O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti
Download 2 Mb. Pdf ko'rish
|
farmatsevtika ishini tashkil qilish fani boyicha oquv-uslubiy majmua 4 kurs
|
farmakofiliyani ko‘ngilsiz oqibat keltirilishini mumkinligini tushuntirmog‘i
lozim. 101 Xodimlar dorixonaga bemorlarning kirishi bilan har xil gap-so‘zni, kulguni to‘xtatishi kerak. Bemor o‘zini dorixonada erkin va begona emasligini sezishi kerak. Bemorlar dorixonaga asosan tushkunlik holatida, tuzalmas dardga uchragandek qo‘rquvda keladi. Farmatsevtning vazifasi – bemorning ko‘nglini ko‘tarishi, dardining o‘tkinchiligini ishonch hosil qildiruvchi so‘zlarni topa bilishidir Farmatsevt bemor ko‘nglining nozikligiga e’tibor qilishi, ko‘nglini ko‘tarish choralarini ko‘rishi, bunda “dardga malham bo‘luvchi yolg‘on”ni ishlatishi, dardning tuzalgandek bo‘lib ko‘ringan tomonlarini bo‘rttira bilishi kerak. Farmatsevtik deontologiya ko‘p hollarda mehnat jamoasidagi shaxslar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar, kasbiy tayyorgarlik darajasi, muassasadagi aniq sharoit, ma’lum holatda rahbar va uning uslubiy tomonidan belgilanuvchi axloqiy muhit alohida o‘rin tutadi. Farmatsevtik muassasalarning ruhiy muhitiga alohida talab qo‘yiladi. Bu erda na bemorlarga nisbatan, na hamkasblarga nisbatan qo‘pollik, o‘rinsiz harakat va e’tiborsizlikka yo‘l qo‘yilmaydi. Bir jon, bir tan bo‘lib ishlovchi ahil jamoani shakllantirish, unda mehnat uchun sog‘lom muhitni yaratish rahbarning muhim vazifalaridan biridir. Jamoani uyushtirish uchun rahbar rasmiy va norasmiy munosabatlarni e’tiborga olib, xodimlar o‘rtasida o‘zaro aloqa va munosabatlar o‘rnatilishini ta’minlashi kerak. Agar rasmiy tizim jamoa a’zolarining ma’muriyat tomonidan biriktirilgan aloqalarini tasvirlasa, norasmiy aloqalar shaxsiy xush ko‘rish va xush ko‘rmaslik, manfaatlar umumiyligi, xarakterlar mushtarakligi, bir-birini tushunish kabilar asosida tashkil topadi. Ular o‘ta mos yoki yaqin kelganda nuxsonsiz ideal holat hisoblanadi. Modomiki, dorixonalarda ishlovchilarning ko‘pchiligini xotin-qizlar tashkil qilar ekan, ularning o‘ziga xos ruhiyati nazarda tutilishi lozim. SHuningdek, xodimlarning yoshi, mehnat staji, faoliyatining xarakteri, ma’lumoti, oilaviy ahvoli kabilar ham e’tiborga olinadi. Masalan, turli yoshdagi kishilardan tashkil topgan jamoalarda intizom yuqori darajada ustozlar g‘amxo‘rligi tufayli yoshlarda tezroq o‘sish ko‘zga tashlanadi, ruhiy va ruhiy-jismoniy mos kelishlik muammosi osonlik bilan echiladi. Jamoada talab darajasidagi o‘zaro munosabatlar xodimlar ko‘nimsizligi, kelishmovchilik kabi ko‘ngilsiz hodisalarning oldini olib, ularning salomatligi va o‘zlarini his etishlariga ijobiy ta’sir etadi. Agar rasmiy tizim jamoa a’zolarining ma’muriyat tomonidan biriktirilgan aloqalarini tasvirlasa, norasmiy aloqalar shaxsiy xush ko‘rish va xush ko‘rmaslik, manfaatlar umumiyligi, xarakterlar mushtarakligi, bir-birini tushunish kabilar asosida tashkil topadi. Ular o‘ta mos yoki yaqin kelganda nuxsonsiz ideal holat hisoblanadi. 102 Modomiki, dorixonalarda ishlovchilarning ko‘pchiligini xotin-qizlar tashkil qilar ekan, ularning o‘ziga xos ruhiyati nazarda tutilishi lozim. SHuningdek, xodimlarning yoshi, mehnat staji, faoliyatining xarakteri, ma’lumoti, oilaviy ahvoli kabilar ham e’tiborga olinadi. Masalan, turli yoshdagi kishilardan tashkil topgan jamoalarda intizom yuqori darajada ustozlar g‘amxo‘rligi tufayli yoshlarda tezroq o‘sish ko‘zga tashlanadi, ruhiy va ruhiy-jismoniy mos kelishlik muammosi osonlik bilan echiladi. Jamoada talab darajasidagi o‘zaro munosabatlar xodimlar ko‘nimsizligi, kelishmovchilik kabi ko‘ngilsiz hodisalarning oldini olib, ularning salomatligi va o‘zlarini his etishlariga ijobiy ta’sir etadi. Agar rasmiy tizim jamoa a’zolarining ma’muriyat tomonidan biriktirilgan aloqalarini tasvirlasa, norasmiy aloqalar shaxsiy xush ko‘rish va xush ko‘rmaslik, manfaatlar umumiyligi, xarakterlar mushtarakligi, bir-birini tushunish kabilar asosida tashkil topadi. Ular o‘ta mos yoki yaqin kelganda nuxsonsiz ideal holat hisoblanadi. Modomiki, dorixonalarda ishlovchilarning ko‘pchiligini xotin-qizlar tashkil qilar ekan, ularning o‘ziga xos ruhiyati nazarda tutilishi lozim. SHuningdek, xodimlarning yoshi, mehnat staji, faoliyatining xarakteri, ma’lumoti, oilaviy ahvoli kabilar ham e’tiborga olinadi. Masalan, turli yoshdagi kishilardan tashkil topgan jamoalarda intizom yuqori darajada ustozlar g‘amxo‘rligi tufayli yoshlarda tezroq o‘sish ko‘zga tashlanadi, ruhiy va ruhiy-jismoniy mos kelishlik muammosi osonlik bilan echiladi. Jamoada talab darajasidagi o‘zaro munosabatlar xodimlar ko‘nimsizligi, kelishmovchilik kabi ko‘ngilsiz hodisalarning oldini olib, ularning salomatligi va o‘zlarini his etishlariga ijobiy ta’sir etadi. Dorixona rahbari, ishda yul qo‘yilgan kamchilik uchun jazoni qo‘l ostidagi xodim tomonidan adolatli deb qabul qilinishiga ishonch hosil qilgandagina beradi. Jazoni tee-tez qo‘llash rahbarning qat’iyatsizligidan, uning bo‘shligidan va ishni tashkil eta olmasligidan guvohlik beradi. Xodimni maqtash, har doim jamoa oldida bo‘lishi, beriladigan tanbeh esa uning izzat-nafsoniyatiga tegmasligi va qadr - qiymatini kamsitmasligi lozimligini yodda tutish kerak. Qo‘l ostida ishlayotgan har bir kishi shaxsini hurmat qilish, xodimlarga nisbatan qo‘pollikka yo‘l qo‘ymasligi zarur. Pahbarni qo‘l ostidagilar tomonidan qilingan tanqidga qanday qarashi uning faoliyatining muhim qirrasidir. Agar rahbar tanqid qiluvchiga emas, o‘ziga nisbatan chora ko‘rib, xatolarini tuzatar ekan, bu uning etuklik sinoviga bergan bardoshi. Tanqid muammosi – qo‘l ostidagi xodimning fikriga, uning tashabbusiga hurmat muammosidir. Rahbarning yaxshi tashkilotchiligida hamma tarmoqlarda ahil, intizomli, mehnatsevar jamoa shakllanadi. “Har qanday sharoitda ham: xodimlaringizni, buyurtmachi-laringizni, aksiyadorlaringizni, boshlig‘ingizni, hamkasaba-laringizni, ta’minlovchilaringizni, nazoratchi hokimiyatni, hatto raqiblaringizni ham hech qachon aldamang”. 103 Ishbilarmonning bu burchlarini amerikalik menejer Robert CHeyz o‘zining “Boshqarish sirlari” degan kitobida aytib o‘tgan. Biznesda halollik – har qanday amaliy munosabatlarning zaminidir. Unga bepisandlik qilish oxir – oqibatda obro‘ni yo‘qotishga olib keladi. Obro‘ni bir marta yo‘qotgandan keyin, qayta tiklash juda qiyin. “Ishonch – tadbirkorlik amaliyotining asosiy tamoyillaridan biri bo‘lib, uning ahamiyati ortib borayapti. O‘zaro ishonch juda muhim omil. Ishbilarmonlik munosabatlarida ikki pog‘ona mavjud: rasmiy va norasmiy. Rasmiylari o‘zaro tuzilgan turli kelishuvlar, shartnomalarga asoslanib, sheriklarining, sotuvchilarning, xaridorlar va boshqalarning xuquqlarini aks ettiradi. Norasmiylari o‘zaro munosabatlar jarayonida shakllanib qoladi va hech qanday yozma majburiyatlar bilan bog‘liq bo‘lmasligi mumkin. Bunday holda umumiy ishning yutug‘i hamkorlar o‘rtasidagi o‘zaro ishonch darajasiga bog‘liq bo‘ladi. O‘ta rivojlangan ishbilarmon o‘z mehnatini faqat o‘zi uchungina emas, balki boshqalar uchun, jamiyat va davlat uchun ham foydali ekaniga ishonadi. Ishbilarmon rahbarning ish uslubidan: - raqobat zaruriyatini e’tirof etadi, hamkorlik lozimligini tushunadi; - har bir shaxsni o‘zi kabi hurmat qiladi; - mulkning har bir shaklini, davlat hokimiyatini, ijtimoiy tartibni, qonunlarni hurmat qiladi; - ma’rifatni, fan va texnikani, informatikani, madaniyatni qadrlaydi, ekologiyani hurmat qiladi. - yangiliklarni ishga taqdim etishga intiladi. Ishbilarmonlik odobi – butun dunyo ishbilarmonlarining amaliyotida ko‘p yillar davomida orttirilgan tajribalardan kelib chiqqan hatti – harakat me’yorlarining majmuidir. Bunday me’yorlarning o‘zagi – xalqaro xushmuomalalik tamoyillaridir, boshqacha aytganda, nimaki hamkor davlat timsoli va vakili bo‘lsa, hammasini qat’iy hurmatlash va yod etishdan iborat O‘ta rivojlangan ishbilarmon o‘z mehnatini faqat o‘zi uchungina emas, balki boshqalar uchun, jamiyat va davlat uchun ham foydali ekaniga ishonadi. Ishbilarmon rahbarning ish uslubidan: - raqobat zaruriyatini e’tirof etadi, hamkorlik lozimligini tushunadi; - har bir shaxsni o‘zi kabi hurmat qiladi; - mulkning har bir shaklini, davlat hokimiyatini, ijtimoiy tartibni, qonunlarni hurmat qiladi; - ma’rifatni, fan va texnikani, informatikani, madaniyatni qadrlaydi, ekologiyani hurmat qiladi. - yangiliklarni ishga taqdim etishga intiladi. Ishbilarmonlik odobi – butun dunyo ishbilarmonlarining amaliyotida ko‘p yillar davomida orttirilgan tajribalardan kelib chiqqan hatti – harakat me’yorlarining majmuidir. Bunday me’yorlarning o‘zagi – xalqaro xushmuomalalik tamoyillaridir, boshqacha aytganda, nimaki hamkor davlat 104 timsoli va vakili bo‘lsa, hammasini qat’iy hurmatlash va yod etishdan iborat Uyushma – tadbirkorlarning kasaba uyushmalarini yaratish. Ular a’zoliylik darajasiga baho berishda xolis turishlari va guruh ma’naviyati me’yorlari buzulgan paytda eng qat’iy choralar ko‘rishlari lozim. “Biznesda toza qo‘l, moslashuvchanlik, tadbirkorlik, halollik – jamiyatga xizmat qiladi”. D.Kornegi va boshqa mashhur kishilarning nasihatlarini o‘rganing, Ularni kundalik va ish bilan bog‘liq hayotimizning me’yori va tamoyili qilib oling. Biroq uzil-kesil qoidalar bilan bir qatorda bizning endi oyoqqa turayotgan biznesimizda ishni yaxshi yurtishning yashirin nozik tomonlari uchraydi. Ularni ko‘ra bilish va ular etuk uslubga aylanishiga ko‘maklashish – amaliy munosabatlar nazariyasining masalalaridan biri. SHuning uchun ham ish munosabatlarining tadbirkorlik amaliyotida nazariy jihatdan hali shakllanib ulgurmagan uslubini me’yorlashtirish o‘rinli emas. Tadbirkorning 80-90% vaqti muloqotlarga sarf bo‘ladi. Tadbirkor bo‘lish – muloqot qila olish demakdir. Amaliy va ishchan munosabatning asosiy vazifasi – hamkorlik. Hamkorlik sheriklarning o‘zlarini bir-birlariga tanishtirishdan boshlanadi. SHuni unutmaslik kerakki, bunday paytda har bir tomonning hayolida sherigi haqida: “Bu aslida kim o‘zi?” degan savol tug‘iladi. SHu savolga javob bera turib, biz munosabat turini tanlaymiz. Agar o‘zini tanishtirish amalda isbotlanmasa, ko‘ngil soviydi, munosabatlar uzilishiga olib keladi. SHeriklar bir-birining xatosi va kamchiliklariga ko‘z yumishlari mumkin, lekin bularni kechirmaydilar. SHuning uchun ishchan munosabatning muhim tamoyillaridan biri – so‘zning ustidan chiqish va amalda isbotlashdir. Ishchan munosabatning aksariyat qismi muzokaralardan iborat. Muzokara mahorati ham – fan va san’at. Muzokara usullarini o‘rganish kerak. Suhbat mavzuidan qat’iy nazar bu usullar bir xil. Muzokara – kundalik hayotimizning omili. O‘z maqsadlarimizga erishish uchun biz hamma erda turli sabablar bilan gaplashamiz. Biz ko‘pincha yomon gaplashamiz. Betoqat, xudbin, yon bermaydigan bo‘lib, ikkinchi tomonning manfaatlarini hisobga olmasdan ko‘pincha munosabatni buzib qo‘yamiz. Xulosada shuni ta’kidlash joizki, odob muammolari hamma mamlakatda (milliy, hududiy, mahalliy) muhim o‘rin tutadi. Eski muammolar: korrupsiya manfaatlar kurashi, beodoblik, kamsitish kabilar bilan bir qatorda, xususiylashtirish, mustaqillik, axborot texnologiyasi va boshqa yangiliklar bilan bog‘liq bo‘lgan yangi muammolar yuzaga keladi. Hozirgi bozor iqtisodiyoti sharoitida ishbilarmon quyidagi hollarda: stul atrofida, jamoat, mehmondorchilik tashriflarida, jamoat joylarida va ko‘chada, chet ellik deligatsiyani qabul qilish vaqtida, tabriklar va tanishuvlarda, deligatsiyani kutib olish jarayonida, avtomobillarga o‘tkazish vaqtida, ishtirokchilarni muzokaralar stoli tevaragiga joylashtirishda, rasmiy shaxslar 105 bilan telefon orqali gaplashishda, ishbilarmonlar qabulida, yangi xodimni hamkasblarga tanishtirishda va hokazolarda ishbilarmonlik odobi me’yorlariga rioya qilishi kerak. Download 2 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|