LOREM IPSUM DOLOR FOUR Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. LOREM IPSUM Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. LOREM IPSUM Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. LOREM IPSUM Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. LOREM IPSUM Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. LOREM IPSUM LOREM IPSUM DOLOR FOUR Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Donec luctus nibh sit amet sem vulputate venenatis bibendum orci. LOREM IPSUM Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Donec luctus nibh sit amet sem vulputate venenatis bibendum orci. LOREM IPSUM Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Donec luctus nibh sit amet sem vulputate venenatis bibendum orci. LOREM IPSUM LOREM IPSUM DOLOR FOUR Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Donec luctus nibh sit amet sem vulputate venenatis bibendum orci. LOREM IPSUM Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Donec luctus nibh sit amet sem vulputate venenatis bibendum orci. LOREM IPSUM Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Donec luctus nibh sit amet sem vulputate venenatis bibendum orci. LOREM IPSUM THANK YOU FOR WATCHING Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Donec luctus nibh sit amet sem vulputate venenatis bibendum orci pulvinar. Download 1.8 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|