O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi abdulla qodiriy nomli jizzax davlat

MAVZU

Termodinamika asoslari

(Ma’ruza 2 soat, amaliy mashg’ulot 2 soat)

1.Ma’ruzani olib borish texnologiyasi

Mashg’ulot shakli	Mavzu bo’yicha ma’ruza
Ma’ruza rejasi	Qaytar va qaytmas jarayonlar. Termodinamikaning birinchi qonuni. Ideal gazning issiqlik sig’imi. Adiabatik jarayonlar. Puasson qonuni. Karlo sikli va uning foydali ish koeffisienti. Termodinamikaning 2-qonuni. Entropiya.
O’quv mashg’ulotining maqsadi	Qaytar va qaytmas jarayonlar. Termodinamika qonunlari, issiqlik sig’imi, foydali ish koeffisienti hamda o’quv kursi bo’yicha umumiy tassavurni berish.
Pedagogik vazifalar:	O’quv faoliyati natijalari:
-qaytar va qaytmas jarayonlar. Termodinamika qonunlari, ideal gazlarning issiqlik sig’imiga oid tushunchalar beriladi. -adiabatik jarayonlar, Puasson qonuni, Karno sikli, foydali ish koeffisienti, entropiyaga oid tushunchalar beriladi.	-qaytar va qaytmas jarayonlar. Termodinamika qonunlari, ideal gazlarning issiqlik sig’imiga oid tushunchalarga ega bo’ladi. -adiabatik jarayonlar, Puasson qonuni, Karno sikli, foydali ish koeffisienti, entropiyaga oid tushunchalarga ega bo’ladi.
O’qitish usullari	Ma’ruza, namoyish, blits - so’rov, bumerang texnologiyasi, BBB texnologiyasi.
O’qitish vositalari	Ma’ruza matni, kompyuter slaydlari, doska, multimedia, proyektor.
O’qitish shakllari	Frontal, kollektiv ish.
O’qitish sharoiti	Kompyuter bilan ta’minlangan auditoriya.
Monitoring va baholash	Kuzatish,og’zaki baholash, savol- javob.

Ish bosqichlari	O’qituvchi faoliyatining mazmuni	Tinglovchi faoliyatining mazmuni
1-bosqich. Mavzuga Kirish (10 daqiqa)	1.1. O’quv mashg’uloti mavzusi, maqsadi va o’quv faoliyati natijalarini aytadi.Baholash mezonlarini aytadi. (29-bet,1-Ilova) 1.2. Bltis- so’rov usulida mavzu bo’yicha ma’lum bo’lgan tushunchalarni faollashtiradi. Blits- so’rov natijasiga ko’ra tinglovchilarning nimalarda adashishlari, qayerda xato qilishlari mumkinligini aytadi. (1-Ilova)	Mavzu nomini yozib oladi
2-bosqich. Asosiy bo’lim (60 daqiqa)	2.1. Guruhlarga ajratadi. 2.2. Rejadagi savollarni har bir guruhga alohida tarqatadi. (Bumerang usuli 2-Ilova ) Har bir guruh a’zolarini 1,2,3 raqamli kartochkalar yordamida yangi guruhlarga ajratadi. 2.3.Yangi guruh a’zolari o’z mavzularini bir-biriga gapirib berishini so’raydi.(10-15 daqiqa)yangi guruh a’zolari rejadagi barcha savollar bilan tanishib olishini ta’minlaydi. 2.4. Har bir guruhdan bitta talabaga baholash varag’ini beradi va shu talaba talabalar faolligiga qarab, jadvalni to’ldirib boradi.(3-Ilova) 2.5. Yangi guruh a’zolari o’z guruhlariga qaytariladi va guruhlar bir –biriga mavzu bo’yicha savollar tayyorlashadi. 2.6. Baholash varag’ini yig’ib oladi.	Mavzu rejasini yozib oladi. Tinglaydi. Guruhga ajraladi. Mavzularni bir-biriga gapirib beradi. Baholash varag’ini to’ldiradi. O’z guruhlariga qaytadi, savollar beradi. Baholash varag’ini topshiradi.
3 – bosqich. Yakunlovchi (10 daqiqa)	3.1. Mavzu bo’yicha yakunlovchi xulosalar qiladi. Mavzu bo’yicha olingan bilimlarni qayerda ishlatish mumkinligini ma’lum qiladi. 3.2. Mavzu maqsadiga erishishdagi tinglovchilar faoliyati tahlil qilinadi va baholanadi. 3.3. Mavzu bo’yicha mustaqil o’rganish uchun topshiriqlar beradi.(4-Ilova) 3.4. Mustaqil tayyorlanib kelish uchun keyingi mazvuni tarqatadi va (BBB (ZXU) jadvalida to’ldirib kelishni so’raydi. (6-Ilova)	Savollar beradi. Tinglaydi. Yozib oladi. Tinglaydi, yozib oladi.

1(7.1)-Ilova

Blits-so’rov

Savol	Javob

2(7.1)-Ilova

Bumerang texnologiyasini qo’llash qoidalari

Guruhlarga ajratadi. Rejadagi savollarni har bir guruhga alohida tarqatadi. Har bir garuh a’zolarini 1,2,3 raqamli kartochkalar yordamida yangi guruhlarga ajratadi. .Yangi guruh a’zolari o’z mavzularini bir-biriga gapirib berishini so’raydi.(10-15 daqiqa) Yangi guruh a’zolari rejadagi barcha savollar bilan tanishib olishini ta’minlaydi. Har bir guruhdan bitta talabaga baholash varag’ini beradi va shu talaba jadvalni to’ldirib boradi. Yangi guruh a’zolari o’z guruhlariga qaytariladi va guruhlar bir –biriga mavzu bo’yicha savollar tayyorlashadi. Baholash varag’ini yig’ib oladi.

	Guruh bahosi	O’qituvchi bahosi
Savolarga to’liq javob berish
Savollarga qo’shimcha kiritish
Savolning to’g’ri qo’yilishi
Jami

7-Mavzu. Termodinamika asoslari Ma’ruza rejasi: Qaytar va qaytmas jarayonlar. Termodinamika qonunlari. Gaz bajaradigan ishlar. Ideal gaz issiqlik sig‘imi. Adaibatik jarayonlar. Puasson qonuni. Karno sikli va uning foydali ish koeffisiyenti 7.Entropiya.

1-slayd

Ma’ruzaning mazmuni bo’yicha ko’rgazmali slaydlar

Termodinamikaning 1 – qonuni Sistemaga atrofdagi jismlar bergan issiqlik miqdori sistema ichki energiyasini o’zgartirishga va sistemaning tashqi jismlar ustida ish bajarishiga sarflanadi.

2 -slayd

Termodinamikaning 2 – qonuni Issiqlik miqdori o’z – o’ziga kamroq isigan jismdan ko’proq isigan jismga o’ta olmaydi. .

3- slayd

Karno siklining foydali ish koeffisienti Ideal gaz uchun Karno sikli bo’yicha ishlaydigan issiqlik mashinaning foydali ish koeffisienti faqat isitkich va sovitkich temperaturalarining qiymatlari bilan aniqlanadi.

4 -slayd

6(7.1)-Ilova

BBB (ZXU) jadvali

№	Mavzu savoli	Bilaman	Bilishni hohlayman	Bildim
1
2
3
4

2. 
   Amaliy mashg’ulot olib borish texnologiyasi
   

Talabalar soni 25-30	7-mavzu , 2 soat
Mashg’ulot shakli	Individual topshiriqlarni bajarishga asoslangan amaliy mashg’ulot
Mashg’ulot rejasi	1.Qaytar va qaytmas jarayonlar. 2.Termodinamikaning birinchi qonuni. 3. Ideal gazning issiqlik qonuni. 4.Adiabatik jarayonlar. Puasson qonuni. 5. Karno sikli va uning foydali ish koeffisiyenti. 6.Termodinamikaning 2-qonuni. Entropiya.
O’quv mashg’ulotining maqsadi	Qaytar va qaytmas jarayonlar. Termodinamika qonunlari, issiqlik sig’imi, foydali ish koeffisienti hamda o’quv kursi bo’yicha umumiy tasavvurni berish.
Pedagogik vazifalar:	O’quv faoliyati natijalari:
-qaytar va qaytmas jarayonlar. Termodinamika qonunlari, ideal gazlarning issiqlik sig’imiga oid tushunchalar beriladi. -adiabatik jarayonlar, Puasson qonuni, Karno sikli, foydali ish koeffisienti, entropiyaga oid tushunchalar beriladi.	-qaytar va qaytmas jarayonlar. Termodinamika qonunlari, ideal gazlarning issiqlik sig’imiga oid tushunchalarga ega bo’ladi. -adiabatik jarayonlar, Puasson qonuni, Karno sikli, foydali ish koeffisienti, entropiyaga oid tushunchalarga ega bo’ladi.
O’qitish vositalari	Ma’ruza matni, kompyuter slaydlari, doska, multimedia, proyektor.
O’qitish shakllari	Frontal, kollektiv ish.
O’qitish sharoiti	Kompyuter bilan ta’minlangan auditoriya.
Monitoring va baholash	Kuzatish,og’zaki baholash, savol- javob.

Ish bosqichlari	O’qituvchi faoliyatining mazmuni	Tinglovchi faoliyatining mazmuni
1-bosqich. Mavzuga kirish (10 daqiqa)	1.1.O’quv mashg’uloti mavzusi, maqsadi va o’quv faoliyati natijalarini aytadi. 1.2. Tinglovchilarning mashg’ulotdagi faoliyatini baholash ko’rsatkichlari va mezonlari bilan tanishtiradi. (29-bet, 1-Ilova)	Mavzu nomini yozib oladi. Tinglaydi.
2-bosqich. Asosiy bo’lim (60 daqiqa)	2.1.Guruhlarga ajratadi. 2.2. Har bir guruh a’zosiga topshiriq beradi.(2-Ilova) 2.3. Har bir guruhga to’ldirishi lozim bo’lgan jadval beradi. (2-Ilova blis-o’yin) 2.4. Topshiriqni yakka bajarish kerakligini va yakka javob ustunini to’ldirishni aytadi. 2.5. Topshiriqni endi guruh bo’lib ishlab guruh javobi ustunini to’ldirishni aytadi. 2.6. Yakka va guruh javobi ustunlarining to’g’ri javobini aytadi.	Individual tarzda masalani ishlaydi va yakka baho ustunini to’ldiradi. Guruh bo’lib topshiriqni bajaradi. Ustunlarni to’ldiradi. Natijani tahlil qiladi Xatolarini biladi.
3 – bosqich. Yakunlovchi (10 daqiqa)	3.1.Yakka va guruh xatolari ustuniga qarab har bir guruh va har bir talabaning bilimini baholaydi. 3.2. Mavzu bo’yicha yakunlovchi xulosalar qiladi. 3.3. Mavzu maqsadiga erishishdagi tinglovchilar faoliyati tahlil qiladi. 3.4. Mavzu bo’yicha bilimlarni chuqurlashtirish uchun topshiriqlar beradi. (3-Ilova)	Savollar beradi Tinglaydi. Yozib oladi.

1 (7.2)-Ilova

Blits-o’yin jadvali

	Yakka baho	Yakka xato	Guruh bahosi	Guruh xatosi	To’g’ri javob
1-topshiriq
2-topshiriq
3-topshiriq
4-topshiriq

3 (7.2)-Ilova

Mustaqil o’rganish uchun savollar Qaytar va qaytmas jarayonlar. Termodinamika qonunlari. Gaz bajaradigan ishlar. Ideal gaz issiqlik sig’imi. Adiabatik jarayonlar. Puasson qonuni.

XULOSA
Pedagogik texnologiyalar masalalari muammolarini o’rganayotgan o’qituvchilar, ilmiy tadqiqotchilar, amaliyotchilarning fikricha pedagogik texnologiya-bu faqat axborot texnologiyasi bilan bog’liq, hamda o’qitish jarayonida qo’llanishi zarur bo’lgan kompyuter, masofali o’qish yoki turli xil texnikalardan foydalanish deb belgilanadi. Bizning fikrimizcha, pedagogik texnologiyaning eng asosiy negizi-bu o’qituvchi va talaba-talabaning belgilangan maqsaddan kafolatlangan natijaga hamkorlikda erishishlari uchun tanlagan texnologiyalariga bog’liq deb hisoblaymiz. Ya’ni o’qitish jarayonida maqsad bo’yicha kafolatlangan natijaga erishishda qo’llaniladigan har bir ta’lim texnologiyasi o’qituvchi va talaba o’rtasida hamkorlik faoliyatini tashkil eta olsa har ikkalasi ijobiy natijaga erisha olsa, o’quv jarayonida o’qituvchi-talabalar mustaqil fikrlay olsalar, ijodiy ishlay olsalar, izlansalar, tahlil eta olsalar, o’zlari xulosa qila olsalar, o’zlariga, guruhga, guruh esa ularga baho bersa, o’qituvchi esa ularning bunday faolliklari uchun imkoniyat va sharoit yarata oladi. O’qish jarayonning asosi xisoblanadi. Har bir dars, mavzu, o’quv predmetining o’ziga xos texnologiyasi bor ya’ni o’quv jarayonidagi pedagogik texnologiya-bu yakka tartibdagi jarayon bo’lib, u talaba-talabaning ehtiyojidan kelib chiqqan holda yo’naltirilgan, oldindan loyihalashtirilgan va kafolatlangan natija berishiga qaratilgan pedagogik jarayondir. Ta’lim jarayoni samaradorligini oshirish, ta’lim oluvchilarning mustahkam nazariy bilim, faoliyat, ko’nikma va malakalarini shakllantirish, ularni kasbiy mahoratga aylanishini ta’minlash maqsadida o’qitish jarayonida yangi pedagogik texnologiyadan foydalanish davr taqozosi hamda ijtimoiy zaruriyat sifatida kun tartibiga qo’yilmoqda.

Yangi pedagogik texnologiya nazariyasi g’oyalaridan foydalanish asosida tashkil etilgan ta’lim jarayoni barkamol shaxs va malakali mutaxassisni tarbiyalash borasidagi ijtimoiy buyurtmaning bajarilish holatining sifat ko’rsatkichiga ega bo’lishiga olib keladi.

Malakaviy bitiruv ishida bajarilgan ishlarni umumlashtirib quyidagicha xulosalar qilish mumkin:

• 
  Termodinamika qonunlari mavzusi bo’yicha ma’ruza mashg’ulotining ta’lim texnologiyasi modeli va texnologik xaritasi tuzildi.
  
• 
  Termodinamika qonunlari mavzusi bo’yicha amaliy mashg’ulotining ta’lim texnologiyasi modeli va texnologik xaritasi tuzildi.
  
• 
  Mavzular bo’yicha talabalar bilimini faollashtiruvchi savollar va uch darajali testlar tayyorlandi.
  
• 
  Termodinamika qonunlari mavzusiga tegishli organayzerlar tayyorlandi.
  

Glossariy (lug’at) Atamalar sharxi

Absorbsiya	lotincha	Yutilish	Abconbrio
Agregat	Lotincha
Adiabata	Grekcha
Adoptasiya	lotincha	M oslashish	Adaptasio
Adsorbsiya	lotincha
Akkomadasiya	Lotincha	Moslashish
Akkomyadasiya	lotincha	Moslashish
Akkumulyator	Lotincha
Aksilometr	yunoncha	Tezlanish ulchayman
Akseptor		Qabul qiluvchi
Akseptor	Lotincha
Alkol	Arabcha	Elguli, dev
Allotropiya	Yunoncha	Boshqa shakl
Amorf	Yunoncha	Shaklsiz
Amplituda	Lotincha	Ko’lamdor
Aneroid-barometr	grekcha	Suyuqliksiz barometr
Anizotrop	Yunoncha	Tengmas yo’nalish
Anizotropiya	Grekcha
Anion	Grekcha
Anniglyasiya	Lotincha
Anod	Grekcha
Antenna	Lotincha
Anturansi	fransuzcha		Anturage
Areometr	Grekcha
Astronomiya	Grekcha	Yoritgich yulduz
Balans		Muvozanat
Barion	Yunoncha	Og’ir
Barometr	grekcha	Og’irlik o’lchayman	Boro metreo
Vakuum	Lotincha
Vanansiya	Lotincha
Gaz	Fransuzcha
Gipoteza		Faraz
Gisterizis	Grekcha
Gradus		Daraja
Diagramma	Grekcha
Izobar		Bosim teng
Izo		Teng saqlayman
Izoterma	Grekcha
Izotermik		Tempuratura teng
Izotropiya	Grekcha
Izoxora	Grekcha
Izoxronizm	Yunoncha	O’zgarmas vaqt
Kombinasiya	Lotincha	Birlashish
Komponenta	lotincha	Qo’shaman	Compono
Konveksiya	Lotincha	Keltirish, olib kelish
Konsator	lotincha	quyuqlashish	Condensate
Konservativ	Lotincha
Mikro	yunoncha	Kichik	Micros
Molekula	Lotincha
Monokristall	lotincha	Bir butun .yagona	Monos
Monokristall	Grekcha
Monometr	grekcha	Siyrak, zichmas	Monos
Monoxromatik	Grekcha
Navigasiya	Lotincha	Kemalarni aniq boshqarib, manzilga xatarsiz yetkazish
Osmos	yunoncha	Turtish	Osmos
Ossillogramma	Lotincha	Tebranish
Paradoks		Oddiy tasavvurlarga mos kel-maydigan tasodifiy hodisa
Parsial	lotincha	Qism qisman	Pars
Parsial	Lotincha
Rezonans	Lotincha
Rekombinasiya		Qayta birikish
Rekombinasiya	Lotincha
Relitiv		Nurlanish, qoldiq
Temperatura	Lotincha
termodinamika	yunoncha	Issiqlik va ishlash ta’minoti	Therme- dynamic
Termodinamika	Grekcha	Teplota dlina
Termometr		Termorezistor, tranzistor
Turbulent	lotincha	Notinch	Trbulentus
To’siq		Baryer
Ul’tra	lotincha	O’ta yuqori
Faza	yunoncha	Ko’rinish namoyon bo’lish	Phases

Asosiy darsliklar va o’quv qo’llanmalar

1. I.Karimov. Barkamol avlod orzusi. T., Sharq, 1999

2. Barkamol avlod – O’zbekiston tarqqiyotining poydevori T,: O’zbekiston, 1997

3. I.A.Karimov. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. T.: Ma’naviyat, 2008

4.O’zbekiston Respublikasi «Ta’lim to’g’risida»gi Qonun. Barkamol avlod O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. T. «Sharq» 1997 yil.

5.O’zbekiston Respublikasi kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Barkamol avlod O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. T. «Sharq» 1997 yil.

6. Azizxodjayeva N.N. Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat - T., 2006.

7. Tojiyev M. Va boshqalar. Pedagogik texnolgiya: Zamonaviy ilmiy – nazariy asosi. T. 2008 y.

8. Kamoliddinov M., Vaxobjonov B. Innovasion pedagogik texnologiya asoslari. T; “Talqin”. 2010.

9. Xodiyev B. Golish L. Sposobы i sredstva organizasii samostoyatelnoy uchebnoy deyatelnosti. T. TGEU. 2007.

10.Ishmuhamedov R. J. va boshqalar Tarbiyada innovasion texnologiyalar T.: O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Iste’dod” jamg’armasi. 2010.

11. Ochilov M. Yangi pedagogik texnologiyalar – T., 2000.

Qo’shimcha adabiyotlar:

1. 
   Bogolyubov V.I. Leksii po osnovam konstruirovaniya pedogogicheskix texnologiy. Petigorsk PGLU, 2001, 188 st.
   
2. 
   Sayidahmedov N. Yangi pedagogik texnologiyalar.-T., Moliya, 2003. 172 b.
   
3. 
   Saydahmedov N.S. Pedagogikada yangicha fikrlash.T., «Istiqbol», 2002. 62 b.
   
4. 
   Farberman B.L. va boshqlar. Oliy o’quv yurtlarida o’qitishning zamonaviy usullari. – Toshkent; 2003y.
   
5. 
   Pedagogicheskiye texnologii: Uchebnoye posobiye dlya studentov pedagogicheskix spesialnostey /Pod obщyey red. V.S. Kukushina/ Moskva; 2004 god.
   
6. 
   Umumiy o’rta ta’limning davlat ta’lim standarti va o’quv dasturi: T.: 2010,
   
7. 
   Avliyakulov N.X. Novыye pedagogicheskiye texnologii. Uchebnik dlya vыsshix uchebnыx zavedeniy. 145 s.Pedagog.uz.
   
8. 
   Saydaxmedov N.S. Pedagogik mahorat va pedagogik texnologiyalar.T., 2003.
   

9. Mavlanova R.A., M. Arabova “Pedagogik texnologiya” T.: Fan, 2008.

Elektron ta’lim resurslari

1. 
   www.pedagog.uz
   
2. 
   www.apkpro.ru/content/view
   
3. 
   www.prometeus.nsc.ru/contents/books/slasten
   

4.

4. 
   www.relarn.ru/conf/conf2007
   
5. 
   http://vilenin.narod.ru/Mm/Books/
   
6. 
   http://www.allmath.ru/
   
7. 
   http://www.ziyonet.uz/
   
8. 
   http://window.edu.ru/window/