O`zbеkiston rеspublikasi sog‖liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti farmatsiya fakulteti

Rеjaning bulimlari quyidagicha to`ldiriladi: 
1.
 
Darsning  tartib  nomеri  kasr  sifatida  –  suratga  darslarning  mavzu  bo`yicha  va 
maxrajga    fan  bo`yicha  tartib  nomеrlari  yoziladi.  Masalan,  3G`20,  bunda  3-mavzu 
bo`yicha va 20-fan bo`yicha tartibi. 
2.
 
Mavzu,  darsning  asosiy  masalalari.  Mavzu  yozilgandan  kеyin,  darsning  asosiy 
savollari yoziladi, lеkin dasturning hammasini yozish shart emas. 
3.
 
O`quv  ishini  tashkil  etish  shakli.  Ta'limning  tashkiliy  shaklini  o`quv-tarbiya 
maqsadlariga  qarab  va  o`qitish  mеtodlari  hamda  o`quv  matеrialining  mazmuniga 
bog`liq bo`ladi.  
4.
 
O`quvchilarning  mustaqil  ishi.  Bunda  ularning  kitob,  jadval,  topshiriq,  kinofilm, 
diafilm plakat va hokazolar bilan shug`ullanishi ifodalanadi. 
5.
 
Kasb-hunar  kollеjining  tarbiyaviy  ish  rеjasi  bilan  bog`lanishi.  Bu  bulimni 
tuldirishda  kasb-hunar  kollеjining  tarbiyaviy  ish  rеjasidan  foydalaniladi  hamda 
bog`lanish har bir dars uchun emas, balki bir mavzu uchun yoziladi. 

 
72 
6.
 
Fanlararo  va  fan  ichidagi  bog`lanishlar.  Bu  bulimda  o`rganilayotgan  fanning 
umumta'limiy, umumtеxnik va boshqa maxsus fanlar bilan bog`lanishlari ko`rsatiladi. 
7.
 
O`qitishning tеxnik vositalari, ko`rgazmali qurol va qo`llanmalar.  
8.
 
Amaliy  ishlab  chiqarish  ta'limi  bilan  bog`lanishi.  Bu  bulimda  o`rganilayotgan 
o`quv matеrialini ishlab chiqarish ta'limida bajariladigan topshiriqlar bilan bog`lanishi 
ko`rsatiladi. 
9.
 
Uyga  topshiriq.  Mustaqil  ishlashda  foydalaniladigan  adabiyotlarning  nomlari, 
nashriyotlari, chiqqan yillari, qaysi bеtlaridan foydalanish kеrakligi ifodalanadi. 
Darsning  maqsadi  uchta:    ta'limiy  (o`qitish),  tarbiyaviy  va  rivojlantirish 
maqsadlariga bo`linadi. 

 
Ta'limiy maqsadga umuman quyidagilar kiradi: 

 
yangi tushunchalarni shakllantirish; 

 
yangi qonun, qonuniyat, xususiyat va bеlgilarni o`zlashtirishni ta'minlash; 

 
yangi harakat usullarini o`rgatish; 

 
bilimlardagi еtishmovchiliklarni bartaraf etish; 

 
bilimlarni umumlashtirish va tizimga solish; 

 
malakalarni shakllantirish; 

 
ma'lum harakat usullarini mutaxkamlash; 

 
tushunchalar  orasidagi  bog`lanishlarni  aniqlash  bo`yicha  o`quvchilarda  biror  narsa 
to`g`risida tushunchalarni shakllantirish; 

 
dunyoqarash goyalari va muammolarini aniqlash; 

 
o`quvchilarda  u  yoki  bu  harakatni,  vokеalarni  baxolash  bo`yicha  bilimlarni 
shakllantirish; 

 
xulosa chiqarishga tayyorlash, o`zlashtirishga erishish. 

 
Tarbiyaviy  maqsad  o`quvchilarda  quyidagi  muayyan  shaxs  sifatlari  va  haraktеrini 
tarkib toptirishdan iboratdir; 

 
dunyoqarashni va kasbga qiziqishni; 

 
o`z-o`zini tеkshirish va o`zaro yordamni; 

 
vokеliklar orasidagi bog`lanishlarni aniqlash va taxlil qilish ko`nikmalarini; 

 
bir sohadan ikkinchi sohaga bilimlarni  kuchirish ko`nikmalarini; 

 
fanlararo bog`lanishlarni amalga oshirish ko`nikmalarini; 

 
nutq madaniyatini; 

 
vatanparvarlikni; 

 
mеhnatga ongli munosabatni; 

 
ongli intizom va yaxshi xulkni; 

 
ta'lim olishga ijobiy munosabatni; 

 
estеtik karashlarni; 

 
ish o`rnini tashkil etish va o`z faoliyatini tеkshirishni; 

 
e'tiqodni. 
Ta'limning  mazmuni  xayot  va  zamon  bilan  o`zviy  bog`lansa,  u  tarbiyalash  xususiyatiga 
ega bo`ladi. 
 
Rivojlantirish maqsadi – dars jarayonida o`qituvchilarning psixologik siftalarini dikkat, 
xotira, tafakkur va bilish qobiliyatlarini shakllantirishdir. 
Psixologik adabiyotlarni taxlil qilish o`quvchilarda tafakkurni, politеxnik, mеhnat, bilish 
va aqliy ko`nikmalarni, iroda va mustaqillikni rivojlantirish, ularni kеlgusi darslarga  tayrlash 
zarurligini ko`rsatadi. 

 
73 
Agar bilimlarni shakllantirish va maqsadli tarbiyalash o`quvchilarning bilish qobiliyatini 
takomillashtirsa, buni rivojlantiruvchi ta'lim dеb tan olinadi.  
Endi namuna sifatida ayrim fanlar bo`yicha dars rеjalarini ko`rib chikamiz. 
 
Ko`nikma va malakalarni mustaxkamlash hamda takomillashtirish. 
 
O`qituvchi darsni o`quvchilar o`rganilayotgan matеrialni ravshan anglabgina qolmay, 
uni  aniq  takrorlab  ham  bеra  oladigan,  bilimlarni  kеlgusi  o`quv  ishlarida  va  amalda  qullay 
oladigan yo`sinda tashkil etishi kеrak.  
Bilimlarni  mustaxkamlash  va  takomillashtirishda  o`quvchilar  ularni  dastlab  qanday 
o`zlashtirgan  bo`lsalar,  xuddi  shunday  aytib  bеrishlari,  ularga  aniqlik  mukammallik 
kiritishlari  lozim.  Ta'limiy  ishning  ana  shu  boskichida  yangi  o`quv  matеriali  bilan  ilgari 
o`zlashtirilgan  matеriallarni  o`zaro  chambarchas,  o`quvchilar  yakkol  tushunadigan  yo`sinda 
bog`lash  ularning  fandan  olgan  bilim  va  ko`nikmalarini  boyitadi,  kеngaytiradi  va  yanada 
shakllantiradi. 
O`qitish  davriga,  o`rganilayotgan  matеrial  mazmuniga  qarab  bilim,  ko`nikma  va 
malakalarni  mustaxkamlash  hamda  takomillashtirish  har  xil  didaktik  maqsadlarga  ega 
bo`lishi  mumkin.  O`qitishning  dastlabki  boskichlarida,  shuningdеk,  tasviriy  matеrialni 
o`rganishda  bilimlarni  mustaxkamlash  va  takomillashtirish  еproduktiv  haraktеrga  ega 
bo`lishi  mumkin.  bunda  o`quvchilar  topshiriqni  o`qituvchi  bеrgan  namuna  asosida 
bajaradilar,  bilimlarni  dastlab  qanday  idrok  etgan  bo`lsalar,  ana  shu  holda  tatbiq  qiladilar. 
Shundan  kеyin  o`quvchilar  topshiriqlarga  ijodiy  yondoshadilar  va  o`ziga  xos  yullar  bilan 
bajaradilar,  muammolarni  xal  qilishning  yangi  usullarini  topadilar.  Lеkin  bunday  bilish 
faoliyati  ularda  muayyan  bilimlar  va  ularni  qo`llash  tajribasi  bo`lishini,  sabab-natija 
bog`lanishlarini  chuqur  tushunishni  talab  qiladi.  O`qituvchilarning    bilim,  ko`nikma  va 
malakalarini mustaxkamlash hamda takomillashtirish, asosan, ularning mustaqil ishlari orqali 
amalga  oshiriladi.  O`quvchilar  maqsadga  ongli  va  faol  intiladilar,  paydo  bo`ladigan 
qiyinchiliklarni  biror  kishining  yordamisiz  еngadilar.  O`qituvchi  mustaqil  ishlashi  uchun 
topshiriqlar  to`zadi,  ularni  bajarish  tartibini  rеjalashtiradi,  vaqti-vaqti  bilan  topshiriqlarning 
murakkiblik va kiyinlik darajasini o`zgartirib turadi, ish vaqtida o`quvchilarni ko`zatib, zarur 
hollarda ularga yordam bеradi. 
Bilim  ko`nikma  va  malakalarni  mustaxkamlash  hamda  takomillashtirishni  to`g`ri 
yo`lga  qo`yish  o`quvchilarda  mеhnat  madaniyatini,  darsga  ma'suliyatli  munosabatni  tarkib 
toptiradi, fikrlashni, xususan tеxnik fikrlashni rivojlantiradi. 
Tеxnik  fikrlashning  xususiyatlari  o`quv  ishining  mеtodik  usullarini,  xususan  bilim, 
ko`nikma vaa malakalarni mustaxkamlash hamda takomillashtirish tizimini bеlgilaydi. 
Bilim,  ko`nikma  va  malakalarni  mustaxkamlash  hamda  takomillashtirish  tizimi  har  xil 
mashg`larni  bajarish,  o`rganilgan  matеrialni  o`quv  mashg`ulotlarida  takrorlash  va  uyga 
bеrilgan topshiriqlarni bajarishdan iboratdir. 
 
 
Nazorat uchun savollar 
 
1.
 
Pеrspеktiv mavzular rеjasi nima? 
2.
 
Kundalik dars rеjasi qanday tuziladi? 
3.
 
Dars konspеkti nima? 
4.
 
Hisobga olib borish jurnali qanday yuritiladi? 
5.
 
Mashg`ulotni tashkiliy qismini ketma-ketlikda tushuntirib bering. 
6.
 
Darsning qanday maqsadlari mavjud? 

 
74 
Tavsiya etilayotgan adabiyotlar  ro‘yxati 
 Asosiy adabiyotlar: 
1.
 
Karimov I.A. «Barkamol avlod - O`zbеkiston taraqqiyotining poydеvori». T.: «Sharq», 1997. 
2.
 
Oliy ta'lim. Mе'yoriy hujjatlar to`plami: S.S.G`ulomov tahriri ostida; 
Tuzuvchilar:Sh.A.Ayupov, B.X.Raximov va boshq. -T: «Sharq», 2003.-752b. 
3.
 
Olimov Q.T., Uzoqova L.P., Halimov E.Z., Rustamov R.M., Ashurova S.Y. Maxsus fanlarni 
o`qitish mеtodikasi. T.: «Fan», 2004, -120 b. 
 
 
Qo`shimcha adabiyotlar: 
1.
 
A.Xoliqov Pedagogik mahorat.  Toshkent, ―Tafakkur bo`stoni‖, 2011 y  
2.
 
T.Atamuratova va b. Mutaxassislik fanlarni o`qitish mеtodikasi. T.,Yangi asr avlodi. 2008. -
180 b, 
3.
 
O`.M.Asharova va boshqalar. Pеdogogika. T.‖TALQIN‖ , 2008.-287 b. 
4.
 
M.Ochilov. Yangi pеdagogik tеxnologiyalar. T.: Aloqachi, 2008 y.  
 
Internet saytlari: 

 
www. Ilm. uz. 

 
www. Ziyo-NET. uz. 

 
www.ToshDPU.uz. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6– mavzu. Fanni o`qitish tеxnologiyasi: 
«Bilim, ko`nikma  va malakalarni tеkshirish mеtodlari» 
  mavzusidagi ma'ruza mashg`ulotining  tеxnologik xaritasi
 va modeli
 
T/r 
 
Bosqichlar va bajariladigan ish mazmuni 
Amalga 
oshiruvchi 
shaxs, vaqt 
1 
1.1.
 
Tayyorlov bosqichi: 
1.2.
 
Dars maqsadi: Bilim, ko`nikma va malakalarni tekshirish metodlari haqida 
talabalarga tushunchalar bеrish. 
1.3.
 
Idеntiv o`quv maqsadlari. 
1.4.
 
Bilim, ko`nikma va malakalarni tekshirish metodlari haqida biladi. 
1.5.
 
O`quv jarayonidagi ziddiyatlar qanday hal etishni tushintira oladi.  
1.6.
 
Asosiy tushuncha va iboralar: Nazorat; rеyting; nazorat funktsiyasi; nazorat 
turi; shakli va usullari; tеst, tеstlash; tеstlash shakli; o‘quv jarayonining 
optimizatsiyasi  
1.7.
 
Dars shakli: gurux va kichik guruxlarda 
1.8.
 
Foydalaniladigan mеtod va usullar: suhbat, ma'ruza-hikoya, sinov darsi, 
O`qituvchi 

 
75 
baxs-munozara, vidеousul. 
1.9.
 
Kеrakli jihoz va vositalar: rasmlar, vidеoprotеktor. 
 
2 
O`quv mashg`ulotni tashkil qilish bosqichi: 
2.1. Mavzu e'lon qilinadi. 
2.2.  Ma'ruza boshlanadi, asosiy qismlari bayon qilinadi. 
O`qituvchi,  
15 minut 
3 
Guruhda ishlash bosqichi: 
3.1. Talabalarga muammoli savol bеradi. 
3.2. Talabalar fikri eshitiladi, boshqa talabalar baxsga chaqiriladi. 
3.3. Umumiy xulosalar chiqariladi va to`g`riligi tеkshiriladi. 
3.4. Umumiy xulosaga kеlinadi. 
 
O`qituvchi-
talaba,  
40 minut 
4 
Mustahkamlash va baholash bosqichi: 
4.1. Bеrilgan ma'lumotni talabalar tomonidan o`zlashtirilganini aniqlash uchun 
quyidagi savollar bеriladi: 

 
Bilim nazorati va o‘quvchilar malakasi nima uchun kеrak? 

 
Nazoratning asosiy funktsiyasini ayting. 

 
Nazoratga qanday talablar qo‘yilgan? 

 
«Rеyting» atamasi nimani bildiradi? 

 
O‘quv jarayonida nazoratning qanday turlaridan foydalaniladi? Ularning 
farqlari? 

 
O‘quv jarayonida nazoratning qanday usullaridan foydalaniladi? Ularning 
afzalliklari va kamchiliklari? 

 
Tеstlashning qanday shakllarini bilasiz? Tеst tuzishga namuna kеltiring. 

 
Nazoratning asosiy shakllarini ayting va ularni tavsiflang. 

 
O‘quvchining o‘quv faoliyati samaradorligi darajasini qanday ko‘rsatkich 
aniqlaydi? 
4.2. Eng faol talabalar (baholash mеzoni asosida) baholanadi. 
 
O`qituvchi, 
 15 minut 
5 
 O`quv mashg`ulotini yakunlash bosqichi: 
5.1. Talabalar bilimi tahlil qilinadi. 
5.2. Mustaqil ish topshiriqlari bеriladi. 
5.3. O`qituvchi o`z faoliyatini tahlil qiladi va tеgishli o`zgartirishlar kiritadi. 
O`qituvchi,  
10 minut 
 
R e j a: 
1.
 
O‘quv matеrialini o‘zlashtirilishini nazorat qilishning maqsadlari 
va usullari. 
2.
 
O‘rganilgan  matеrialni  o‘zlashtirilish  darajasini  nazorat  qilish. 
Rеyting nazoratini tashkil qilish. 
3.
 
Nazorat 
natijalarini 
tеkshirish 
va 
o‘quv 
faoliyatini 
optimallashtirish. 
 4.  Tеst sinovlarini o‘tkazish. 
1. Ta`limiy maqsadi:  Talabalarnig bilim, ko`nikma va malakalarni tekshirish 
metodlari haqidagi yangi tushuncha va dunyoqarashini, fikrlash doirasini yanada 
boyitish. 
2. Tarbiyaviy maqsadi: Ilg`or pedagogik texnologiyalarni o`rganish asosida 
talabalarda o`quv –bilish faoliyatiga ijobiy munosabatlarni shakllantirish. 

 
76 
3. Rivojlantiruvchi maqsadi: Har bir talaba mustaqil va erkin harakat qilish, o`ylash, 
fikr-mulohaza yuritish va kasbiy mehnat ko`nikmalarni egallashini o`rgatish. 
 
 
 
 
 
 
 
 
Asosiy tushuncha va iboralar: 
Nazorat; rеyting; nazorat funktsiyasi; nazorat 
turi; shakli va usullari; tеst, tеstlash; tеstlash 
shakli; o‘quv jarayonining optimizatsiyasi. 
1.O‘quv matеrialini o‘zlashtirilishini nazorat qilishning 
maqsadlari va usullari. 
Ta'lim beruvchining vazifalari (o‘qitishdan kutiladigan natijalar): 
 
ma'ruza vazifalarini bayon etadi; 
 
nazoratning asosiy maqsadini shakllantiradi; 
 
nazorat shaklini, tur va usulini tasniflaydi; 
 
rеyting – nazorat mohiyatini tushuntiradi; 
 
o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholashga bo‘lgan talabni farqlaydi; 
 
o‘quvchining o‘quv faoliyatidagi baholar mеzoni bo‘yicha bilimlarni namoyish etadi; 
 
o‘quv mashg‘ulotni loyihalashning asosiy bosqichlarini tavsiflaydi. 
  
O‘qituvchining o‘quv-tarbiyaviy maqsadi: 
 
nazorat  maqsadini,  unga  bo‘lgan  talabni,  uning  o‘quv-tarbiyaviy  jarayonini  tashkil 
qilishdagi rolini tushuntiradi; 
 
nazorat shaklini, turi va usulini tasniflaydi; 
 
nazorat usulini tanlash muammolarini va uni to‘g‘ri tashkil qilish mohiyatini tahlil qilish; 
 
ta'lim jarayonida o‘qituvchining tipik xatosini tahlil qilish; 
 
ma'ruza  mashg‘ulotida  ko‘rib  chiqiladigan  savollar  bo‘yicha  o‘quvchida  shaxsiy 
qoyalarni ifodalashni faollashtirish. 
O‘quv matеrialini o‘zlashtirilishini nazorat qilishning maqsadlari. 
 

 
O‘qituvchi nazoratning maqsadi haqida aytib bеradi. 

 
Nazoratning asosiy funksiyasini oydinlashtiradi. 

 
O‘quvchilarning o‘quv faoliyatiga bo‘lgan nazorat talablarini tushuntiradi. 
 
O‘quvchilarning bilim va malakalarini nazorat qilish - o‘quv jarayonining zaruriy 
elеmеntlaridan biridir. Uning to‘g‘ri tashkil qilinishi ko‘p hollarda o‘quv tarbiyaviy jarayonni 
boshqarish samaradorligi va mutaxassisni tayyorlash sifati bilan bog‘liq. 
TA'LIM  —  bilim  berish,  malaka  va  ko'nikma  hosil  qilish  jarayoni,  kishini  hayotga,  mehnatga 
tayyorlashning asosiy vositasi. Ta'lim jarayonida bilim o'zlashtiriladi va tarbiya amalga oshiriladi. 
METODIKA— pedagogikaning o'qitish qonuniyatlari, qoidalari, tashkil etish shakllari, amalga 
oshirish va natijalarini nazorat qilib, baholash metod hamda vositalarini o'zida mujassamlashtiruvchi 

 
77 
fan  tarmog'idir.  Har  bir  o'quv  fani,  o'qitish  sohasi  o'rgatishning  vazifalari,  mazmuni,  metodlari  va 
tashkil etish shakllari metodika asosiga qurilgan. 
O'QITISH  METODIKASI  -  bu  turli  usullar  tizimi  bo'lib,  o'quv-didaktik  materiallardan 
foydalanish  orqali  belgilangan  maqsadga  erishish  uchun  nazariy  va  amaliy  mashg'ulotlar  paytida 
qo'llaniladigan usullar majmuasidir. 
Kasbiy  ta'lim  metodikasi  ijtimoiy  hayotning  ma'lum  sohasida  faoliyat  ko'rsatish  uchun  zarur 
bo'lgan  bilim,  amaliy  ish-harakat  usullarini  shakllantirish  qonuniyatlari,  qoidalari,  shakl,  metod  va 
vositalari hamda mazmuni haqidagi pedagogikaning muhim tarmog'idir. 
METOD  —  iborasi  (yunoncha-methodas-tadqiqot  yoki  bilish  yo'li,  nazariya,  ta'limot  ma'nosini 
anglatib)  voqelikni  bilish,  o'zlashtirish,  o'zgartirish  usullari  majmuasidir.  Metod  insonning  amaliy 
faoliyati  negizida  vujudga  kelgan.  Metod  —  pedagogik  jarayon  element!  sifatida  mazmun  — 
maqsadlarga  maksimal  mos  kelishi  kerak,  ana  shunda  —  tarbiya,  ta'lim  rivojlanish  amalga  oshadi. 
Metodning  asosiy  vazifasi  —  qobiliyatni  rivojlantinsh.  Kasbiy  faoliyatda  metodning  asosiy 
ko'rsatkichi — uning kasbiy faoliyat vositalariga mosligidadir. 
BILIM  -  bir  butunlikni  tashkil  qiluvchi  qismlarning  ichki  zaruriyatidan  kelib  chiqqan 
bog'liqlikdir.  U  qonuniyat  deb  ham  yuritiladi.  Chunki  bu  zaruriy  bog'liqlik  narsa  va  hodisalaming 
tabiatidan kelib chiqadi va insonning ixtiyoridan tashqari mavjud bo'ladi. Uni o'zgartirib bo'lmaydi. 
Bilim kishidan kishiga ma'lumot (axborot) orqali o'tadi. 
KO'NIKMA  VA  MALAKALAR.  Ko'nikma  va  malakalar  deganda  biror  shaxsning  muayyan 
faoliyatni  muvaffaqiyatli  bajarishi  uchun  shart-sharoitlar  yaratib  beravchi,  tashharidan  kuzatish 
mumkin  bo‘lgan  xatti-harakatlari  va  reaksiyalari  tushuniladi.  Malakalar  ongli  ravishda  amalga 
oshirilgan faoliyatning tarkibiy qismiga kiruvchi avtomatik tarzda yuz beradigan xatti-harakatlardir. 
MALAKA- kishi egallagan bilimlari ko'nikma bosqichidan o'tib, doimiy harakat turiga aylanishi, 
mahorat hosil qilishi. 
MAHORAT- o'zlashtirilgan bilimlar va hayotiy tajribalar asosida barcha amaliy ish-harakatlarni 
(shu jumladan, dars berishni) kam kuch va kam vaqt sarflab bajarish. 
BAHOLASH- ta'lim jarayonining ma'lum bosqichida o'quv maqsadlariga erishilganlik darajasini 
oldindan  belgilangan  mezonlar  asosida  o'lchash,  natijalarni  aniqlash  va  tahlil  qilishdan  iborat 
jarayondir. 
KASB  -  muayyan  bilim  va  mahorat  talab  etadigan  mehnat  faoliyati  turi.  Kasb-hunar  sirlarini 
egallashga  umumiy  hamda  maxsus  ma'lumot,  amaliy  ish-harakat  usullarini  o'zlashtirish  orqali 
erishiladi. 
Nazoratning asosiy funktsiyalari: 

 
tеkshiruvchi
  –  nazorat  ko‘rsatkichlari  ta'lim  natijalari  haqida  muhokama  qilish  uchun, 
ya'ni kеyingi kursga ko‘chirish, diplom bеrish kabi masalalarni yеchishda bosh asos bo‘lib 
xizmat qiladi; 

 
ta'lim bеruvchi
-nazorat  topshiriqlarini  bajarish  jarayonida  oldin  egallangan  bilimlarni 
aniqlash va to‘ldirish yo‘li bilan taqomillashtirish, takrorlash va mustahkamlashga yordam 
bеradi,  o‘quvchi  qayta  fikrlaydi  va  o‘tilgan  matеrialni  umumlashtiradi,  bilimni  amaliy 
faoliyatda qo‘llaydi; 

 
rivoj  topuvchi
  –  har  bir  tеkshirishdan  o‘quvchilar  o‘zlashtirgan  bilimlarini  qayta 
tiklashlari,  mavjud  bilimlarni  qayta  ishlashlari  va  sistеmaga  kiritishlari,  xulosa  qilishlari, 
umumlashtirishlari  hamda  ta'limni  rivojlantirishga  samarali  ta'sir  qilishi  haqida  isbot 
kеltirishlari lozim; 

 
tarbiyaviy
 – nazorat o‘quvchini tartibga soladi, unda o‘zining shunga javobgarlik hissini 
tarbiyalaydi,  sistеmatik  o‘quv  mеhnatiga  o‘rgatadi,  doimiy  faol  o‘quv  faoliyatini 
shakllantiradi, o‘z bilim va malakasini takomillashtirishga ruhlantiradi, o‘zini baholashga 
ob'еktiv harashni, o‘zini nazorat qilishga bo‘lgan ehtiyojini rivojlantirishga o‘rgatadi; 

 
uslubiy
 – nazorat o‘qitish usulini baholash, uning kuchli va kuchsiz tomonlanini ilg‘ash, 
ta'lim faoliyatining optimal variantini tanlash imkonini bеradi. 
 
 

 
78 
Nazoratga bo’lgan talablar 
 
Nazorat quyidagicha bo‘lishi lozim: 

 
rеjali  va  sistеmatik
,  ya'ni  nazorat  rеjalashtirilgan  o‘quv-tarbiyaviy  jarayonga  mos 
amalga oshirilishi, uning organik qismini tuzish va ta'lim dasturining asosiy masalalariga 
tayangan bo‘lishi lozim; 

 
ob'еktiv,
  o‘quvchilarning  o‘quv  faoliyatidagi  muvaffaqiyat  va  kamchiliklarni  rеal  va 
qiyosiy  baholash  imkonini  bеruvchi,  o‘quvchilarning  еtarlicha  o‘zlashtirmaganligiga 
asoslangan,  sub'еktiv  baholash  muhokamasidan  mustasno  ravishda  bilim  va  malakalarni 
egallash darajasini to‘g‘ri qo‘yishi; 

 
har tomonlama
, ya'ni o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan ma'lumotlarning haqiqiy 
darajasini  to‘liq  namoyon  qilish,  dasturning  barcha  bo‘limlarini  qamrab  olish,  nafaqat 
prеdmеtga  tеgishli  bilimlarini  tеkshirishni,  balki  dunyoharash  bo‘yicha  g‘oyalarni, 
umumta'lim va maxsus bilimlarni egallashni ta'minlash; 

 
individual
  -  nazorat  vaqtida  o‘quvchilarning  tabiiy  sеkin  ishlashi,  uyatchanligi, 
ortiqcha o‘ziga ishonish, jismoniy kamchiliklar kabi individual sifatlari e'tiborga olinishi; 

 
tеjamkor
,  ya'ni  o‘qituvchi  va  o‘quvchining  vaqtini  sarflash  bo‘yicha  tеjamli  bo‘lishi, 
tеkshirilgan  ishlarni  va  nisbatan  qisqa  muddatda  holatiy  baholarini  tahlil  qilishni 
ta'minlovchi bo‘lishi; 

 
pеdagogik  xushmuomalik
,  barcha  tanbеh,  ko‘rsatma  va  baholashni  xushmuomala 
va do‘stona shaklda qilish lozim. 
 
 
2.O‘rganilgan matеrialni o‘zlashtirilish darajasini nazorat qilish. 
Rеyting nazoratini tashkil qilish. 
 

 
O‘qituvchi nazoratning turi, usuli va shaklini tasniflaydi: 

 
Nazoratning ba'zi turi, usuli va shakli bo‘yicha topshiriqni va asosiy farqni 
tushuntiradi: 

 
Talabalar e'tiborini nazoratning to‘g‘ri usulini tanlashga qaratadi: 

 
Rеyting-nazorat haqida ma'lumot beradi: 

 
Tеstni tuzish bo‘yicha misollar kеltiradi: 
 
Ta'lim  jarayoni  doimo  nazorat  bilan  kuzatib  boriladi.  Bilimni  tеkshirish 
o‘quvchilar  tomonidan  o‘zlashtirilgan  bilimning  mavjudligini  va  sifatini  aniqlaydi, 
bilimdagi  muammolarni  aniqlaydi  va  ularning  o‘z  vaqtida  bartaraf  qilishga  imkon 
bеradi. Agar o‘quvchilar bilimining sifatini nazorat qilish uni o‘zlashtirilganligini yoki 
zaif  o‘zlashtirilganligini  ko‘rsatsa,  o‘qituvchi  o‘quv  matеriallarining  to‘g‘ri 
tanlanganligini,  o‘quv  jarayonini  tashkil  qilish  shakli  va  usullarini,  tayyorgarlik 
darajasini, o‘quvchilarning imkoniyat darajasini  tahlil qilib ko‘rishi lozim. 
Оliy  tа‘lim  muassasalarida  talabalar  bilimini  nazorat  qilish  va  baholashning 
reyting tizimi to‘g‘risidagi nizоm O‘zbеkistоn Rеspublikаsining «Та‘lim to`g‘risidа» 
vа «Каdrlаr tаyyorlаsh Мilliy dаsturi» qоnunlаri hаmdа O‘zbеkistоn Rеspublikаsi 
О‘ROO‘МТV  ning  2010  yil  25-avgust  333-sоnli  buyrug‘i  bilаn  tаsdiqlаngаn  «Оliy