O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni Saqlash Vazirligi Toshkent Farmatsevtika instituti Farmokognoziya kafedrasi Farmokognoziya fanidan

O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni Saqlash Vazirligi Toshkent Farmatsevtika instituti Farmokognoziya kafedrasi Farmokognoziya fanidan

Mustaqil ish
Bajardi: Ismoilov Islomjon FI-307 B Tekshirdi:
Mavzu: “Dorivor o’simlik mahsulotlari tarkibidagi arbutinni miqdorini aniqlash usullari”
Arbutin (arbutozid yoki erikolin) fenolik turdagi glikozid bo'lib, tarkibi C12H16O7 • ½ H2O, (beta-D-glukopiranozid), aril-beta-glikozidlar (gidrokinon hosilasi) guruhiga kiradi. Molekulyar og'irligi 272,251
IUPAC nomi: (2R,3S,4S,5R,6S)-2-gidroksimetil-6-(4-gidroksifenoksi)oksan-3,4,5-triol
Boshqa ismlar: arbutozid, vaksin, gidroxinon-b-D-glukopiranozid
Arbutin badan (Bergenia crassifólia), Arctostaphylos uva-ursi, Pyrola umbellata turining qishki yashil o‘simligi barglarida, shuningdek, Vaccinium arctostaphylos barglarida ham uchraydi. Bergeniya barglaridagi arbutin miqdori 22% ga etadi. Arbutin tarkibiga ko'ra, bergeniya dunyodagi eng boy o'simlik manbai hisoblanadi. Boshqa ismlar: arbutozid, vaksin, gidroxinon-b-D-glukopiranozid
Arbutinni izolyatsiya qilish quyidagi bosqichlardan iborat;
-qazib olish
-balastni olib tashlash
-biologik faol moddalarni miqdorini taqsimlash
-moddani ajratib olish
Arbutinni tayyorlash quyidagicha amalga oshirildi:
ezilgan xom ashyo suv bilan to'kilgan. 100 ° C da 30 daqiqa davomida infuz qilinadi, natijada olingan ekstrakt dekanatsiya qilinadi. Infuzion 3 marta takrorlanadi. Ekstraktsiya natijasida suvda eruvchan fenolik birikmalar va shakar miqdorini o'z ichiga olgan ekstrakt olindi
Ekstrakt bug’latiladi. Olingan konsentrlangan taninlarni cho’ktirish uchun kaltsiy oksidi qo’shiladi, ba’zi flavanoidlar ajratib olinadi. Ekstraktning tozaligi xromotografiya yordamida tekshiriladi.
O'tgan asrning 30-yillarigacha lingonberry, bergeniya yoki ayiq barglaridan arbutin olish uchun ko'proq ibtidoiy texnologiyalar ishlatilgan. Arbutin kristallari bitta tozalangan eritma bilan ajratilgan va faollashtirilgan ko'mir bilan ishlov berilgandan so'ng suvdan kristallanish orqali tozalangan.
Fizik xusussiyatlari
Arbutin achchiq moddadir, issiq suvda oson eriydi. Uzun, ipaksimon ignalar shaklida kristallanadi.
Suyuqlanish harorati 170 °C (boshqa manbalarga ko'ra 199,5)
Kimyoviy xossalari
Temir xlorid bilan ko'k rang beradi
suyultirilgan sulfat kislota bilan gidrolizlanib, shakar va gidroxinon hosil qiladi
Elementning xususiyati shundaki, sintez paytida u gidroxinonga aylanadi. Ushbu modda mukammal mikroblarga qarshi xususiyatlarga ega va siydik yo'llari tizimiga bevosita ta'sir qiladi. Gidrokinon diuretik ta'sirga olib keladi va mikroblar va bakteriyalar tizimini tozalaydi. Elementning asosiy maqsadi antiseptik xususiyatlardan foydalanishdir. Quviq kasalliklari ko'pincha bu o'simlik elementi bilan davolanadi
Qo’llash mumkin bo’lmagan holatlar va qo’llanilishi
Arbutin faqat shifokor bilan maslahatlashganidan keyin qo'llaniladi, chunki tanadagi elementning ortiqcha bo'lishi siydik pufagining haddan tashqari tirnash xususiyati keltirib chiqarishi mumkin. Kundalik doza bemorning vazniga qarab ehtiyotkorlik bilan hisoblanadi. Gidrokinonning salbiy ta'siri hali ham o'rganilmoqda, ammo u kanserogen xususiyatga ega bo'lishi mumkin degan fikr mavjud.
Qabul qilish juda ehtiyotkorlik bilan va iste'mol darajasidan oshmasligi kerak. Shu bilan birga, choy va rezavorlardan tabiiy arbutin olish juda qiyin, lekin siz har doim tayyor ekstraktlardan foydalanishingiz mumkin, bu esa butun davolanish kursini minimal qiyinchiliklar bilan yakunlash imkonini beradi.
O'simlik tarkibida arbutin glikozidi borligi quyidagicha
aniqlanadi:
1. Mahsulotdan tayyorlangan qaynatmaga (I : 50) temir
kuporosining (FeSO .. ) kichkina bo'lakchasidan solib chayqatilsa, qaynatma oldin qizg'ish, keyin binafsha rangga bo'yaladi, oxirida to'q binafsha rangli cho'kma hosil bo'ladi.
2. Chinni idishga 1 rnl qaynatma solib, unga 4 rnl ammiak
eritmasi va 1 rnl natriy fosfor-molibdatning xlorid kislotadagi 10 foizli eritmasidan qo'shiladi. Natijada ko'k rang hosil bo'ladi. Mahsulot tarkibida oshlovchi moddalar bor-yo'qligini bilish uchun barg qaynatmasiga 1 foizli temir ammoniy achchiqtosh eritmasidan tomizilsa, qora-ko'k rangdagi cho'kma hosil bo'ladi.