O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti himoyaga ruxsat berildi
Yo‘naltirilganlik va kuchaytirish
Download 450.38 Kb. Pdf ko'rish
|
O\'rozova Nargiza BMI
|
1.3 Yo‘naltirilganlik va kuchaytirish
Antennalar elektromagnit to‘lqinlarni uzatish va qabul qilish uchun ishlatiladi va ularning ishlashi asosan balandligi va ortishi bilan belgilanadi. 15 Balandlik antennaning yerdan yuqorida joylashgan balandligini anglatadi va kuchaytirish koeffitsienti antennaning qabul qiladigan yoki uzatadigan signal kuchini oshirish qobiliyatini anglatadi. Balandlik muhim ahamiyatga ega, chunki u antennaning qamrov maydoniga va u qabul qiladigan yoki uzatadigan signal kuchiga ta’sir qiladi. Yuqori balandlikda joylashgan antennalar odatda kattaroq maydonni qamrab olishi va pastroq balandlikda joylashgan antennalarga qaraganda kuchliroq signallarni qabul qilishi yoki uzatishi mumkin bo‘ladi. Buning sababi shundaki, antenna qanchalik baland joylashgan bo‘lsa, signalga binolar va daraxtlar kabi to‘siqlar kamroq ta’sir qiladi. Antennaning balandligi odatda uning yer sathidan balandligi bilan ifodalanadi va u antennaning qamrov zonasi va diapazonini aniqlashda muhim rol o‘ynaydi. Yuqori balandlik odatda antennaga binolar yoki daraxtlar kabi to‘siqlarni “ko‘rish” imkonini beradi, bu esa signal sifatini yaxshilashga va uzoqroq masofaga olib kelishga imkon beradi. Shu bilan birga, optimal ishlash uchun zarur bo‘lgan haqiqiy balandlik turli xil omillarga bog‘liq. Masalan, radioaloqada ishonchli signal uzatish odatda uzatuvchi va qabul qiluvchi antennalar o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri ko‘rinishni talab qiladi. Shuning uchun, ushbu dasturlarda ishlatiladigan antennalar ko‘pincha balandlik burchagi va ko‘rish chizig‘ini maksimal darajada oshirish uchun baland minoralarga yoki tepaliklarga joylashtirilgan bo‘ladi. Aksincha, smartfonlar yoki noutbuklar kabi mobil qurilmalarda ishlatiladigan antennalar odatda kichikroq va yer ostida joylashgan, chunki ular qisqa masofalarda va turli sharoitlarda ishlashga mo‘ljallangan hisoblanadi. Shu bilan birga kuchaytirish koeffitsienti ham muhimdir, chunki u antenna qabul qilishi yoki uzatishi mumkin bo‘lgan signal kuchini aniqlaydi. Antennalar aktiv va passiv kuchaytirish kabi turli xil texnikalar yordamida qabul qiladigan yoki uzatadigan signalni kuchaytirish uchun ishlab chiqilishi mumkin. Aktiv kuchaytirish signalni kuchaytirish uchun tranzistorlar kabi elektron komponentlardan foydalanishni o‘z ichiga oladi, passiv kuchaytirish esa signalni 16 kuchaytirish uchun rulon va kondansatkichlar kabi passiv elementlardan foydalanishni o‘z ichiga oladi. Kuchaytirish koeffitsentidan tashqari, uning ishlashida antennaning shakli, o‘lchami va yo‘nalishi kabi boshqa omillar ham rol o‘ynaydi. Har xil turdagi antennalar yo‘nalish sezgirligi, kuchaytirish koeffitsenti va tarmoqli kengligi kabi turli xil ishlash xususiyatlarini optimallashtirish uchun mo‘ljallangan. Umuman olganda, antennalarning balandligi va ortishi ularning xususiyatlarini va elektromagnit to‘lqinlarni samarali uzatish va qabul qilish qobiliyatini belgilovchi muhim omil hisoblanadi. Antennaning balandligidan tashqari, balandlikka ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan boshqa omillar atrofdagi landshaft va yaqin atrofdagi tuzilmalarning mavjudligini o‘z ichiga oladi. Masalan, tepalikning tepasida joylashgan antenna odatda vodiyda joylashgan antennaga qaraganda kattaroq qamrov maydoniga ega. Xuddi shunday, minora yoki ustunga o‘rnatilgan antenna tomga qo‘yilgan antennaga qaraganda kattaroq qamrov maydoniga ega bo‘lishi mumkin. Antennaning balandligi antennani qabul qiluvchiga ko‘rish chizig‘ini aniqlash uchun ham muhim hisoblanadi. Antenna qanchalik baland joylashgan bo‘lsa, ko‘rish chizig‘i shunchalik yaxshi bo‘ladi. Dasturlarda muhim bo‘lishi mumkin radioaloqa, bu yerda signalni optimal uzatish uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri ko‘rish zarur bo‘ladi. Aktiv va passiv kuchaytirishdan tashqari, antenna kuchaytirish koffitsentini oshirishning yana bir usuli antenna massividan foydalanishdir. Antenna massivi bir nechta antennalardan iborat bo‘lib, ular kerakli nurlanish yo‘nalganlik naqshigaga erishish uchun ma’lum bir joyga bo‘yicha joylashtirilgan bo‘lishi kerak. Antenna massivlari ma’lum darajada ko‘p yo‘nalishli qamrovni saqlab, ma’lum bir yo‘nalishda yuqori kuchaytirish koffetsientiga erishish uchun ishlatilishi mumkin. Ular odatda radiolokatsiya tizimlari, sun’iy yo‘ldosh aloqasi, radioeshittirish va televidenie kabi dasturlarda qo‘llaniladi. Antennaning ishlashini yaxshilashning yana bir usuli-qarshilikni moslashtirish hisoblanadi. Qarshilikni moslashtirish antennaning qarshiligini 17 uzatish liniyasi yoki qabul qiluvchining qarshiligini mos ravishda sozlashni o‘z ichiga oladi. Bu signal yo‘qotilishini kamaytirishi va antenna samaradorligini oshirishi mumkin. Antenna konstrukturi uning xususiyatlarini belgilovchi muhim omil hisoblanadi. Har xil turdagi antennalar kuchaytirish koffitsenti, tarmoqli kengligi va radiatsiya yo‘nalganlik naqshlari kabi turli xil ishlash xususiyatlarini optimallashtirish uchun mo‘ljallangan. Ba’zi umumiy antenna konstursiyalariga quyidagilar kiradi: Dipolli antenna: dipolli antenna elektr uzatish liniyasi bilan ishlaydigan ikkita o‘tkazuvchan elementdan iborat. Dipolli antennalar sodda va arzon bo‘lib, odatda radio va televizion eshittirishlarda qo‘llaniladi. (1.4-rasm). 1.4-rasm. Dipolli antenna Patch antenna: patch antenna zamin samolyot yuqorida o‘rnatilgan bir tekis Supero‘tkazuvchilar yuzasidan iborat. Patch antennalari odatda radio aloqa tizimlarida qo‘llaniladi. (1.5-rasm) 1.5-rasm. Patch antenna 18 Ruporli Antenna: Ruporli antenna signalni ma’lum bir yo‘nalishga yo‘naltirish uchun kengaytiruvchi metall shoxdan foydalanadigan yo‘nalishli antennaning bir turi. Ruporli antennalar odatda mikroto‘lqinli pech va sun’iy yo‘ldosh aloqa tizimlarida ishlatiladi. (1.6-rasm). 1.6-rasm. Ruporli antenna Ramkasimon antennasi: ramichni antennasi elektromagnit to‘lqinlarni qabul qilish yoki uzatish uchun simli halqadan foydalanadigan antenna turi hisoblanadi. Ramkasimon antennalar radio va televizion eshittirishlarda, shuningdek RFID tizimlarida keng qo‘llaniladi (1.7-rasm). 1.7-rasm. Ramkasimon antenna Shunday qilib, pozitsiya burchagi va antennaning ortishi ularning xususiyatlarini belgilovchi muhim hisoblanib, antenna turini va yo‘nalishini 19 tanlash dasturning o‘ziga xos talabiga bog‘liq bo‘ladi va antennaning ishlashini yaxshilash uchun turli usullardan foydalanish mumkin. Antennaning ortishi antenna tomonidan uzatiladigan yoki qabul qilinadigan elektromagnit to‘lqinlarning kuchini oshirish jarayonini anglatadi. Antenna kuchaytirish koffetsentiga erishishning bir necha yo‘li mavjud, masalan: Passiv kuchaytirish koffetsenti: antenna yo‘nalganlik naqshigani boshqarish va uning kuchaytirish koffetsentini oshirish uchun reflektorlar, qo‘llanmalar yoki parazit elementlar kabi passiv komponentlardan foydalanishni o‘z ichiga oladi. -Aktiv kuchaytirish: antenna tomonidan uzatilishidan yoki qabul qilinishidan oldin signal darajasini oshirish uchun kuchaytirgichlar yoki elektron sxemalardan foydalanishni zarur bo‘ladi. -Antenna massivlari: kerakli yo‘nalish yo‘nalganlik naqshigaga erishish uchun ma’lum bir naqshda joylashtirilgan bir nechta antennalardan foydalanishni o‘z ichiga oladi. Antenna massivlari antennaning kuchaytirish koffetsientini ma’lum bir yo‘nalishda oshirish yoki signalni ma’lum bir qabul qiluvchiga yoki uzatgichga yo‘naltiradigan nur hosil qiluvchi effekt yaratish uchun ishlatilishi mumkin. -Qarshiligini moslashtirish: antenna qarshiligini uzatish liniyasi yoki qabul qiluvchining qarshiligiga moslashtirishga imkon beradi. Qarshilikni moslashtirish signal yo‘qotilishini kamaytirishi va antenna samaradorligini oshirishi mumkin. Antennani oshirish radio aloqa, radiolokatsiya tizimlari va sun’iy yo‘ldosh aloqasi kabi ko‘plab dasturlarda muhim rol o‘ynaydi. Kuchaytirish usulini tanlash turli xil omillarga bog‘liq, masalan, ish chastotasi, kerakli kuchaytirish koffetsienti, mavjud quvvat manbai, shuningdek antenna tizimining hajmi va murakkabligi bo‘ladi. Antennaning burchagi antennaning qamrov zonasi va diapazonini aniqlashda muhim omil hisoblanadi. Yuqori balandlik antennaga to‘siqlarni ko‘rish va qabul qilgich bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri ko‘rinishni ta’minlashga imkon beradi. Optimal ishlash uchun zarur bo‘lgan balandlik turli xil omillarga bog‘liq, masalan, operatsiyalar chastotasi, relef va kerakli qamrov zonalariga bog‘liq bo‘ladi. 20 Masalan, radio aloqa tizimlarida antennaning balandligi signalning kuchi va diapazoniga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Agar antenna juda past joylashtirilsa, signal binolar, daraxtlar yoki boshqa to‘siqlar tomonidan bloklanishi mumkin, bu signal sifatining yomonlashishiga va diapazonning pasayishiga olib keladi. Aksincha, agar antenna juda baland bo‘lsa, signal yo‘naltirilgan bo‘lishi va kerakli qamrov zonasining bir qismini o‘tkazib yuborishi mumkin. Elektromagnit to‘lqinlarning turli muhitlarda tarqalishini simulyatsiya qilish uchun kompyuter simulyatsiyalaridan foydalanish mumkin va simulyatsiya natijalarini tekshirish va antenna balandligini aniq sozlash uchun dala sinovlaridan foydalanish mumkin bo‘ladi. Antennani kuchaytirish antenna tomonidan uzatiladigan yoki qabul qilinadigan elektromagnit to‘lqinlarning kuchini oshirish jarayoni bo‘lib kuchaytirish usulini tanlash turli xil omillarga bog‘liq, masalan, ish chastotasi, kerakli kuchaytirish koffetsenti va mavjud quvvat manbaiga bog‘liq. Download 450.38 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|