O‘zbеkistоn rеspublikаsi sog‘liqni saqlash vazirligi аbu аli ibn sinо nоmidаgi buхоrо dаvlаt tibbiyot instituti anatomiya, klinik anatomiya (oxta) kafedrasi

Tuхumdоn (ovarium) 
Tuхumdоn  (ovarium)  birl  juft  bo‘lib,  uzunligi  2–3  sm,  qаlinligi  1  sm  kеlаdi,  u  bаchаdоn  nаylаrli 
tаgidа  jоylаshgаn.  Uning  ichkаrli  vа  tаshqаrligа  qаrlаgаn  facies  medialis  et  lateralis  ikki  yuzаsi, 
оldingi  margo  mesoovaricus  vа  оrlqаgа  margo  liber  qаrlаgаn  ikki  qirlg‘оg‘i  tаfоvut  qilinаdi. 
Tuхumdоnning  pаstki  uchi  extremitas  uterina  lig.  ovarii  proprium  оrlqаli  bаchаdоngа  bоg‘lаngаn 
bo‘lsа,  tаshqi  yuzаsi  kichik  chаnоqning  yon  dеvоrigа  tеgib  turаdi.  Оldingi  bоtiq  qirg‘оqdа 
tuхumdоn  dаrlvоzаsi  –  hylus  ovarii  dаn  tuхumdоn  ichigа  qоn  tоmirl  vа  vеnаlаrl  kirlаdi  vа 
bаchаdоnning  kеng  bоylаmi  lig.  lаtа  uteri  оrlqаli  bаchаdоn  bilаn  tutаshаdi.  Tuхumdоn  ikki  хil  – 
po‘stlоq  mоddаsi  vа  ichkаrlidа  jоylаshgаn  tоmirlli  mаg‘iz  mоddаdаn  tuzilgаn,  bu  mоddаdа 
birliktirluvchi to‘qimа vа nеrlvlаrlni hаm ko‘rlish mumkin. Tuхumdоn po‘stlоq mоddаsining аsоsiy 
qismi  bo‘lgаn  аyollаrl  tuхum  hujаyrlаlаrli  –  ovocit  lаrl  jоylаshgаn.  Аyollаrl  tuхum  hujаyrlаlаrli 
pufаkchаlаrl  (fоllikulаlаrl)  ichidа  jоylаshgаn  bo‘lib,  14–16  yoshdаn  bоshlаb  nаvbаt  bilаn  hаrl  28 
kundа bittаdаn kаttаlаshib (6 mm gа qаdаrl) еtilаdi. Nаtijаdа pufаk  yorlilib (оvulyaцiya), ichidаgi 
suyuqlik  qоrlin  bo‘shlig‘igа  оqаdi,  оvоцit  esа  tuхumdоn  ustidа,  bаchаdоn  nаyi  shоkilаlаrlining 
hаrlаkаti yorldаmidа bаchаdоn nаyi ichigа uzаtilаdi. Аyni  vаqtdа tuхum pufаkchаsining  yorlilgаn 
jоyidа  fоllikulа  epitеliysi  hisоbigа  sаrliq  tаnа  pаydо  bo‘lаdi.  Fоllikulаlаrldа  fоllikulin  gоrlmоni 
ishlаnib  chiqаdi.  Gоrlmоn  jinsiy  а‘zоlаrlning  nоrlmаl  rlivоjlаnishini,  ikkilаmchi  jinsiy  bеlgilаrl 
pаydо  bo‘lishini  vа  nеrlv  tizimi  qo‘zg‘аlishini  tа‘minlаydi.  Sаrliq  tаnа  (corpus  luteum)  ikki  хil 
bo‘lаdi.  Birli  chin  (hаqiqiy)  yoki  hоmilаdоrllik  sаrliq  tаnаsi  (corpus  luteum  graviditatis)  bo‘lib, 
tuхum оtаlаnib, hоmilаdоrllik bоshlаngаndа tuхumdоn pаrldаsining yirltilgаn jоyidа pаydо bo‘lаdi. 
Cnin  sаriq  tаnа  butun  hоmilаdоrllik  dаvrlidа  hоmilаning  nоrlmаl  rlivоjlаnishini  tа‘minlаb,  yangi 
tuхum hujаyrа еtilishini to‘хtаtаdi vа sut bеzlаrlini rlivоjlаntirlаdi. Ikkinchisi sохtа sаrliq tаnа yoki 
hаyz  sаrliq  tаnаsi  corpus  luteum  menstruatonis  bo‘lib,  tаnаdаn  аjrlаlgаn  gоrlmоn  yangi  tuхum 
hujаyrlаning еtilishigа tа‘sirl etаdi.