O‘zbekiston respublikasi standarti

Amaliy 

ishlar 

o‘tkazish 

Toshko‘mirn

ing 

qattiqligini 

sinab ko‘rish 

Toshko‘mirning 

qattiqligini 

sinab 

ko‘rish, 

uni 

qo‘ng‘ir 

ko‘mir  qattiq-

ligi 

bilan 

solishtirish  

Toshko‘mirning 

qattiqligini 

sinab 

ko‘rish, 

uni 

qo‘ng‘ir 

ko‘mir 

qattiqligi 

bilan 

solishtirish, 

neftning 

 

tosh-

ko‘mirdan  rangi  va 

shakli 

bo‘yicha  

farqini ko‘r-satish 

Toshko‘mirning 

qattiqligini 

sinab 

ko‘rish,  uni  qo‘ng‘ir 

ko‘mir  qattiqligi  bilan 

solishtirish, 

neftning 

toshko‘-mirdan  rangi  va 

shakli  bo‘yicha    farqini 

ko‘rsatish,  o‘tkazilgan 

amaliy  ish  yuzasidan 

xulosa yozish 

 

 

 

 

 

50 

TAYANCH TUSHUNCHALAR: 

 

 Davlat  ta‘lim  standarti-  umumiy  o‘rta,  o‘rta  maxsus,  kasb-hunar  va  oliy  ta‘lim  mazmuniga  hamda 

sifatiga qo‘yiladigan talablarni belgilaydi. 

Davlat  ta‘lim  standartlarini  bajarish  O‘zbekiston  Respublikasining    barcha  ta‘lim  muassasalari  uchun 

majburiydir  (Ta‘lim to‘g‘risidagi Qonun 7-modda). 

O‘quv  dasturlari  -  O‘quv  rejada  belgilangan    fan  hajmining  mavzular  bo‘yicha  ketma-ketlikda 

taqsimlanishi. 

Uzluksiz majburiy ta‘lim-O‘zbekiston Respublikasida majburiy ta‘lim quyidagilarni qamrab olgan. 

Umumiy o‘rta ta‘lim, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta‘limi (Ta‘lim to‘g‘risidagi Qonun 10-modda). 

Bilim-o‘quv fanini bilish jarayonining amaliyotda tasdiqlangan natijasi (nazariy bilimlar). 

Ko‘nikma-bu  o‘zlashtirib  olingan  bilimlar  asosida  amaliy  jihatidan  maqsadga  muvofiq  harakatlarga 

tayyorgarlikda ifodalanadigan ongli faoliyat. 

Kompetensiyasi  -  fan  bo‘yicha  egallagan  nazariy  bilim,  amalaiy  ko‘nikma  va  malakalarini  kundalik  

hayotida  duch keladigan amaliy va nazariy masalalarni yechishda foydalanib,  amaliyotda qo‘lay olishidir. 

Kompetentlilik (lot: com’etens – layoqatli, qobiliyati bor) shaxs bilim, ko‘nikma va tajribalarining uning 

ijtimoiy-professional  mavqei  va  o‘ziga  tegishli  vazifalarni  bajarish,  muammolar  hal  qilishga  yetarliligi 

hamda  haqiqiy  moslik  darajasi.  Kompitentlilik  tarkibiga    sof  kasbiy  bilim,  ko‘nikma  va  malakalardan  

tashqari, tashabbuskorlik, hamkorlik, guruhda ishlash layoqati, kommunikativ qobiliyati, real baholay olish, 

mantiqiy fikrlash, axborotni saralash va foydalana olish xususiyatlari ham kiradi. 

Ta‘lim mazmuni-A1 daraja uchun majburiy minimal ta‘lim mazmuni -fan bo‘yicha o‘quvchi va talabalar 

o‘zlashtirishi  lozim  bo‘lgan  nazariy  bilim,  hayotiy  ko‘nikma  va  amaliy  kompetensiyalarni  shakllantirishga 

qaratilgan mazmun va uning darajalangan majburiy minimal hajmi. 

Ta‘lim bosqichi- Boshlang‘ich ta‘lim (1-4- sinf)  

Bitiruvchilar-Ta‘lim  to‘g‘risidagi  Qonunda  belgilangan  ta‘lim  muassacasini    boshlang‘ich  ta‘limini 

o‘qib bitirayotgan o‘quvchilar. 

Baholash tizimi – Standart bo‘yicha egallashi lozim bo‘lgan nazariy bilim, hayotiy ko‘nikma va amaliy 

kompetensiyalarning o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilishini aniqlaydigan mezon. 

Tayanch  o‘quv  reja  -  o‘qitiladigan  fanlar  nomi,  hajmi  hamda  ularning  sinflar  bo‘yicha  taqsimoti 

belgilangan mehyoriy hujjat. 

Majburiy minimal o‘quv materiallari-Davlat ta‘lim standartlarida belgilangan bilim, amaliy ko‘nikma 

va kompetensiyalarga ega bo‘lishi uchun o‘quvchilar o‘rganadigan zaruriy o‘quv materiallar.  

   

ONA TILI FANIDAN: 

 

Fonetika: tovush  va harf,  unli va undosh tovushlar  miqdori,  alifbo;  

orfoepiya: unli  va undosh tovushlar talaffuzi; 

orfografiya: bosh harf va kichik harflar imlosi,  tutuq belgisi;  

leksikologiya: so‘z va uning lug‘aviy mahnosi;  

so‘z  tarkibi:  asos  va  asosdosh  so‘zlar,  qo‘shimchalar,    so‘z  yasovchi,  egalik,  kelishik,  shaxs-son 

qo‘shimchalari;  

morfologiya:  so‘z    va  uning    so‘roqlar  asosida  mahnosiga  ko‘ra  guruhlash  (shaxs,  narsa,  belgi,  harakat, 

miqdor bildiruvchi   so‘zlar), so‘z turkumlari va ularning tasnifi (fehl, ot, sifat, son, olmosh); 

sintaksis: gap,  gap bo‘laklari (ega va kesim), gapda so‘zlarning bog‘lanishi, gapning ifoda maqsadiga ko‘ra 

turlari (darak, so‘roq, undov), gapning ikkinchi darajali bo‘laklari. 

 

O‘QISH FANIDAN: 

 

Ertak - hayotiy haqiqatlarga asoslangan, insonlarning hayoloti  va fantastik xususiyatlari bilan yo‘g‘rilgan, 

ibrat-o‘git beruvchi og‘zaki hikoyalardir. 

Hikoya-yozuvchi tomonidan kuzatilgan, idrok etilgan ibratli voqea va hodisalarni ixcham shakllarda badiiy 

ifoda etuvchi nasriy asar. 

She‘r-ohang jihatidan mahlum bir tartibga soligan, his-tuyg‘u ifodasi sifatida yaratilgan hissiy nutq (nazm) 

dir. She‘r arabcha ―shuur‖ degan so‘zdan olingan bo‘lib, uning asosida insonning ichki kechinmalari yotadi. 

Masal-kichik majoziy hikoya. 

 

51 

Topishmoq-narsa  yoki hodisalarning ataylab  yashiringan belgisi,  shakli, xatti-harakati, holati va vazifasini 

boshqa  narsa  yoki  hodisalarga  qiyoslash  asosida  topishga  asoslangan  she‘riy  yoki  nasriy  tuzilishdagi    xalq 

og‘zaki ijod turi. 

Maqollar-xalqning  hayotiy  tajribalari  asosida  yuzaga  kelgan  dono  fikrlarni  ixcham  shaklda  ifodalovchi 

asarlar. 

 

 

MATEMATIKA FANIDAN: 

 

Raqamlar.  O‘nli sanoq sistemasida har qanday sonni ifodalovchi quyidagi 10 ta raqam: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 

8, 9 

Sonlar.  Raqamlardan tashkil topgan ifodalar bo‘lib, bir xonali, ikki xonali, uch xonali va ko‘p xonali 

bo‘lishi mumkin, masalan: 7, 86, 374,  5 893, 7 856 478  va hokazo. 

To‘rt arifmetik amallar.  Qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish va bo‘lishdan iborat bo‘lgan amallar. 

Sonli ifoda.  Sonlar ishtirok etgan amallar.  

Qavsli  ifoda.  Qavslar  ishtirok  etgan  ifoda  bo‘lib,  avval  qavs  ichidagi  amal,  so‘ngra  boshqa  amallar 

bajariladi.  

Harfli ifoda.  Bir yoki bir nechta harf ishtirok etgan ifoda. 

Kattaliklar va ularning birliklari. Uzunlik, vaqt, massa, yuz, tezlik kabi kattaliklar bo‘lib, ularning har biri 

o‘lchov birlikka ega.  

Geometrik shakllar. To‘g‘ri chizik, kesma, uchburchak, to‘rtburchak, ko‘pburchaklar, doira, aylana kabi 

shakllar. 

 

 

TABIAT FANIDAN: 

 

Tabiat. Tevarak-atrofimizni o‘rab turgan olam bo‘lib, havo, suv, o‘simlik va hayvonlar, o‘rmon, tog‘, 

cho‘llar, Yer, Oy, Quyosh, yulduzlar va hokazolar tabiatni tashkil etadi. Odam ham tabiatga mansubdir. 

Jism va moddalar. Atrofimizdagi buyumlar va boshqa narsalar jismlardir. Jismlar moddalardan tashkil 

topgan bo‘ladi. 

Er shari. Quyosh sistemasidagi sayyoralardan biri, biz yashab turgan sayyora.   

Quyosh.  Bizga  eng  yaqin  bo‘lgan  yulduz,  Yerdagi  hayot  uchun  yorug‘lik  va  issiqlik  manbai  bo‘lgan 

ulkan osmon jismi. 

Yulduzlar. Tunlari mitti bo‘lib ko‘rinadigan, lekin Quyosh kabi ulkan bo‘lgan osmon jismi. 

Oy. Yerning tabiiy yo‘ldoshi. 

Quyosh  sistemasi.  Quyosh  va  uning  atrofida  doimiy  aylanib  yuradigan  osmon  jismlari  birgalikda 

Quyosh sistemasini tashkil etadi. 

Uy jihozlari. Oshxona anjomlari, mebellar, elektr toki bilan ishlaydigan jihozlar (lampochka, televizor, 

radio, dazmol va boshqalar).   

Yil fasllari. Bahor, yoz, kuz va qish yil fasllarini tashkil etadi. 

Ob-havo. Havoning harorati, shamol, bulut, yog‘in kabilar ob-havoni tashkil etadi. 

O‘simliklar. O‘t, buta, daraxt kabilar o‘simliklarni tashkil etadi. 

Hayvonlar. O‘simliklardan tashqari jonli tabiatni tashkil etgan tirik mavjudotlar. 

Foydali qazilmalar.  Yer ostidan va ustidan qazib olinadigan va inson faoliyati uchun foydalaniladigan 

boyliklar. 

 

Tabiatni  muhofaza  qilish.  Inson  faoliyati  natijasida  tabiatda  salbiy  o‘zgarishlar  vujudga  kelishining 

oldini olish.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

52