O`zbеkistоn Rеspublikаsi

Fotometriya (foto... va metriya) — fizik optikaning manbalardan chiqib, turli muhitlarda tarqaladigan va jismlar bilan oʻzaro taʼsirlashadigan optik nurlanishning energetik koʻrsatkichlarini oʻrganadigan boʻlimi. Fotometrik kattaliklarni oʻlchashning eksperimental usullari va vositalarini xamda shu kattaliklarga tegishli nazariy qoidalar va xisoblarni oʻz ichiga oladi. Fotometriyaning asosiy energetik tushunchasi nurlanish oqimi Fotometriya, boʻlib, uning fizik maʼnosi elektromagnit nurlanish tashiydigan oʻrtacha quvvatdir. Tor maʼnoda Fotometriya deb, yoruglik kattaliklari tizimiga tegishli (yoritilganlik, yoruglik kuchi, ravshanlik va h.k.) kattaliklarni oʻlchash va hisoblash tushuniladi. Fotometrik kattaliklarning nurlanish toʻlqin uzunligiga bogʻliqligini va energetik kattaliklarning spektral zichliklarini oʻrganish spektrofotometriya hamda spektroradiometriya mazmunini tashkil etadi. Fotometriyaning asosiy qonunini I.Kepler 1604-yil taʼriflagan: Ye=1/R (bunda Ye — yoruglik kuchi / boʻlgan yorugʻlik manbaidan / masofadagi yoritilganlik). Fotometriyani P. Buger eksperimental asoslab bergan. Modsalar va jismlarning fotometrik xususiyatlari oʻtkazish koeffitsiyenti t, qaytarish koeffitsiyenti r va yutish koeffitsiyenti a bilan tavsiflanadi. Bir jiyemning oʻzi uchun t+r+a=1 munosabat oʻrinli. Nurlanishning ingichka dastasi modda orqali oʻtishida nurlanish oqimining susayishi Buger — Lambert — Ber qonuni orqali aniqlanadi. Fotometriya usullari astronomiyada spektrning turli diapazonlarida nurlanuvchi kosmik manbalarni tadqiq qilishda, yorugʻlik texnikasida, signalizatsiya texnikasida, astronomiya, astrofizika va h.k.da qoʻllanadi. Dan vizual fotometriyaga misol Fotometriya. Vertikal ekran bitta sham bilan yoritilgan EFDC maydonini va ikkita sham bilan yoritilgan qo'shni GFDB maydonini hosil qiladi. Shamning masofalari FD ning ikkala tomonidagi yorqinligi bir xil bo'lguncha o'zgartiriladi. Keyinchalik nisbiy yorug'lik kuchini sham masofalaridan aniqlash mumkin. 2. Shisha va boshqa keng tarqalgan materiallarning aks etishi va o'tkazuvchanligi
Vizual fotometriyadan foydalangan holda, Lambert ko'zoynakli va diffuz aks ettirishning ko'plab eksperimental aniqlash natijalarini, shuningdek shisha va linzalar oynalarining o'tkazuvchanligini taqdim etdi. U o'tkazgan eng mohir eksperimentlar orasida aks ettirishni aniqlash edi ichki makonstakan oynasining yuzasi.
3. Sirtlar orasidagi nurli nurlanish
Dampuz sirtlarni va fotometriyaning uchta qonunini nazarda tutgan holda, Lambert Calculus yordamida har xil o'lchamdagi, shakldagi va yo'naltirilgan yuzalar orasidagi nur o'tkazilishini topdi. U yuzalar orasidagi oqimni birlikka o'tkazish kontseptsiyasini yaratdi Fotometriya ko'p sonli er-xotin, uch va to'rtli integrallar uchun yopiq shaklni ko'rsatdi, bu sirtlarning turli geometrik joylashuvlari uchun tenglamalarni berdi. Bugungi kunda ushbu asosiy miqdorlar deyiladi Faktorlarni ko'rish, Shakl omillari yoki Konfiguratsiya omillari va radiatsion issiqlik uzatish va kompyuter grafikasi.
4. Yorqinligi va o'quvchining kattaligi
Lambert o'quvchining diametrini oynada ko'rish orqali o'lchagan. U sham alangasining kattaroq yoki kichikroq qismini ko'rib, diametrining o'zgarishini o'lchadi. Bu miqdorni aniqlashga ma'lum bo'lgan birinchi urinish o'quvchining yorug'lik refleksi.
5. Atmosfera sinishi va yutilishi
Lambert fotometriya qonunlari va juda ko'p geometriyadan foydalanib, alacakaranlık vaqtlari va chuqurliklarini hisoblab chiqdi.
6. Astronomik fotometriya
Sayyoralarning diffuz nurli sirtlari bor deb faraz qilgan holda, Lambert nisbiy yorqinligi va quyoshdan ma'lum bo'lgan masofani hisobga olgan holda, ularning aks ettirish miqdorini aniqlashga urindi. Bir asr o'tgach, Zollner o'qidi Fotometriya va Lambert to'xtagan joyni oldi va astrofizika sohasini boshladi.
7. Qo'shimcha ranglarni aralashtirish va kolorimetriyani namoyish etish
Lambert natijalarini birinchi bo'lib qayd etdi qo'shimchali ranglarni aralashtirish. Bir vaqtning o'zida stakan oynasidan uzatish va aks ettirish orqali u ikki xil rangdagi qog'oz parchalarini bir-biriga qo'shib qo'ydi va natijada qo'shimcha rangni qayd etdi.
8.Yorug'likni hisoblash