O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti himoyaga ruxsat berildi
Antennalar, kirish qarshiligi va samaradorligi
Download 450.38 Kb. Pdf ko'rish
|
O\'rozova Nargiza BMI
|
1.2. Antennalar, kirish qarshiligi va samaradorligi Antennaning vertikal qismi bo‘ylab tok taqsimlanishini yaxshilaydigan gorizontal simlar qo‘shila boshlanadi. Bu uzatish qurilmalarining quvvatini oshirish imkonini beradi. Gorizontal qismli antennalarga T- va G- Antenna qurilmasining ishlashida generatordan antennaga (yoki antennadan qabul qilgichga) elektromagnit energiyani uzatadigan (kanallashtiradigan) ta’minot liniyasi (fider trakti) muhim rolni o‘ynaydi. Fider elektromagnit to‘lqinlar nurlantirmasligi va kam yo‘qotishlarga ega bo‘lishi kerak. Uni uzatkichning chiqish zanjiri bilan (yoki qabul qilgichning kirish zanjiri bilan) va antennaning kirish qarshiligi bilan moslashtirish zarur, ya’ni fiderda yugurma to‘lqin rejimi yoki unga yaqin rejim bo‘lishi kerak. Generator yoki fider uchun yuklama sifatida tavsiflanadigan antennaning kirish qarshiligi muhim parametr hisoblanadi. Antennaning kirish qarshiligi deb antenna ta’minoti nuqtalari (antenna qisqichlari) o‘rtasidagi kuchlanishning bu nuqtalardagi tokka nisbatiga aytiladi. Antenna to‘lqin o‘tkazgichdan ta’minlansa, kirish qarshiligi to‘lqin o‘tkazgich traktida yuzaga keladigan qaytishlar bilan aniqlanadi. Umumiy kirish qarshiligi kompleks kattalik hisoblanadi: Z kir =R kir +iX kir U fiderli traktda yugurma to‘lqin rejimiga yaqin bo‘lgan rejimni ta’minlash uchun fider traktining to‘lqin qarshiligi bilan mos bo‘lishi kerak bo‘ladi. Antennaning samaradorligini oshirish va vertikal simlarning uzunligini kamaytirish uchun, ularga o‘zi nurlatmasdan simon, shuningdek, hozirgi vaqtgacha saqlanib qolingan zontli antennalar kiradi. Shu davrda ko‘pgina o‘ramlardan tarkib topgan ramkasimon antennalar keng qo‘llanila boshlandi, bu antennalar yo‘naltirilgan qabulni amalga oshirish imkonini beradi. Uzun to‘lqinli antennalar 11 nurlanishining samaradorligi (nurlanishning kichik qarshiligi) kamligi sababli, Yerga qulashdagi yo‘qotishlar quvvati nurlanish quvvatini ko‘p marta oshiradi, bu antenna inshootining foydali ishlash koeffitsienti qiymati (FIK) juda past bo‘lishiga olib keladi. Antennalar elektromagnit to‘lqinlarni uzatuvchi yoki qabul qiluvchi qurilma hisoblanadi. Antenna va uzatish liniyasi yoki qabul qilgich o‘rtasida samarali quvvat uzatish uchun antennaning qarshiligi uzatish liniyasi yoki qabul qiluvchining qarshiligiga mos kelishi kerak. Antennaning kirish qarshiligi antenna tizimining samaradorligi va ishlashiga ta’sir qiluvchi muhim parametr hisoblanadi. Transmitter ya’ni qabul qilgich va antenna o‘rtasida maksimal quvvat uzatilishiga erishish uchun antennaning kirish qarshiligi uzatish liniyasi yoki qabul qiluvchining qarshiligiga mos kelishi muhimdir. Qarshiligining mos kelmasligi signalni aks ettirishga, quvvatni yo‘qotishga va samaradorlikni pasayishiga olib kelishi mumkin. Antennaning kirish qarshiligi odatda qarshilik analizatori yoki elektron analizatori yordamida o‘lchanadi. Antenna konstruktrlari ushbu ma’lumotdan kerakli kirish qarshiligiga erishish uchun antenna o‘lchamlari, materiallari va qurilishini optimallashtirish uchun foydalanishlari mumkin bo‘ladi. Antennani yetkazib berish nuqtasidagi kuchlanishning oqimga nisbati va odatda murakkab son sifatida ifodalaniladi. Antennaning kirish qarshiligi uning fizik o‘lchamlari, ish chastotasi va uni qurishda ishlatiladigan materiallarning elektr xususiyatlari bilan belgilanadi. Masalan, dipolli antenna taxminan 73 om to‘lqin qarshiligiga ega, chorak to‘lqinli assimetrik antenna esa taxminan 36 om qarshiligiga ega bo‘ladi. Antenna qarshiligini uzatish liniyasi yoki qabul qilgich bilan moslashtirish samarali quvvat uzatish uchun juda muhimdir, chunki u aks ettirishni minimallashtiradi va quvvat uzatishni maksimal darajada oshiradi. Antennaning kirish qarshiligi odatda om bilan o‘lchanadi va haqiqiy (rezistiv) qismdan va xayoliy (reaktiv) qismdan iborat murakkab son sifatida 12 ifodalanishi mumkin. Rezistiv qism antennadagi om yo‘qotishlarga, reaktiv qism esa chiqaruvchi elementning sig‘imi va induktivligiga bog‘liq bo‘ladi. Antennaning kirish qarshiligi antennaning jismoniy kattaligi, ish chastotasi va atrof-muhitning dielektrik doimiyligi kabi turli omillarga bog‘liq.. Antennaning kirish qarshiligiga antennaning jismoniy kattaligi, uning qurilishida ishlatiladigan shakli va materiallari ta’sir qiladi. Antennaning qarshiligi u uzatadigan yoki qabul qiladigan signalning to‘lqin uzunligiga bog‘liq. To‘lqin uzunligi signal chastotasiga mutanosib, shuning uchun turli chastota diapazonlari uchun mo‘ljallangan antennalar har xil qarshilikka ega bo‘ladi. Qabul qilgich va antenna o‘rtasida samarali quvvat uzatish uchun antennaning kirish qarshiligi uzatish liniyasining xarakterli qarshiligiga mos kelishi muhim hisoblanadi. Qarshilik mos kelmasligi signalni aks ettirishga, antennaga yetkazib beriladigan quvvatni kamaytirishga va signal buzilishiga olib kelishi mumkin. Antenna va elektr uzatish liniyasi o‘rtasida yaxshi moslikka erishish uchun qarshilik mos keladigan tarmoqlardan foydalanish mumkin. Antennaning samaradorligi uning kirish quvvatini nurli quvvatga qanchalik yaxshi aylantirishining o‘lchovi bo‘ladi. Antennaning samaradorligi uning konstursiyasi, fizik o‘lchamlari, ish chastotasi va uning qurilishida ishlatiladigan materiallarning elektr xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi. Ideal antenna 100% samaradorlikka ega bo‘lishi kerak, ya’ni barcha kirish quvvati elektromagnit to‘lqinlar shaklida tarqaladi. Biroq, haqiqiy antennalar antenna materialidagi rezistiv yo‘qotishlar, radiatsiya yo‘nalganlik naqshiganing mos kelmasligi va yer yo‘qotishlari kabi omillar tufayli yo‘qotishlarga ega bo‘ladi. Ideal antenna barcha kirish quvvatini elektromagnit nurlanishga aylantirishi kerak, ammo amalda bu mumkin emas. Antennaning samaradorligi nurlanish quvvatining umumiy kirish quvvatiga nisbati sifatida aniqlanadi. Antennaning samaradorligi bir necha omillarga, shu jumladan antenna yo‘nalganlik naqshigaga, uzatiladigan signalning polarizatsiyasiga va antenna materialining xususiyatlariga bog‘liq. Masalan, tor nur kengligi bo‘lgan antenna keng nur kengligi bo‘lgan antennaga qaraganda yuqori samaradorlikka ega bo‘ladi, chunki u kerakli 13 yo‘nalishda ko‘proq kirish quvvatini chiqaradi. Xuddi shunday, mis yoki aluminiy kabi yuqori o‘tkazuvchanlik materiallaridan tayyorlangan antennalar odatda past o‘tkazuvchanlik materiallaridan tayyorlangan antennalarga qaraganda yuqori samaradorlikka ega bo‘ladi. Samaradorlik ma’lum bir dastur uchun antennani tanlashda e’tiborga olish kerak bo‘lgan muhim omil hisoblanadi. Yuqori samaradorlikka ega antenna signal kuchi va diapazonini yaxshilaydi, past samaradorlikka ega antenna esa signallarning zaiflashishiga va diapazonning pasayishiga olib keladi. Energiyani tejash juda muhim bo‘lgan ilovalar uchun, masalan, portativ qurilmalarda, yuqori samarali antennalarda ayniqsa muhim hisoblanadi. Simsiz sensorli tarmoqlarda yoki quvvat sarfi juda muhim bo‘lgan masofadan zondlash dasturlarida quvvat sarfini minimallashtirish va tizimning ishlash muddatini uzaytirish uchun yuqori samarali antennalardan foydalanish afzalroq bo‘ladi Muayyan dastur uchun antennani tanlashda samaradorlik muhim omil hisoblanadi. Masalan, quvvat cheklangan sun’iy yo‘ldosh aloqalarida quvvat sarfini minimallashtirish uchun yuqori samarali antennalarga afzallik beriladi. Shunday qilib, kirish qarshiligi va antenna samaradorligi antenna tizimining xususiyatlariga ta’sir qiluvchi muhim parametrlardir. Antennaning samaradorligi ko‘plab dasturlarda, jumladan radio aloqa, sun’iy yo‘ldosh aloqasi va radiolokatsiya tizimlarida muhim omil hisoblanadi. Ushbu ilovalarda quvvat sarfini minimallashtirish va signal sifatini yaxshilash uchun yuqori samarali antennalardan foydalanish afzalroq bo‘ladi Samaradorlik antennaning kirish quvvatini nurli quvvatga qanchalik yaxshi aylantirishining o‘lchovini beradi. Antenna konsturukturlari uning konstursiyasini optimallashtirish, to‘g‘ri materiallarni tanlash va yo‘qotishlarni minimallashtirish orqali antenna samaradorligini oshirishi mumkin. Masalan, keramika yoki polimerlar kabi kam yo‘qotishlarga ega dielektrik materiallardan foydalanish dielektrik yo‘qotishlarni kamaytirishi mumkin va mis yoki aluminiy kabi yuqori o‘tkazuvchanlikka ega materiallardan foydalanish rezistiv yo‘qotishlarni minimallashtirishi mumkin va 14 kam yo‘qotishlarga ega dielektrik materiallardan foydalanish dielektrik yo‘qotishlarni kamaytirishi mumkin bo‘ladi Antenna konsturukturlari odatda antennaning kirish qarshiligini xarakterli uzatish liniyasining qarshiligi bilan moslashtirishga intilishadi, bu aksariyat dasturlar uchun odatda 50 yoki 75 om bo‘ladi. Qarshilik nomuvofiqligi signalni aks ettirishga olib kelishi mumkin, bu antennaga yetkazib beriladigan quvvatni kamaytirishi va signal buzilishiga olib kelishi mumkin. 1.3-rasm. Sotali aloqa antennalar tizimining tashqi ko‘rinishi Antennaning jismoniy hajmi va shaklini optimallashtirish, shuningdek, antenna va atrof-muhit o‘rtasidagi nomuvofiqlikni kamaytirish orqali uning samaradorligini oshirishi mumkin. Shunday qilib, kirish qarshiligi va antenna samaradorligi antenna tizimining xususiyatlari va samaradorligiga ta’sir qiluvchi muhim parametrlar hisoblanadi. Download 450.38 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|