O`zbekiston Respublikasi Xalq ta`lim vazirligi Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti


Qo`yidagi hollarda bitimlarni notarial tasdiqlash shart


Download 342.83 Kb.
Pdf ko'rish
bet4/5
Sana15.11.2017
Hajmi342.83 Kb.
#20091
1   2   3   4   5

 

Qo`yidagi hollarda bitimlarni notarial tasdiqlash shart: 

 

1. qonunda ko`rsatilgan hollarda, 



 

2. taraflardan istalgan birining talabi bo`yicha. 



 

Bitimlarning huqiqiyligi shartlari: 

 

1.  mazmuni  qonunlar  va  boshqa  meieriy  hujjatlarga  zid  bo`lmagan  bitimlar  haqiqiy  deb 



etirof etiladi, 

 

2.  faqat  muomala  laeqatiga  va  huquq  laeqatiga  to`liq  ega  bo`lgan  fuqarolar  eki  qonunda 



belgilangan  tartibda  ruo`xatdan  o`tgan  yuridik  shaxslar  bitimlarning  ishtirokchilari  bo`lishi 

mumkin, 


 

3. bitimda qatnashaetgan shaxslarning hoxish-irodasi ularning ichki irodasiga mos bo`lishi 

kerak,  

 

4. hoxish-iroda ikki xil ma`noli va noaniq tushunchalar orqali bildirilmasligi lozim, 



 

5. bitimni tuzgan shaxsning hoxish-irodasi zo`rovanlik, qaramlik va aldash, qo`rqitish eki 

majburlash ko`rinishidagi tazyiq shakllaridan xoli bo`lishi kerak, 

 

6.  bitim  aldov  tasiri  ostida,  ya`ni  bir  tarafning  boshqa  taraf  eki  shu  bitimni  tuzishdan 



manfaatdor shaxs tomonidan ataylab adashtirish asosida tuzilmasligi darkor, 

 

7. bitim qonunda nazarda tutilgan shaklda tuzilishi kerak. 



 

Tan  olinishi  uchun  sud  qarori  kerak  bo`ladigan  bitimlar  bahsli  bitim  deyiladi.  Haqiqiy 

emasligi  suddan  tashqari  tartibda  tan  olingan  bitim  ahamiyatsiz  bitim  bo`ladi.  Boshqa  bitimni 

yashirish  maqsadida  amalga  oshirilgan  bitim  yamasa  bitim  deyiladi.  Barcha  mavhum  va 



yamasa bitimlar ahamiyatsiz bitimlar hisoblanadi. 

 

Bitimni  haqiqiy  emas  deb  topish  paytida  taraflar  bitim  tuzishdan  oldingi  holatga 



qaytishlari  kerak.  Bunday  tadbir  restitutsiya  deb  ataladi.  Bitimni  haqiqiy  emasligini 

isbotlashning  butun  og`irligi  shu  bitimni  haqiqiy  emas  deb  topishni  talab  qilaetgan  tomonga 

tushadi. 

 

Tekshirish savollari. 

1. Fuqarolik huquqi nimani o`rgatadi. 

2. Fuqarolar deganimiz kimlar. 


 

 

 



PAGE   21  

21

3. Yuridik shaxslar deganimiz kimlar.   



4, Fuqarolik huquqiy munosabat deganimiz nima. 

5. Fuqarolik huquq laeqati deganimiz nima. 

6. Fuqarolik muomala laeqati deganimiz nima. 

7. Bitimlar deganimiz nima va u qanday amalga oshiriladi. 

 

Adabietlar. 



1. I.A.Karimov. «Yangicha fikrlash va ishlash-davr talabi»T.5-T, «O`zbekiston», 1997. 

2. I.A.Karimov. «Xavsizlik va barqaror taraqqiet yo`lida».T.b.-T.»O`zbekiston»,1998. 

3. I.A.Karimov. «O`zbekiston XXI asrga intilmoqda». T. «O`zbekiston»1999. 

4. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi-T. «O`zbekiston» 1992. 

5. A.Saidov, U. Tojixanov. «Davlat va huquq asoslari». t. «O`zbekiston», 1999. 

6. Z.Islomov va boshqalar. «Huquqshunoslik», 2000 y. 

7. I.Zokirov «Fuqarolik huquqi», 1996. 

8. I.Zokirov va boshqalar. «O`zb.Res. Fuqarolik huquqi». T., 1999. 



 


 

 

 



PAGE   22  

22

Ma`ruza - 4. Mehnatga doir huquqiy munosabatlar. 



 

 

 

Reja. 

1.Mehnatga doir huquqiy munosabatlarni qonun asosida tartibga solish. 

2. Jamoa shartnomasi va kelishuvlari. 

3. Mehnat shartnomasini tuzish tartibi. 

4. Mehnat shartnomasini o`zgartirish va bekor qilish asoslari. 

 

 

 



 

 

1. Mehnatga doir huquqiy munosabatlarni qonun asosida tartibga solish. 



 

O`zbekiston  Respublikasida  mehnatga  oid  munosabatlar  meo`nat  to`g`risidagi  qonun 

hujjatlari, jamoa kelishuvlari, shuningdek jamoa shartnomalari va boshqa normativ hujjatlar bilan 

tartibga solinadi. 

 

O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 37-moddasida «Har bir shaxs mehnat qilish, 



erkin  kasb  tanlash,  adolatli  mehnat  sharoitlarida  ishlal  va  qonunda  ko`rsatilgan  tartibda 

ishsizlikdan himoyalanish huquqiga egadir»deb tasdiqlangan. 

 

Respublika  Konstitutsiyadan  kelib  shiqqan  holda  O`zbekiston  Respublikasining  Mehnat 



kodeksi,  O`zbekiston  Respublikasining  qonunlari  va  Oliy  Majlis  qarorlari,  O`zbekiston 

Respublikasi  Prezidentining  farmonlari,  Qoraqalpog`iston  Respublikasi  qonunlari  va  Juqorg`i 

Kengesi qarorlari O`zbekiston Respublikasi hukimatining hamda Qoraqqalpog`iston Respublikasi 

Hukimatining qarorlari, davlat hokimiyatining boshqa vakillik va ijoriya organlari o`z vakolatlari 

doirasida qabul qilgan qonunlari asosida mehnat munosabatlari tartibga solinadi. 

 

Bu  qonun  hujjatlarining  asosiy  vazifalari,  xodimlar  ish  buruvchilar  munosabatlarini, 



mehnat  bozorining  samarali  sharoitlarini  yaratilishini,  xodimlarning  mehnat  huquqlari  va 

bog`liklarini  himoya  qilishni,  mehnat  unumdorligini  o`sishiga  shakllanishi,  barcha  aholining 

moddiy va madaniy turmush darajasini yuksaltirishga ko`maklashishdan iboratdir. 

 

O`zbekiston  Respublikasi  mehnat  munosabati  tegishli  asoslarda  xalqaro  shartnoma  eki 



konventsiyalar qoidalaridan qo`llanadi. 

 

Mehnatga  oid  sub`ektlarning-xodim  va  ish  beruvchi  mehnat  huquqlari  ularning  vakillari 



tomonidan himoya qiladi. 

 

2. Jamoa shartnomalari va kelishuvlari. 

 

Jamoa  shartnomasi  bu  korxonada  ish  beruvchi  bilan  xodimlar  ortasidagi  mehnatga  oid, 



ijtimoiy-iqtisodiy va kasbga munosabatlarini tartibga soluvchi normativ hujjatlardir. 

 

Jamoa  shartnomasi,  bir  tarafdan-bevosita  ish  beruvchi  yaki  u  vakolat  bergan  vakillar 



tomonidan  tuziladi.  Bu  shartnoma  taraflar  imzolagan  kundan  boshlab  kuchga  kiradi  va  ular 

tomonidan belgilangan muddat davomida amal qiladi. 

 

Jamoa  kelishuvlari  tartibga  solinadigan  munosabatlar  sohasi,  hal  qilinishi  lozim  bo`lgan 



masalalarning xususiyatlariga ko`ra bosh, tarmoq va xududiy  (mintaqaviy) jamoa kelishuvlariga 

bo`linadi.  Taraflarning  kelishuvlariga  binoan  bu  kelishuv  ikki  taraflama  va  uch  taraflama 

bo`linishi mumkin. Kelishuvning mazmunini taraflar belgilaydilar. 

 

3. Mehnat shartnomasini tuzim tartibi. 

 

Mehnat  shartnomasi  xodim  bilan  ish  beruvchi  o`rtasida  muayyan  mutaxassislik,  malaka, 



lavozim  bo`yicha  ishni  o`rnatilgan  qonun  qoidalarga  riof  qilgan  holda  bajarish  haqidagi 

kelishuvdir. Mehnat shartnomasining taraflari xodim va ish beruvchidir. 

 

Mehnat  shartnomasining  mazmuni  taraflar  kelishuvi  bo`yicha,  shuningdek  mehnat 



to`g`risidagi  qonunlar  va  boshqa  normativ  hujjatlar  bilan  belgilanadi.  Bu  shartnoma  ezma 

shaklida  tuziladi.  Mehnat  shartnomasi,  Nomuayyan  muddatga,  besh  yildan  ortiq  bo`lmagan 

muayyan muddatga, muayyan ishni bajarish vaqtida mo`ljallanib tuziladi. 

 

Ishga  qabul  qilishga  o`n  olti  eshdan  yo`l  qo`yiladi.  Ota-onalaridan  birining  eki  ularning 



o`rnini  bosuvchilarning  roziligi  bo`yicha  meo`nat  shartnomasi  15  eshga  to`lganlar  bilan  ham 

tuziladi. Umumta`lim maktabda o`quvchi eshlarni mehnatga jalb qilish, bo`sh vaqtlarini tartibga 



 

 

 



PAGE   23  

23

solish  maqsadida,  ularning  ezgi  ta`tillarida  14  eshdan  mehnat  qilishlari  mumkinligi  qonunda 



nazarda tutilgan. 

 

Ishga  qabul  qilish  uchun  pasport  eki  uning  o`rnini  bosadigan  boshqa  hujjat,  o`n  olti 



eshgacha  bo`lgan  shaxslar  esa  to`g`ilganlik  to`g`risidagi  guvohnama  va  turar  joyidan 

ma`lumotnomani  beradi.  Oldin  ishlab  kelgan  shaxslar  mehnat  daftarchasini,  xarbiy  xizmatga 

majburlar eki chaqiruvchilar xarbiy biletini eki xarbiy xizmatda turganlari haqida guvohnomani, 

maxsus ma`lumotga eki maxsus tayergarlikka ega shaxslargina bajarishi mumkin bo`lgan ishlarga 

kiraetganlardan  oliy  eki  o`rta  maxsus  o`quv  yurtini  tamomlaganligi  to`g`risidagi  diplom  eki 

boshqa tegishli hujjat taqdim etiladi. 

 

Xodimning  ishga  qabul  qilinganligi  to`g`risidagi  ish  beruvchi  buyruq  chiqarib 



rasmiylashtirida. Xodimning ish faoliyati mehnat daftarchasida ezilab boriladi. Mehnat daftarcha 

xodimning  ish  stajini  tasdiqlovchi  hujjat  ikkinchi  tarafga  uch  kun  ichida  ezma  ravishda 

ogohlantirib, mehnat shartnomasini bekor qilishga haqlidir. 

 

4. Mehnat shartnomasini o`zgartirish va bekor qilish   asoslari. 

 

Mehnat shartnomasini o`zgartirish xodim bilan ish beruvchi o`rtasidagi tuzilgan mehnat 

shartlaridan kelib chiqadi. Mehnat shartlari deganda mehnat jaraenida ijtimoiy va ishlab chiqarish 

omillarining  jami  tushiniladi.  Ijtimoiy  omillar  jumlasiga  mehnat  haqi  miqdori,  ish  vaqtining, 

ta`tilning muddati va boshqa shartlar kiradi. 

 

Mehnat  shartlari  ish  beruvchining  xodim  roziligisiz,  xodimning  hoxshiga  binoan,  ish 



joyini  o`zgartirish  natijasida,  boshqa  doimiy  ishga  o`tganligi  sababli,  taraflarning  kelishuvi 

bo`yicha,  xodimning  tashabbusi  bo`yicha  vaqtincha  boshqa  ishga  o`tkazish,  ish  beruvchining 

tashabbusi bilan vaqtincha boshqa ishga o`tkazish asoslarida amalga oshiriladi. 

 

Meo`nat shartnomasini bekor qilish asoslariga qo`ydagilar kiradi, taraflarning kelishuviga 



ko`ra,  taraflarning  birining  tashabbusi  bilan,  muddatning  tugashi  bilan,  taraflarning  iqtieriga 

bog`lik bo`lmagan asoslarga ko`ra, mehnat shartnomasida nazarda tutilgan asoslarga ko`ra. 

 

Mehnat shartnomasini  o`zgartirish eki bekor qilish ish beruvchining bu  yrig`i 



bilan 

rasmiylashtiriladi.  Qonunda  nazarda  tutilgan  qonun-qoidalariga  rioya  qilingan  holda  bu 

munosabatlar amalga oshiriladi. 

 

 

 

 

Tekshirish savollari. 

1.Mehnat qonunchiligi asoslariga nimalar kiradi. 



2. mehnat huquqi fanining maqsadi, vazifasi, yuridik fan tizimida o`rnini izohlab bering. 

3. O`zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksiga qanday o`zgartirishlar kiritilgan. 

4, Mehnatning inson shakllanishidagi o`rni nimada. 

5, O`zbekiston Respublikasi yangi qonunlari.-»Adolat» to`plamlar-18-19-20-21. 

6. «Davlat va huquq asoslari», Darslik.-»O`qituvchi», 1995, 

 

Adabietlar. 

1. I.A.Karimov «O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiet yo`li»-O`zbekiston, 1992. 

2.  I.A.Karimov  «O`zbekistonning  siesiy-ijtimoiy  va  iqtisodiy  istiqbolining  tamoyillari».-

O`zbekiston. 

3. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi.-O`zbekiston. 1997. 

4. O`zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksi.-»Adolat». 



 

 

 

 

 

 

 

 



PAGE   24  

24

Ma`ruza – 5. Nikoh va oila huquqi  



 

Reja. 

1.Oila huquqi fani haqida tushuncha. 

2.Nikoh va uni tuzish tartibi. 

3. Er-xotinni shaxsiy huquq va majburiyatlari. 

4. Nikoh tugatilishi asoslari. 

5. Oila tushunchasi. Oila a`zolarining huquq va majburiyatlari. 

6. Oila a`zolarining va boshqa shaxslarning aliment majburiyatlari. 

7. Farzandlikka olish. 

8 Vasiylik va homiylik. 

 

 

 



 

 

1.Oila huquqi fani haqida tushuncha. 



 

Oila  to`g`risidagi  qonunlar  davlat  tomonidan  izga  solinishi  talab  qilinadigan 

munosabatlarni  tartibga  soladi.  Bu  munosabatlarda  nikoh  tuzish,  nikohdagilarning  shaxsiy, 

mulkiy huquq va burchlarini belgilaydi. Oilada er-xotin o`rtasida, ota-onalar va bolalar, oilaning 

boshqa  a`zolari  o`rtasida  paydo  bo`lidigan  shaxsiy  va  mulkiy  munosabatlarni  tartibga  solib 

turadi, nikohtugatilishi, uning oqibatlarini ko`rsatadi, qon-qorindosh va bolalarning nasl-nasabini 

belgilab  beradi,  ota-ona  qaromog`idan  mahrum  bo`lgan  bolalarni  joylashtirish  shakllarini 

ko`rsatadi, fuqarolik holati qayd qilish turlarini aniqlaydi. 

 

2.Nikoh va uni tuzish tartibi. 

 

Nikoh bu erkak aelning ixtieriy bitimi, kelishuvi bo`lib maxsus davlat organlarida (FXDe) 



rasmiylashtirilishi  talab  qiladi.  Talab  qilinishi  sababi  shundaki  agar  erkak  va  ael  ixtieriy  bitim 

tuzib eki kelishib yashasa, lekin FXDe da rasmiylashtirmasa bu davlat tomonidan qonuniy nikoh 

deb  tan  olinmaydi.  Qonuniy  nikoh  fuqarolik  holati  dalolatnomalarini  qayd  qilish  organlarida 

tuziladi-bu  nikoh  tuzishning  birinchi  sharti.  Nikoh  tuzish  ixtieriy  amalga  oshiriladi,  shuning 

uchun yuqarida nikoh tushunchasi «Ixtieriy bitim» deb ko`rsatiladi. 

 

Nikoh  tuzishning  asosiy  shartlariga  nikoh  eshi  kiradi.  rkaklar  uchun  bizning 



Respublikamizda 18 esh, aellarga 17 esh belgilangan. Uzrli sabablarga ko`ra nikoh eshi bir eshga 

kamaytirilishi mumkin. 

 

O`zbekiston  Respublikasi  qonunlarida  nikohlantiruvchilarning  tibbiy  ko`rikdan  o`tishlari 



belgilangan. Lekin bu shaxslarning roziligi bilan amalga oshiriladi. 

 

Hamma  odamlar  nikohdan  istagan  holatlarda  FXDeda  o`tish  huquqiga  ega  emas.  Ayrim 



holatlar nikoh tuzishga mone`lik qiladi. Bular, nikohlanuvchining loahol bittasi ro`yxatga olingan 

boshqa  nikohda  turgan  bo`lsa,  nasl-nasab  shajarasi  bo`yicha  tug`ri  tutashgan  qarindoshlar 

o`rtasida,  loahol  bittasi  sud  tomonidan  ruhiy  kasalligi  tufayli  muomalaga  laeqatsiz  deb  topilgan 

bo`lsa. 


 

3. Er-xotinning shaxsiy huquq va majburiyatlari. 

 

Nikohda  bo`lish  er  bilan  xotin  o`rtasida  oddiy  munosabatlarning  huquqiy 

munosabatlariga  aylanishiga  olib  keladi.  Chunki  nikoh  er  va  xotin  o`rtasida  huquq  va 

burchlarning  vujudga  kelishiga  sabab  bo`ladi.  Bu  huquq  burchlar  o`z  mazmuniga  ko`ra  shaxsiy 

va  mulkiy  tusga  ega  bo`ladi.  Bunda  shaxsiy  munosabatlar  juda  muhim  ahamiyat  kasb  etadi. 

Chunki  bu  munosabatlar  oiladagi  birdamlik,  oila  tarbiyasi,  o`zora  hurmat,  ittifoq  sifatida 

nikohning  mohiyatini  belgilaydi.  Shaxsiy  munosabatlarga,  er-xotinning  familiya  tengligi, 

ro`zg`or tenngligi, kasb tanlashdagi tengligi, turar joy tengligi, bola tarbiyasidagi teng qatnashish, 

nikohni bekor qilish masalalarini hal qilish huquqi va boshqalar kiradi. 

 

Mulkiy  huquqiy  majburiyatlarni  qo`ydagi  turlarga  bo`lish  mumkin,  er  va  xotinning 



umumiy  mulkka  egalik  qilish,  undan  foydalanish  va  uni  tasarruf  qilish,  r  va  xotinning  hadya 

qilingan mulklari. 

 

O`zbekiston Respublikasi oila munosabatlarni tartibga solish to`g`risidagi qonunlarga r va 



xotinning  mol-  muokining  shartnomaviy  asoslarini  ko`rsatgan.  Bunga  ko`ra  nikohlanuvchi 

 

 

 



PAGE   25  

25

shaxslarning  eki  er  va  xotinning  nikohda  bo`lgan  davrida  eki  nikohdan  ajratilgan  taqdirda 



ularning mulkiy huquq va majburiyatlarini vujudga keltiruvchi omil bo`lib oladi. 

 

4. Nikoh tugatilishi asoslari. 

 

Er  va  xotin  o`rtasidagi  nikoh  tugatilishi  O`zbekiston  Respublikasi  Oila  kodeksida 



ko`rsatilgan  tartibda  amalga  oshiriladi.  Nikoh  tugatilish  asoslari  er-xotindan  birining  vafoti  eki 

sud ulardan birini vafot etgan deb e`lon qilishi natijasida vujudga keladi. 

 

Nikoh  er-xotinning  biri  eki  har  ikkalasining  arzasiga  muvofiq  muomilaga  laeqatsiz  deb 



topilgan er eki xotinning vasiysi bergan arizaga muvafiq tugatilish mumkin. 

 

Nikohdan  ajratish  sud  tartibida  va  fuqarolik  holati  dalolatnomalarini  qayd  etish 



organlarida amalga oshiriladi. 

 

Sud  tartibida  nikohdan  ajratishda  er-xotiniga  yarashish  uchun  olti  oygacha  muxlat 



beriladi.  Agar  sud  er  va  xotinning  bundan  buen  birgalikda  yashashga  va  oilani  saqlab  qolishga 

imkoniyati yo`q deb topsa, ularni nikohdan ajratadi. 

 

Voyaga  etmagan  bolalari  bo`lmagan  er-xotin  nikohdan  ajratishga  o`zora  rozi  bo`lsalar, 



ular nikohdan fuqarolik holati daollatnomalari qayd etish organlarida ajratiladi. 

 

FXDeda  er-xotinning  birining  arizasi  bo`yicha  qo`ydagi  holatlarda  nikohdan  ajratish 



mumkin,  a)  agar  r-xotinning  biri  bedarak  yo`qolgan  deb  topilgan  bo`lsa,  b)  r-xotinning  biri  sud 

tomonidan  ruxiyatga  buzilganligi  sababli  muomalaga  laeqatsiz  deb  topilgan  bo`lsa,  v)  sodir 

qilgan  jinoyatchi  uchun  r-xotinning  biri  uch  yildan  kam  bo`lmagan  muddatda  mahrum  qilingan 

bo`lsa. 


 

Nikoh  ayrim  holatlarda  haqiqiy  mas  deb  topilishi  mumkin.  Soxta  nikoh,  ya`ni  er-xotin 

ulardan biri oila qurish maqsadini ko`zlamay tuzilgan nikoh boyaga etmagan shaxs bilan tuzilgan 

nikoh,  bo`lajak  er-xotinning  o`z  roziligi  bo`lmagan  asosida  tuzilgan  boshqa  nikohda  turgan 

shaxslar  o`rtasida  tuzilgan  nikoh,  nikohlanuvchi  shaxslarning  biri  tanosil  kasalligi  eki  odam 

imuniteti  taqchilligi  (OITS  infektsiyasi)  borligini  boshqasidan  yashirganligi  tufayli  tuzilgan 

nikohlar  shaxsiy  emas  deb  topiladi.  Ularni  haqiyqiy  deb  topish  faqat  sud  tartibida  amalga 

oshiriladi. 



 

5. Oila tushunchasi, Oila a`zolarining huquq va majburiyatlari. 

 

Oila  buota-ona  marzandlar,  qarindosh-urug`lar  tomonidan  tuzilgan  uyushma  bo`lib,  bir-

birlariga nisbatan  huquq va majburiyatlarni vujudga keltiradi. Huquq va majburiyatlar siesiy va 

mulkiy  turlarga  bo`linadi.  Ota-onalarning  `olalari  olidagi  huquqlariga,  bolaga  ism,  familiya, 

otanomini berish, jamiyatga etuk, barkomal inson qilib tarbiyalash, uni turor joy bilan ta`minlash, 

bolalarning  huquq  va  manfaatlarini  himoya  qilish,  voyaga  etmagan  `alolarga  ta`minot  berish  va 

hokazolar kiradi. 

 

Oila  a`zolari  bir-birlarini  hurmat  qilishlari,  moddiy  dam  berishlari  oila  farovonligiga 



ko`maklashishlari  kerak.  Har  bir  bola  oilada  yashash  va  tarbiyalanish,  o`z  ota-onasini  topishi, 

ularning g`amxo`rligidan foydalanishi, ular bilan birga yashash huquqiga ega. Bola o`z ota-onasi 

tomonidan  tarbiyalanishi,  o`z  manfaatlari  ta`minlanishi,  har  taraflama  mol  topishi  insoniy  qadr 

qimmatlari hurmat qilinishi huquqiga ega. 

 

O`z navbatida ota-ona o`z bolalariga nisbatan teng huquq majburiyatiga gadirlar. Har bir 



ota-noa  o`z  bolalarining  sog`ligini,  jismoniy,  ruhiy,  ma`naviy  va  ahloqiy  kamolati  haqida 

g`amxo`rlik  qilishlari  shart.  Bolalarga  qonun  hujjatlarida  ko`rsatilgan  va  belgilangan  zarur 

darajada  ta`lim  olishni  ta`minlash  ota-onaning  turchi.  Ota-ona  o`z  farzandlarining  qonuniy 

vakillari sifatida har qanday jismoniy vayuridik shaxslar bilan bo`lgan munosabatlarida, ularning 

huquq va manfaatlarini himoya qilish huquqiga egadirlar. 

 

Agar  ota-ona  o`z  huquq  va  majburiyatlarini  bajarmasalar  uni  o`zrsiz  sababli  bundan  voz 



kechsalar,  ota-onalik  huquqini  suiste`mol  qilsalar,  farzandlariga  shavqatsiz  momtlada  bo`lsalar, 

muttasil  ichkilikbozlik  eki  giehvandlikka  mubtola  bo`lgan  bo`lsalar,  o`z  bolalarining  haeti  eki 

sog`ligiga  exud  eri  (xotini)  ning  haeti  eki  sog`ligiga  qarshi  qasddan  jinoyat  sodir  qilgan  bo`lsa, 

ota-onalik huquqidan mahrum qilish mumkin. Ota-onalik huquqidan mahrum qilish sud tartibida 

amalga oshiriladi. 


 

 

 



PAGE   26  

26

 



6. Oila a`zolarining va boshqa shaxslarning aliment majburiyatlari. 

 

Ota-ona voyaga etmagan bolalariga ta`minot berishlari shart. Voyaga etmagan bolalariga 



ta`minot berish majburiyatini ixtieriy ravishda bajarmagan ota (ona) dan sudning hal qiluv qarori 

asosida aliment undiriladi. 

 

Agar  ota-ona  o`rtasida  voyaga  etmagan  bolalarga  beriladigan  ta`minot  miqdori 



kelishilmagan  bo`lsa,  ularning  ta`minoti  uchun  aliment  sud  tomonidan  har  oydagi  ish  haqi  va 

boshqa  daromatlardan  undiriladi.  Har  bir  bola  uchun  undiriladigan  aliment  miqdori  qonun 

hujjatlari  bilan  belgilangan  eng  kam  ish  haqining  uchdan  bir  qismidan  kam  bo`lmasligi  kerak. 

Agar bola kasal bo`lsa, nogiron bo`lsa qo`shimcha ta`minot talab qilish mumkin. 

 

Ayrim  vaqtlarda  voyaga  etgan,  mehnatga  laehatsiz  bolalar  o`z  ota-onalaridan  aliment 



talab qilish huquqiga egadirlar. Aliment miqdorini sud belgilaydi. 

 

Ota-onasi  qariganda,  mehnat  qobilyatini  yo`qotganda,  kasal  bo`lganligi  va  boshqa 



sabablarga  ko`ra  voyaga  etgan  bolalardan  aliment  talab  qilish  huquqiga  egadirlar.  Bunday 

ta`minot miqdori sudning hal qiluv qaroriga asosan belgilanadi. 

 

Qonunda er-xotin, sobiq r-xotinlar bir-birlariga aliment berish majburiyatlari ko`rsatilgan. 



Bunday  erdam  berishdan  bosh  tortilgan  taqdirda,  erdamga  muhtoj,  mehnatga  laeqatsiz  er  eki 

xotin,  shuningdek  xotin  homiladorlik  davrida  va  o`rtada  bola  tug`ilgan  kundan  boshlab  uch  yil 

davomida,  o`rtadagi  nogiron  bola  o`n  sakkiz  eshga  to`lguncha  eki  bolalikdan  birinchi  guruh 

nogironi  bo`lgan  o`rtadagi  tolaga  qaragan  erdamga  muhtoj  er  (xotin)  dan  sud  tartibida  ta`minot 

olish huquqiga ega. 

 

7. Farzandlikka olish. 

 

Oila  huquqi  ota-ona  qaramog`idan  mahrum  bo`lgan  bolalarni  himoyalash  tartiblarini 



o`rnatgan.  Ularni  farzandlikka  olish,  vasiylik,  homiylik  belgilab  eki  oilalarga  tardiyaga  berish 

mumkin. 


 

Farzandlikka  olish  faqat  voyaga  etmagan  bolalarga  nisbatan  va  ularning  manfaatlarini 

ko`zlab  yo`l  qo`yiladi.  Farzandlikka  olish  uchun  farzandlikka  oluvchilarning  istagi  to`g`risidagi 

arizasi  bilan  hamda  vasiylik  va  homiylik  organi  tavsiyasiga  ko`ra  tuman,  shahar  hokimi  qarori 

bilan amalga oshiriladi. 

 

Har  bir  voyaga  etgan  erkak  eki  ael  fuqarolar  farzandlikka  oluvchilar  bo`lishi  mumkin. 



Ota-onalik  huquqidan  mahrum  bo`lganlar,  ota-onalik  huquqidan  cheklanganlar,  muomala 

laeqatiga  ega  emaslar,  asab  kasalliklari  eki  norkologiya  muassasalarida  ro`yxatda  turuvchilar 

farzandlikka olish huquqiga ega emaslar. 

 

Farzandlikka  oluvchi  va  farzandlikka  olinuvchi  shaxslar  o`rtasidagi  esh  o`n  besh  eshdan 



kam  bo`lmasligi  kerak.  Farzandlikka  olish  sir  saqlanadi.  O`n  eshga  tulgan  bolani  farzandlikka 

olish uchun uning roziligi talab qilinadi. Agar bola shu oilada o`sib, farzandlikka oluvchilarni o`z 

ota-onasini  deb  e`tirof  etsa,  bolaning  roziligi  talab  qilinmaydi.  Bolani  farzandlikka  olish  uchun 

farzandlikka  olinaetgan  bola  ota-onasining  roziligi  talab  qilinadi.  Agar  ota-onaning  kimligi 

noma`lum  bo`lsa,  ota-onalik  huquqidan  mahrum  bo`lgan  bo`lsa,  muomalaga  laeqatsiz,  bedarak 

yo`qolgan eki vafot etgan deb e`lon qilinsa, ota-ona bir yildan ortiq muddat davomida bolalar eki 

doavlash  muassasalaridagi  bolasidan  uzrli  sababsiz  xabar  olmagan  bo`lsa,  ota-onasining 

roziligisiz bolalarni farzandlikka olishga  yo`l qo`yilmaydi. Farzandlikka olingan bola shu oilada 

tug`ilgan bola bilan teng huquqli hisoblanadi. 


Download 342.83 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling