O‘zbekiston Respublikasi Raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkekent axborot texnologiyalari universiteti farg’ona filiali kompyuter injiniring fakulteti kompyuter
Download 50.96 Kb. Pdf ko'rish
|
Yo\'ldoshev
|
MA'LUMOTLAR BAZALARIDA JSON VA XML BILAN ISHLASH • REJA • XML VA JSON MA’LUMOTLAR BAZASI • JSON • QUYIDAGILARNI JSON-DA QIYMATLARI • XULOSA • FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR XML VA JSON MA’LUMOTLAR BAZASI • XML MA'LUMOTLAR BAZASI XML FORMATIDA KATTA HAJMDAGI MA'LUMOTLARNI SAQLASH UCHUN ISHLATILADI. XML-DAN FOYDALANISH BARCHA SOHALARDA KO'PAYIB BORISHI BILAN XML HUJJATLARINI SAQLASH UCHUN XAVFSIZ JOY TALAB QILINADI. MA'LUMOTLAR BAZASIDA SAQLANADIGAN MA'LUMOTLAR XQUERY YORDAMIDA SO’ROV YARATISH MUMKIN VA KERAKLI FORMATGA EKSPORT QILINISHI MUMKIN. • XML MBNING TIPLARI • XML MBNING ASOSIY IKKITA TIPI MAVJUD: • KIRITILGAN XML • SHAXSIY XML (NXD) • KIRITILGAN XML MA’LUMOTLAR BAZASI • XML BILAN ISHLAYDIGAN MA'LUMOTLAR BAZASI XML HUJJATINI O'ZGARTIRISH UCHUN TAQDIM ETILGAN KENGAYTMADAN BOSHQA NARSA EMAS. BU MA'LUMOTLAR QATORLAR VA USTUNLAR JADVALLARIDA SAQLANADIGAN RELYATSION MA'LUMOTLAR BAZASI. JADVALLAR YOZUVLAR TO'PLAMINI O'Z ICHIGA OLADI, ULAR O'Z NAVBATIDA MAYDONLARDAN IBORAT. • SHAXSIY XML MA'LUMOTLAR BAZASI • SHAXSIY XML MA'LUMOTLAR BAZASI JADVALGA EMAS, BALKI KONTEYNERGA ASOSLANGAN. U KATTA MIQDORDAGI XML HUJJATI VA MA'LUMOTLARNI SAQLASHI MUMKIN. MAHALLIY XML MA'LUMOTLAR BAZASI XPATH IFODALARI BILAN SO'RALADI. • SHAXSIY XML MA'LUMOTLAR BAZASI KIRITILGAN XML MA'LUMOTLAR BAZASIDAN USTUN TURADI. MISOL. QUYIDAGI MISOL XML MA’LUMOTLAR BAZASINI NAMOYISH ETADI: • BU YERDA KONTAKTLAR JADVALI TUZILADI, UNDA KONTAKT YOZUVLARI (CONTACT1 VA CONTACT2) MAVJUD BO'LIB, ULAR O'Z NAVBATIDA UCHTA OBYEKTDAN - NAME, COMPANY VA PHONE IBORAT. • XML EDITOR - BU BELGILASH TILI MUHARRIRI. XML HUJJATLARI NOTEPAD, WORDPAD YOKI SHUNGA O'XSHASH HAR QANDAY MATN MUHARRIRI KABI MAVJUD TAHRIRLOVCHILAR YORDAMIDA TAHRIR QILINISHI YOKI YARATILISHI MUMKIN. BUNDAN TASHQARI, INTERNETDA YUKLAB OLISH YOKI TAHRIRLASHNING YANADA KUCHLI XUSUSIYATLARIGA EGA BO'LGAN PROFESSIONAL XML MUHARRIRINI TOPISHINGIZ MUMKIN. • XML-TAHLILCHI - BU DASTURIY TA'MINOT KUTUBXONASI YOKI PAKET, BU MIJOZ DASTURLARI UCHUN XML HUJJATLARI BILAN ISHLASH UCHUN INTERFEYSNI TA'MINLAYDI. U XML HUJJATINING TO'G'RI FORMATINI TASDIQLAYDI VA XML HUJJATLARINI TASDIQLASHI MUMKIN. ZAMONAVIY BRAUZERLAR XML TAHLILCHILARIGA O'RNATILGAN. QUYIDAGI DIAGRAMMADA XML-PARSERNING XML HUJJATI BILAN O'ZARO ALOQASI QANDAY BO’LISHI KO'RSATILGAN • TAHLILCHINING MAQSADI XMLNI O'QILADIGAN KODGA AYLANTIRISHDIR. • SINOV JARAYONINI SODDALASHTIRISH UCHUN XML HUJJATINI TAHLIL QILISHNI OSONLASHTIRADIGAN VA YANADA ISHONCHLI NATIJALARNI TA'MINLAYDIGAN BIR NECHTA TIJORAT MAHSULOTLARI MAVJUD. • XML TEGLARI MA'LUMOTLARNI ANIQLAYDI VA MA'LUMOTLARNI KO'RSATISH UCHUN ISHLATILADIGAN HTML TEGLARI SIFATIDA QANDAY KO'RSATILISHINI EMAS, BALKI MA'LUMOTLARNI SAQLASH VA TARTIBGA SOLISH UCHUN ISHLATILADI. YAQIN KELAJAKDA XML HTML-NING O'RNINI BOSMOQCHI EMAS, LEKIN HTML-NING KO'PLAB MUVAFFAQIYATLI FUNKSIYALARIDAN FOYDALANISH ORQALI YANGI IMKONIYATLAR OCHADI. • XMLNI TURLI XIL TIZIMLARDA VA YECHIMLARDA FOYDALI QILADIGAN UCHTA MUHIM XUSUSIYATI MAVJUD: • XML KENGAYTIRILISHI MUMKIN - XML TAVSIFLOVCHI TEGLARINGIZNI YOKI ILOVANGIZGA MOS KELADIGAN TILNI YARATISHGA IMKON BERADI. • XML MA'LUMOTLAR OLIB YURADI, ULARNI IFODALAYDI - XML QANDAY TAQDIM ETILISHIDAN QAT'IY NAZAR MA'LUMOTLARNI SAQLASHGA IMKON BERADI. • XML - BU KENG TARQALGAN STANDART - XML WORLD WIDE WEB CONSORTIUM (W3C) DEB NOMLANGAN TASHKILOT TOMONIDAN ISHLAB CHIQILGAN VA OCHIQ STANDART SIFATIDA MAVJUD. XMLDAN FOYDALANISH • XML KATTA VEB-SAYTLAR UCHUN HTML HUJJATLARNI YARATISHNI OSONLASHTIRISH UCHUN ICHKI QISMDA ISHLASHI MUMKIN. • XML TASHKILOT VA TIZIMLAR O'RTASIDA MA'LUMOT ALMASHISH UCHUN ISHLATILISHI MUMKIN. • XML MA'LUMOTLAR BAZALARINI ISHGA TUSHIRISH VA QAYTA YUKLASH UCHUN ISHLATILISHI MUMKIN. • XML MA'LUMOTLARNI SAQLASH VA TARTIBGA SOLISH UCHUN ISHLATILISHI MUMKIN, BU SIZNING MA'LUMOTLARINGIZNI QAYTA ISHLASH EHTIYOJLARINI SOZLASHI MUMKIN. • • XML DEYARLI HAR QANDAY KERAKLI NATIJANI YARATISH UCHUN USLUBLAR JADVALLARI BILAN OSONLIKCHA BIRLASHTIRILISHI MUMKIN. • ASLIDA, HAR QANDAY MA'LUMOT TURI XML HUJJATI SIFATIDA IFODALANISHI MUMKIN. • XML KATTA VEB-SAYTLAR UCHUN HTML HUJJATLARNI YARATISHNI OSONLASHTIRISH UCHUN PARDA ORTIDA ISHLASHI MUMKIN. BELGILASH TILI NIMA? • XML - BU HUJJATLARNI INSON TOMONIDAN O'QILADIGAN VA MASHINADA O'QILADIGAN FORMATDA KODLASH QOIDALARINI BELGILAYDIGAN BELGILASH TILI. XO'SH, BELGILASH TILI NIMA? BELGILASH - BU HUJJATGA QO'SHILGAN, UNING MA'NOSINI MA'LUM BIR TARZDA KUCHAYTIRADIGAN MA'LUMOT, CHUNKI BU QISMLARNI VA ULARNING BIR-BIRI BILAN QANDAY BOG'LIQLIGINI ANIQLAYDI. ANIQROG'I, BELGILASH TILI - BU HUJJAT QISMLARINI CHEGARALASH VA YORLIQLASH UCHUN HUJJAT MATNIGA JOYLASHTIRILADIGAN BELGILAR TO'PLAMI. QUYIDAGI MISOL XML FORMATLASHI MATNNING BIR QISMIGA O'RNATILGANDA QANDAY KO'RINISHINI KO'RSATADI: Ushbu fragment … va dunyo! matnini o’z ichiga oladi. JSON • JSON ( JAVASCRIPT OBJECT NOTATION ) - BU JAVASCRIPT ASOSIDAGI MATN ALMASHISH FORMATI. BOSHQA KO'PLAB MATN FORMATLARIDA BO'LGANI KABI, JSON HAM ODAMLAR TOMONIDAN O'QILISHI OSON. JSON FORMATI DUGLAS CROKFORD TOMONIDAN ISHLAB CHIQILGAN. • JAVASCRIPTNING PAYDO BO'LISHIGA QARAMASDAN (ANIQROG’I 1999-YIL ECMA-262 TILIDAN), FORMAT MUSTAQIL DEB HISOBLANADI VA DEYARLI HAR QANDAY DASTURLASH TILIDA ISHLATILISHI MUMKIN. KO'PGINA TILLARDA JSON MA'LUMOTLARINI YARATISH VA BOSHQARISH UCHUN TAYYOR KOD MAVJUD. • FOYDALANISH. XML BILAN TAQQOSLAGANDA ANIQLIGI TUFAYLI, JSON MURAKKAB TUZILMALARNI SERIYALASHTIRISH UCHUN KO'PROQ MOS BO'LISHI MUMKIN. U BRAUZERDAN-SERVERGA (AJAX) VA SERVERDAN SERVERGA (HTTP DASTURIY TA'MINOT KO'PRIGI) IKKALA WEB-DASTURLARDA ISHLATILADI. • JSON FORMATI JAVASCRIPT SINTAKSISINING QUYI QISMI BO'LGANLIGI SABABLI, UNI ICHIGA O'RNATILGAN EVAL() FUNKSIYASI YORDAMIDA TEZDA DESERIALIZATSIYA QILISH MUMKIN. • SINTAKSIS. JSON MATNI IKKITA TUZILMANING BITTASIDIR (KODLANGAN): • KALIT QIYMATLAR JUFTLIGI TO'PLAMI: QIYMATLAR. TURLI TILLARDA BU YOZUV, TUZILMA, LUG'AT, XESH JADVAL, KALITLI RO'YXAT YOKI ASSOTSIATIV QATOR SIFATIDA AMALGA OSHIRILADI. KALIT FAQAT HAR QANDAY SHAKLDA SATR BO'LISHI MUMKIN (HOLATLARNING SEZGIRLIGI STANDART TOMONIDAN TARTIBGA SOLINMAYDI, BU DASTURIY TA'MINOTNING IXTIYORIDA QOLDIRILADI. QOIDAGA KO'RA, ISH DASTURLAR TOMONIDAN KO'RIB CHIQILADI - HAR XIL HOLATLARDA HARFLARI BO'LGAN ISMLAR HAR XIL DEB HISOBLANADI). KALIT NOMLARINING NUSXALARI TAKRORLANISHI MUMKIN, AMMO STANDART TOMONIDAN TAVSIYA ETILMAYDI; BUNDAY VAZIYATLARNI QAYTA ISHLASH DASTURIY TA'MINOTNING IXTIYORIDA BO'LADI, MUMKIN BO'LGAN VARIANTLAR FAQAT BIRINCHI BUNDAY KALITNI HISOBGA OLISH, FAQAT OXIRGI KALITNI HISOBGA OLISH, XATO YUZAGA KELISHI MUMKIN. • BUYURTMA QILINGAN QIYMATLAR TO'PLAMI. KO'PGINA TILLARDA BU MASSIV, VEKTOR, RO'YXAT YOKI KETMA-KETLIK SIFATIDA AMALGA OSHIRILADI. • JSON TOMONIDAN ISHLATILADIGAN MA'LUMOTLAR TUZILMALARI HAR QANDAY ZAMONAVIY DASTURLASH TILI TOMONIDAN QO'LLAB-QUVVATLANADI, BU ESA TURLI XIL DASTURLASH TILLARI VA DASTURIY TIZIMLAR O'RTASIDA MA'LUMOT ALMASHISH UCHUN JSONDAN FOYDALANISHNI TA'MINLAYDI. QUYIDAGILARNI JSON-DA QIYMATLAR SIFATIDA ISHLATISH MUMKIN: • YOZUV - BU TARTIBGA SOLINMAGAN KALITLAR TO'PLAMI: "{}" QAVS ICHIGA O'RALGAN QIYMAT JUFTLIKLARI. KALIT SATR BILAN TASVIRLANGAN, UNING ORASIDAGI QIYMAT ":" BELGISIGA EGA. KALIT QIYMATI JUFTLARI VERGUL BILAN AJRATILADI. • MASSIV (BIR O’LCHOVLI) - MASSIV KVADRAT QAVSLARGA "[]" BILAN BIRIKTIRILGAN. QIYMATLAR VERGUL BILAN AJRATILGAN. MASSIV BO'SH BO'LISHI MUMKIN, YA'NI HECH QANDAY QIYMATLARNI O'Z ICHIGA OLMAYDIGAN MASSIV BO’SH BO’LADI. BIR XIL QATOR ICHIDAGI QIYMATLAR HAR XIL BO'LISHI MUMKIN. • RAQAM (BUTUN YOKI HAQIQIY). • TRUE (MANTIQIY ROST ), FALSE (MANTIQIY YOLG’ON ) VA NULL . • SATR - NOL YOKI UNDAN KO'P KODLI BELGILAR QO'SHILIB, QO'SHTIRNOQ ICHIDA JOYLASHTIRILGAN. BELGILAR "\" (\ ', \ ", \\, \ /, \T, \N, \R, \F VA \B SO'ZLARI BILAN BOSHLANADIGAN) KETMA-KETLIKDAN FOYDALANIB BELGILANISHI MUMKIN YOKI UNICODE O'N OLTILIK SANOQ SISTEMASIDA \UFFFF DEB YOZILGAN. • SATR XUDDI SHU NOMDAGI JAVASCRIPTNING LITERALIGA JUDA O'XSHASH. RAQAM JAVASCRIPT RAQAMIGA JUDA O'XSHAYDI, FAQAT O'NLIK FORMATINI ISHLATADI (AJRATUVCHI SIFATIDA DAVR BILAN). BO'SHLIQLARNI HAR QANDAY IKKITA SINTAKTIK ELEMENTLAR ORASIGA KIRITISH MUMKIN. • QUYIDAGI MISOLDA ODAMNI TAVSIFLOVCHI OB'EKTNING JSON VAKILI KO'RSATILGAN. MA'LUMOTDA ISM VA FAMILIYA SATRLARI MAYDONCHALARI, MANZIL MA'LUMOTLARI VA TELEFON RAQAMLARI RO'YXATI BERILGAN QATOR MAVJUD. MISOLDAN KO'RINIB TURIBDIKI, QIYMAT ICHKI TUZILISH BO'LISHI MUMKIN. • “POSTALCODE” JUFTLIGIGA E'TIBOR BERING: 101101. JSON-DA RAQAMLAR VA SATRLAR QIYMAT SIFATIDA ISHLATILISHI MUMKIN. SHUNING UCHUN, "POSTALCODE": "101101" YOZUVI SATRNI O'Z ICHIGA OLADI VA "POSTALCODE": 101101 ALLAQACHON RAQAMLI QIYMATDIR. JAVASCRIPT VA PHP-DA NOTO'G'RI YOZILGANLIGI SABABLI RAQAM (EHTIMOL SATR) RAQAMGA AYLANTIRILISHI MUMKIN VA DASTUR MANTIG'IGA TA'SIR QILMAYDI. BIROQ, QIYMAT TURIGA EHTIYOTKORLIK BILAN YONDASHISH TAVSIYA ETILADI, CHUNKI JSON TIZIMLARARO ALOQA UCHUN ISHLATILADI. • JSON5. JSON5 - ECMASCRIPT 5 SINTAKSISIGA MUVOFIQ JSON FORMATINING KENGAYTIRILGAN SHAKLI, CHUNKI JSON NAFAQAT DASTURLAR O'RTASIDAGI ALOQA UCHUN ISHLATILADI, BALKI QO'LDA TUZILADI/TAHRIR QILINADI. JSON5 FAYLI HAR DOIM YAROQLI ECMASCRIPT5 KODIDIR. JSON5 JSON BILAN ORQAGA MOS KELADI. BA'ZI DASTURLASH TILLARI UCHUN JSON5 SINTAKSISI ALLAQACHON MAVJUD. • • JSON VA RELATSION MA’LUMOTLAR BAZASI • AZURE SQL MA'LUMOTLAR BAZASI VA AZURE SQL BOSHQARILADIGAN HOLATI SIZGA JAVASCRIPT OBJECT NOTATION (JSON) FORMATIDAGI MA'LUMOTLARNI TAHLIL QILISH VA SO'ROVLARNI AMALGA OSHIRISH VA ALOQADOR MA'LUMOTLARNI JSON MATNI SIFATIDA EKSPORT QILISH IMKONINI BERADI. QUYIDAGI JSON SKRIPTLARI MAVJUD: • FOR JSON OPERATORIDAN FOYDALANIB, RELATSION MA'LUMOTLARNI JSON-GA O'ZGARTIRISH; • JSON MA'LUMOTLARI BILAN ISHLASH; • JSON SKALALARI FUNKTSIYALARIDAN FOYDALANGAN HOLDA JSON MA'LUMOTLARINI OLISH; • OPENJSON FUNKSIYASIDAN FOYDALANIB, JSON MA'LUMOTLARINI JADVAL FORMATIGA O'ZGARTIRISH. RELATSION MA'LUMOTLARNI JSON FORMATIGA O'TKAZISH • AGAR SIZDA MA'LUMOTLAR BAZASI QATLAMIDAN MA'LUMOTLARNI OLIB QO'YADIGAN VA JSON JAVOBINI YOKI JSON MA'LUMOTLARINI QABUL QILADIGAN MIJOZ TIZIMLARI YOKI JAVASCRIPT KUTUBXONALARINI TAQDIM ETADIGAN WEB-XIZMATI BO'LSA, SIZ TO'G'RIDAN-TO'G'RI SQL SO'ROVIDA MA'LUMOTLAR BAZASINI JSON-GA O'ZGARTIRISHINGIZ MUMKIN. JSON FORMATIDAGI AZURE SQL MA'LUMOTLAR BAZASI YOKI AZURE SQL TOMONIDAN BOSHQARILADIGAN INSTANSIYA NATIJALARINI FORMATLAYDIGAN DASTUR KODINI YOZISHINGIZ SHART EMAS, YOKI JADVAL SO'ROVLARI NATIJALARINI O'ZGARTIRIB, KEYIN OBYEKTLARNI JSON FORMATIGA SILJITISH UCHUN BA'ZI JSON SERIYALASHTIRISH KUTUBXONALARINI KIRITISHINGIZ SHART EMAS. BUNING O'RNIGA, SQL SO'ROV NATIJALARINI JSON FORMATIDA FORMATLASH VA TO'G'RIDAN-TO'G'RI DASTURINGIZDA FOYDALANISH UCHUN FOR JSON-DAN FOYDALANISHINGIZ MUMKIN. • QUYIDAGI MISOL, SALES.CUSTOMER JADVALIDAGI QATORLARNI FOR JSON-DAN FOYDALANIB JSON-GA O'ZGARTIRADI. • SELECT CUSTOMERNAME, PHONENUMBER, FAXNUMBER • FROM SALES.CUSTOMERS • FOR JSON PATH JSON MA'LUMOTLARI BILAN ISHLASH • AGAR SIZDA YUQORI DARAJADA TUZILGAN MA'LUMOTLAR BO'LMASA, MURAKKAB ICHKI OBYEKTLAR, MASSIVLAR YOKI IYERARXIK MA'LUMOTLAR MAVJUD BO'LSA YOKI VAQT O'TISHI BILAN MA'LUMOTLAR TUZILMALARI RIVOJLANSA, UNDA JSON FORMATI HAR QANDAY MURAKKAB MA'LUMOTLAR TUZILMASINI TAQDIM ETISH IMKONIYATINI BERADI. • JSON BU AZURE SQL MA'LUMOTLAR BAZASIDA VA AZURE SQL BOSHQARILADIGAN INSTANSIYASIDA BOSHQA HAR QANDAY TURDAGI KABI ISHLATILISHI MUMKIN BO'LGAN MATN FORMATIDIR. JSON MA'LUMOTLARINI STANDART NVARCHAR MA'LUMOTLARI SIFATIDA YUBORISH YOKI SAQLASH MUMKIN. XULOSA • MALUMOTLAR BAZASIDA MEN SHUNI TUSHUNDIM MALUMOT OMBORIDA MALUMOTLARNI ISHLAB CHIQARISH YANISH ULARNI TAHRIRLAB MALUMOT QO’SHISH MALUMOTLARNI SAQLAB KERAKLI VAQTDA UNI FLESHKAGA SAQLAB VA INTERNET ORQALIY DOSTINGIZGA YUBORSHINGIZ MUMKUN FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR • 1. В.П. БАЗЫ ДАННЫХ. КНИГА 2 РАСПРЕДЕЛЕННЫЕ И УДАЛЕННЫЕ БАЗЫ ДАННЫХ: УЧЕБНИК.// МОСКВА ИД «ФОРУМ» - ИНФРАМ. -2018. - С 261. • 2. ГОЛИЦЫНА О.Л. БАЗЫ ДАННЫХ: УЧЕБ. ПОСОБИЕ // - 4-Е ИЗД., ИЕРЕРАБ. И ДОП. — М.: ФОРУМ: ИНФРА-М, 2018. —400 С. • 3. МАРТИШИН С.А. БАЗЫ ДАННЫХ. ПРАКТИЧЕСКОЕ ПРИМЕНЕНИЕ СУБД SQL -И NOSQL — ТИПА ДЛЯ ПРОЕКТИРОВАНИЯ ИНФОРМАЦИОННЫХ СИСТЕМ: УЧЕБ. ПОСОБИЕ // - МОСКВА: ИД «ФОРУМ» - ИНФРА-М, 2 0 19, - 368 С. • 4. RAHUL BATRA. SQL PRIMER AN ACCELERATED INTRODUCTION TO SQL BASICS. '/ GURGAON, INDIA. 2019. -P 194. • 5. НОЛИКОВ A.M. БЕЗОПАСНОСТЬ ORACLE ГЛАЗАМИ АУДИТОРИЯ: НАПАДЕНИЕ И ЧАТЦИТА. -МОСКВА. 2017. -336 С. • 6. USMONOV J.T., XUJAQU LOV Т. A. M A’LUMOTLAR BAZASINI BOSHQARISH TIZIMI/ O ‘QUV QO'ILANMA. - T. : ALOQACHI, 20! 8. - 96 B. • 7. USMONOV J. Т., XVJAQNLOV T. A. MA'LUMOTLAR BAZASINI BOSHQARISH TIZIMI FANIDAN LABOMLORIYA ISHLARINI BAJARISH BO'YICHA USLUBIY KO'RSATMA - T. : TATU. 2016. - 55 B. • 8. ERIC REDMOND, JIM R. WILSON. A GUIDE TO MODERN DATABASES AND THE NOSQL MOVEMENFAQSH, 2015. - 347 C. • 9. ELMASRI, R., S. B. NAVAL HE: FUNDAMENTALS OF DATABASE SYSTEMS (5TH ED.)// ADDISON WESLEY, 2015. — 671 P. Download 50.96 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|