O’zbekisтon respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

O‘rin olish koeffitsienti (E_j) bir qism shamcha asosiga to‘g‘ri keladigan dori moddasining gramm miqdori bo‘lib, u 0,95 ga teng. Teskari o‘rin olish koeffitsienti esa (1/E_j), bir qism dori moddasiga to‘g‘ri keladigan shamcha asosining gramm miqdori bo‘lib, bu ko‘rsatkich tajriba yo‘li orqali topiladi. Dori moddalarining o‘rin olish va teskari o‘rin olish koeffitsientlari quyidagi jadvalda keltirilgan.

Asosni tayyorlash. Tarkib bo‘yicha komponentlar tortib olinib, zanglamaydigan po‘latdan tayyorlangan sig‘imi 1000 l bo‘lgan par ko‘ylakli, langarli aralashtirgichda parafin yaxshilab yumshatiladi. Alohida rekatorda gidromoy suyultirilib, parafin nasos orqali so‘rib olinadi va suyultirilgan gidromoy bilan 60-70^oC haroratda bir xil massa hosil bo‘lgancha aralashtiriladi. So‘ng kakao moyi solinib 70^oC haroratda 40 daqiqa davomida aralashtirish davom ettiriladi. Natijada shamcha asosining suyuqlanish harorati boshlang‘ich haroratga nisbatan 2-3^oC haroratga ko‘tariladi. Asosni suyuqlanish harorati va to‘liq deformatsiya vaqtini aniqlash uchun shamcha asosidan namuna olinadi va tekshirib ko‘riladi. Agar shamcha asosining suyuqlanish harorati va to‘liq deformatsiya vaqti me’yorida bo‘lmasa uni parafin yoki gidromoy qo‘shish bilan me’yoriga keltirish mumkin.

Shamcha asosining tarkibiga kiritilishi mumkin bo‘lgan dori moddalar uning suyuqlanish harorati yoki boshqa mexanik xossalariga ta’sir qilishi mumkin. Bir qator yog‘larda eriydigan dori moddalari (xloralgidrat, fenol, kamfora va boshq.) shamcha asosining suyuqlanish haroratini kamaytiradi. Shuningdek, dori moddalarining suvli yoki spirtli eritmalari ham shamcha asosining suyuqlanish haroratini kamaytiradi. Shuning uchun ham dori moddalari va shamcha asoslarini nisbatlarini to‘g‘ri tanlash lozim.

Tayyor asosning suyuqlanish harorati bir qator holatlarda 40-41^oC haroratgacha ko‘tarilsada, uning tarkibiga dori moddasining kirtilishi bilan 3-4^oC haroratgacha kamaygan.

Tayyorlangan shamcha asosi druk filtr orqali o‘tkazilib, siqilgan havo yordamida reaktorga o‘tkaziladi va shamcha massasi tayyorlanadi. Druk filtrda filtrlovchi material sifatida latunli g‘alvirdan (1 sm² 20x20) yoki belting matosidan foydalaniladi.