O'zbekiston Respublikasi Qishloq infratuzilmasini rivojlantirish loyihasi atrof-muhit va ijtimoiy ta'sirni baholash

5.3 
 Topografiya, Geologiya, tuproqlar va Gidrologiya 
Jizzax viloyati oʻzining sharqiy chegarasidagi togʻlardan tashqari yarim choʻl qurgʻoqchil 
hudud boʻlib, uning katta qismi Arnasoy jarligida, tekis kenglik boʻlib, keng sugʻorish 
natijasida muhim lalmikor dehqonchilik hududiga aylangan. Sharqiy tog'lar qor bilan 
qoplangan va mahalliy suvning ko'p qismini ko'plab kichik oqimlar bilan ta'minlaydi, ular 
pastroq balandlikka ko'tarilgach, sug'orish uchun yo'naltiriladi. 
Ushbu tuproqlarning geomorfologik tuzilishi less (qizil) ga o'xshash loy bo'lib, qalinligi 2 dan 
40 m gacha bo'lgan qum va shag'al linzalari bilan kesilgan. Suv bilan to'yingan tosh chuqur 
qatlamlarda uchraydi va tuproqlar cho'kishi mumkin. 

---

25 
Sayoz suvli yer osti suvlari bir necha joylarda 3-5 m chuqurlikda, lekin ko'pincha 10-20 m 
chuqurlikda joylashgan. Yer osti suvlari sug'orish suvlari va yog'ingarchiliklardan infiltratsiya 
bilan to'ldiriladi. Yer osti suvlari yuqori TDS darajasiga ega va sho'rlangan bo'lib, uni beton 
ishlab chiqarishda yoki xavfsiz iste'mol qilishda ishlatishga yaroqsiz holga keltiradi
1
. 
5.4 
Suv resurslari 
Yuzaki suv 
Jizzak viloyati yer usti suvlarining asosiy manbalari Sanzar va Zaaminsu daryolaridir. Sanzar 
daryosi Jizzak viloyatidagi eng yirik hisoblanadi va chumkurtau tog'laridan 3300 metr 
masofada 123 km ga oqib o'tadi va shu nuqtada u Kly nomli kanaliga yo'naltirildi. Uning suv 
yig'ish maydoni 2600 km2 ni tashkil qiladi va qor yerishi bilan oziqlanadi va o'rtacha yillik suv 
oqimi 6,9 m3/sek. 
Jizzak shahrida Daryo shimolga buriladi va kli qishlog'idan o'tayotganda u kli kanaliga 
yo'naltiriladi, uning katta qismi sug'orish uchun ishlatiladi. Kly, shuningdek, chiqindi suv uchun 
kollektor bo'lib, uning oqimini Aydar ko'liga oqizadi. 
Zaaminsu daryosi viloyatning ikkinchi yirik daryosi hisoblanadi, ammo u loyihaning potentsial 
ta'sir zonasidan butunlay tashqarida bo'lganligi sababli, ushbu esi-da muhokama qilinmaydi. 
Jizzak viloyatining katta qismi Sovet Ittifoqi davrida rivojlangan ulkan sug'orish tizimi orqali 
asosan paxta va bug'doyning qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishiga aylantirilgan yarim cho'l va 
sho'r pan maydoni edi. 
Yuqori darajada sho'rlangan Aydar ko'li kollektor-drenaj suvlari hamda ortiqcha suvlarning 
oqishi tufayli mavjud Chardara suv ombori. Ishlab chiqarilganiga qaramay, ko'llar o'rtacha 28 
km kenglikda va suv bo'lganda, uzunligi 160 km va chuqurligi o'rtacha 12,5 m. 2006-2011 
yillar oralig'ida Aydar ko'lining minerallashuvi (ishqoriyligi) ikki barobar oshib, 1 dan 2 g/l 
gacha ortgan.