O`zbekiston Respublikasi Xalq talimi vazirligi Ajini1z nomidagi Nukus davlat pedagogik instituti


Shimoliy Amerika materigi tabiat zonalari


Download 1 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/14
Sana25.02.2017
Hajmi1 Mb.
#1215
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   14

Shimoliy Amerika materigi tabiat zonalari  

 

Materikda tuprok va wsimliklar tarqalishi hamda uziga xosligi avvalo uning rivojlanish 



tarixi  bilan  bogliq.  Materik  florasida  shimoliy  hududlari  Evrosiyoga wxshashlik ustun 

bwlsa. uning janubiy hududida Janubiy Amerikaga wxshashlik seziladi. Shimoliy Amerika 

wsimliklarini`g  tarkalishi  iqlimning  kaynazoy  erasidagi  wzgarishlari  ta`sirida  shakllanib 

boshlagan.  Tuproq  va  wsimlik  qoplamining  materik  bwylab  tarqalishi,  asosan  materik  shakli, 

orografiyasi va iqlim sharoiti  kabi  omillarga  bog`likdir.  Shimoldagi  tundra,  wrmon  -  tundra 

va  tayga  wrmonlari asosan geografik kenglik  ywnalishida joylashgan bwlsada, janubda zonallik 

Atlantika  okeani  sohilidan  materik  ichkarisi  tomon  wzgarib  boradi.  Bunga  asosiy  sabab  yogin 

mikdorining  materik  ichkarisi  tomon  wzgarib  borishidir.  Materikda  tabiat  zonalari  quyidagi 

tartibda joylashgan: 

1.

 



Artika muz sahrolari zonasi. 

2.

 



Tundra zonasi. 

3.

 



Urmontundra. 

4.

 



Wrmonlar zonasi 

5.

 



Doimiy yashil subtropik wrmonlar. 

6.

 



Wrmon dasht va dashtlar 

7.

 



Chala chwl va chwllar. 

8.

 



Doimiy yashil sernam wrmonlar 

Materikning  shimoliy  katta  hududi  galaktika  zoogeografik  oblastiga  mansub 

bwlib,  hayvonot  dunyosiga  uning  tarqalishida  Evrosiyo  materigiga  wxshashlik 

seziladi. Bunga asosiy sabab, Shimoliy Amerikaning shimoliy - g`arbiy va Osiyoning shimoli — 

sharqiy hududlari geologik davrda tutash bwlganligidir. Mana shu hududda hayvonlar har ikkala 

materikka  tarqadgan.  Keyinchalik  materiklarning  alohida  rivojlanishi  ularda  bir  -  biriga 

uxshamaydigan hayvon turlarining paydo bwlishiga olib keldi. Bular asosan iklimning wzgarib 

borishi  bilan  tarkalgan.  Shimolda  asosan  sovuq      iqlimga      moslashgan      hayvonlar   

uchratilsa,      janubga      borgan      sari        esa      ular  mu`tadillashib  borayotgan  iklimga 

moslashgan hayvon turlari keng tarklangandir.  

Materikda  asosan  tub  joy  aholisi  indeytslar  va  eskimoslar.  svropalik 

istilochilarning  avlodlari,  Evropa  va  Osiyodan  borgan  muhojirlar  va  negrlardan  iborat. 

Materikka  Osiyoning  shimoliy  -  sharvidan  mongoloid  irqiga  mansub  bwlgan  aholi  kirib 

kelgan va bu erda alohida amerika tarmogini hosil kiladi. 

Ana shular Shimoliy va Janubiy Amerikaning tub joy axolisi indeytslarning ajdodlari 

hisoblanadi. Ular materikning g`arbiy sohillaridan janubga tomon, swngra materik ichkarisiga 



 

32 


tomon kirib borganlar. 

Eskimoslar        Shimoliy        Amerika       tub        joy        aholisining       alohida 

guruhlarini     tashkil     etadi.     Hozirda     ular     asosan     Alyaska     yarim     orolida, 

Makkenzi  daryo      havzasida,      Kanadaning  Artika      sohillarida      va  Grenlandiya  orolida 

yashaydilar. Savol:  

I. Materik tabiat zonalarining joylanishini aniqlang.  

2. Materikda odamning paydo bwlishi hakida nimalarni bilasiz?  

 

 



qr

qr

qr



qr 

ØÈÌÎËÈÉ


ØÈÌÎËÈÉ

ØÈÌÎËÈÉ


ØÈÌÎËÈÉ    ÀÌÅÐÈÊÀ

ÀÌÅÐÈÊÀ


ÀÌÅÐÈÊÀ

ÀÌÅÐÈÊÀ    Ò

Ò

Ò

Ò!



!

!

!ÁÈÈÉ



ÁÈÈÉ

ÁÈÈÉ


ÁÈÈÉ    ÃÅÎÃÐÀÔÈÊ

ÃÅÎÃÐÀÔÈÊ

ÃÅÎÃÐÀÔÈÊ

ÃÅÎÃÐÀÔÈÊ    ÐÅÃÈÎÍËÀÐÈ

ÐÅÃÈÎÍËÀÐÈ

ÐÅÃÈÎÍËÀÐÈ

ÐÅÃÈÎÍËÀÐÈ    

 

Reja: 


1.

 

Materikni tabiiy - geografik rayonlashtirish xaqida ma`lumot 



2.

 

Shimoliy Amerikann tabiiy - geografik rayonlashtirish. 



3.

 

Arktikaning Amerika sektori 



4.

 

 Sharq tabiiy - geografik regioni  



 

 

Arktikainng Amerika sektori. 

 

Shimoliy  Amerika  shimolda  janubga  tomon  shimoliy  yarim  sharnipg  barcha  iqlim 



mintaqalarini  kesib  wtgan  bwlib,  arktika  muz  sahrolaridan  to  nam  tropik 

wrmonlarigacha  bwlgan  barcha  zonal  landshaft  tiplarini  uchratish  mumkin.  Bir  tomondan 

sharkdagi tekisliklar va wrtacha balandlikdagi toglar bilan birgalikda. ikkinchi tomondan, 

g`arbdagi  baland  tog`lar  wrtasidagi  tabiiy  tafovutlar  ancha  kuchlidir.  Shu  sababli 

materikda  ikkita  katta  qism:  Sharq  va  Kordil`era  tog`lari  ajratiladi.  Materikning  Arktika 

orollari  va  ularni  ajratib  turuvchi  suv  xavzalari  Arktika  va  subarktikaning  Amerika  sektori 

sifatida ajratiladi. Markaziy Amerika alohida subkontinent hisoblanadi. 

Materikning shimoliy orollari Grenlandiya bilan birga tabiiy sharoitining wta ogirligi 

bilan  ajralib  turadi:  buning  asosiy  sababi  -  bu  orollarning  qutb  yaqinida  joylashganligidir, 

hamda  xozirgi  zamon  muzlanishlarining  kuchli  rivojlanganligidir.  Yog`in  mikdori  kam 

bwlgan  holda  yil  bwyi  xaroratning  past  bwlishi  kwp  yillik  muzlok  erlarning  rivojlanishi 

uchun  qulay  sharoit  yaratadi.  Shimoliy  Amerikaning  bu  qismi  butunlay  kutb  yoni 

landshaftlaridan  iborat  bwlib,  bu  erlar  unumsiz  arktika  sovuq  sahrolaridan  to  wrmon  - 

tundragacha bwlgan barcha xududlarni wz ichiga oladi. 

Grenlandiya  er sharidagi eng  yirik orol bwlib, maydoni 2 mln. km

1

 dan ortiq.  Orol tabiiy 



sharoitining  wziga  xosligi,  ya`ni  uping  kutbga  yaqinligi  hamda  atrofidagi  sovuk  oqimlarning 

faoliyati  bilan  bog`liq.  brol  yuzasining  deyarli  75%  i  materik  muzliklari  bilan  qoplangan. 

Muzlik  yuzasining  katta  kismi  dengiz  satxidan  2000m  balandda  joylashgan.  Muz 

qoplanishning  wrtacha  qalinligi  1600m,  qalin  joyi  3500m.  ga  etadi.  Orolda  materik 

muzliklarning vujudga kelishiga asosiy sabab, shimoliy yarim sharda neogen va antropogen 

oralig`ida  iklimning  sovib  ketganligidir.  Muz  ostida  rel`ef  ancha  tekis  bwlib,  balandligi 

uning  markazida  1  OOm  dan  oshmaydi.  Ammo  orolning  chekkasidagi  muzdan  holi 

xududlarda tizmalari mavjud. Orolda al`p tipli rel`ef shakllari ustunlik qiladi. Orolning eng 

baland  nuqtasi  3700m  li  Gunb`yorn  chwkkisi  hisoblanadi.  Ulka  iqlimi  sovuq,  markaziy 

qismida  xarorat  -10°S  dan  -55°Sgacha  wzgaradi.  Qishda  -68°gacha  tushishi  mumkin. 

Xatto  iyulda  -28°S  sovuk  bwladi,  yogin  mikdori  1000  -  2000mm  atrofida  bwladi. 

Orolning  muzdan  xoli  erlarida  wsimlik  qoplami  tundraga  xos  bwlsada,  uning  shimoliy 

xududida wsimlik kam. Orolda mox va lishayniklarning 600 turi uchraydi. Ut wsimliklardan 

kutb lolaqizg`aldog`i, toshyorar, ayiqtovon kabi wsimliklar, balandligi 2-Zm keladigan kayin, 

zirk, archa, qaragay wsadi. Xayvonlardan  qwybuqa, karibi bug`usi saqlanib qolgan.  Dengiz 

soxillarida ok ayiqlar anchagina kwpdir. 



Kanada - Arktika arxipelagi xududi Butiya va Melvill yarim orollari bilan birgalikda 

1,5  mln.  km  bwlib,  Baffin  eri,  El`smir  va  Viktoriya  orollari  wlkaniig  yirik  orollari 

hisoblanadi. Arxipelag orollari yaqinda materikdan ajralgan bwlib, u erdagi qator bwg`ozlar 

dengiz  suv  ostida  qolgan  qadimgi  daryo  vodiylarining  wrni  hisoblanadi.  Rel`efda 



 

33 


twrtlamchi  davr  va  hozirgi  zamon  muzliklarning  ta`siri  seziladi.  Bu  arxipelag  g`arbida 

muzliklarning  ywqligi,  iklimning  kurukligi  va  mutloq  balandlikning  kichikligi  bilan 

bog`likdir. 

Wlka  iqlimi  hamma  joyda  keskin  kontinental  sovukligi  bilan  xarakterlanadi.  Yozda 

xarorat + YuSdan past, kunduzi +21°+24Sgacha etadi. Eng sovuk oyning wrtacha xarorati 

-ZZSpast xarorat -50°Sgacha tushadi. 

Baffin erining janubiy subarktika iqlim mintakasida bwlganligidan kish oylari iliq 

bwladi, yillik yog`in miqtsori 200 - 250mm. 

Arxipelagning  sharqidagina  tsiklon  tufayli  yog`in  miqdori  kwprokdir.  Yoginlar 

asosan  yozda  yomgir tarzida, qishda kuruq kor  tarzida bwladi,  yoz  fasli qiska, may  oyida 

ham xarorat -ZOSgacha tushishi mumkin. 

 

Sharq tabiiy - geografik regioni 

 

S h a r q   d e g a n d a   S h i m o l i y  A m e r i k a   m a t e r i g i n i n g   s h a r q   v a   s h i m o l d a  



Atlantika  hamda  Shimoliy  Muz  okeanlari  bilan,  g`arbda  Kordil`era  tog`lari  orasidagi  katta 

kismi nazarda tutiladi. 



Subartika  tekisliklari-tabiiy  geografik  wlkasi  materikniig  eng  shimolidagi  sohil 

tekisligini  wz  ichiga  oladi.  Uning  g`arbiy  chegarasi  Makkenziyaning  kuyi  okimi  bilan  to 

Gudzon  qwltigining  shimoliy  g`arbigacha  davom  etadi.  Ulkaning  ancha  kismi 

botqoqlashgan. Yanvarning wrtacha xarorati-30'S, yozgi xarorati +ZOSi tashkil etadi. Yog`in 

mikdori ZOOmm dan kam. 

Lavrentiy  qirlari  -  wlkasiga  Gudzon  kwltig`ining  g`arbi  va  janubi  hamda 

Lobrador  yarim  orolining  asosiy  qismini  egallaydi.  Wlka  tabiiy  sharoitida  tekislik 

yuzasida  kristall  jinslarning  keng  tarkalganligi,  muzlik  rel`ef  shakllarining  ustunligi 

hamda ignabargli wrmonlar salmog`ining kwpligi xarakterlidir. Bu qirlarning wrtacha 

balandligi  500-600m  bwlib,  Labrador  yarim  orolidagi  Gioringar  tizmasidagi  eng  baland 

nuqta 1676m ga etadi. Ulka iqlimi ancha sovuk hisoblanadi. 



N`yufaundlend  oroli  -  materikda  eng  kichik  wlka  bwlsada,  tabiiy  sharoiti  wziga 

xosligi bilan ajralib turadi. U shimolda Bemayl bug`ozi, janubi-g`arbga nisbatan kengrok, 

Kabuta  bwg`ozlari  bilan  materikdan  ajralib  turadi.  Orol  asosan  katta  dengiz  sayozligida 

joylashgandir.  Orol  asosan  ignabargli  wrmonlar  zonasida  joylashgan,  padzol  tuproqlar 

keng  tarqalgan.  Maydoni  Shming  km

2

  xududini  egallagan  bu  orol  tabiatning  wzgachaligi 



bilan boshqa wlkalardan ajralib turadi. 

Apalachi  va  apalachi  yoni  -  wlkasi  Kanada  va  AQSh  xududida  shimoliy-sharqdan 

janubi-g`arbga  tomon  2000km  ga  chwzilgan.  Bu  tog`larning  asosiy  qismi  mw`tadil 

mintakaning janubiy yarmini kesib wtib, janubda subtropiklarga kirib borgan. 

Markaziy  tekisliklar  -  Lavrentiy  kirlaridan janubda  va Apalachi toglaridan  g`arbda 

Missisipi  wrta  oqimining  har  ikkala  tomonida  va  daryoning  yukori  okimidan  g`arbda 

joylashgandir.  Bu  er  Qwshma  Shtatlarning  aholisi  eng  zich  joylashgan  va  yaxshi 

wzlashtirilgan qismlaridan biri bwlib, wrmon-dashtlar bilan keng bargli wrmonlarning 80%-

90% madaniy wsimliklar bilan almashingandir. 

Qirg`oq  bwyi  tekisliklari  -  wlkasi  materikniig  janubi-sharkida  joylashgan  bwlib, 

asosan  Meksika  soxili,  Missisipi  kuyi  oqimi,  Florida  yarim  oroli  xamda  Atlantika soxilini 

wz  ichiga  oladi.  Ulka  tabiiy  sharoitidagi  wziga  xos  xususiyati.  rel`efning  tekisligi  xamda 

subtropik iqlim mintaqasida joylashganligi xisoblanadi. 

Shu  ikkala  asosiy  omil  tuproq  wsimlik,  xayvonat  dunyosining  xam  shakllanishiga 

asos  bwlgan.  Umuman  soxil  tekis  yuzadan  iborat  bwlib,  daryolarning  kuyilish  qismida 

estuariylar  va  bir  qancha  lagunalarni  uchratish  mumkin.  Wlka  xududi  yozda  tropik  xavo 

massalari  ta`sirida  bwladi.  Bu  xavo  massalari  Atlantika  okeani  va  Meksika  kwltig`idan 

materikning  ichki  kismi  tomon  musson  tarzida  kirib  keladi  va  kwplab  yog`in  yog`ishiga 

sabab bwladi. Yog`in mikdori YuOOmm dan 1500mm etadi. 



Buyuk  tekisliklar  -  bu  wlka  materikning  ichki  qismida,  koyali  tog`larning  etagiga  yakin 

joylashgan  bwlib,  meredional  ywnalishda  3500km  masofadan  ortiq  masofaga  chwzilgan. 

Ulka iqlimining quruq kontinentalligi bilan ajralib turadi. Er yuzasining balandligi 500m dan 

g`arbda  1700m  gacha  wzgaradi.  Qishki  wrtacha  oylik  xarorati  -12Sni  tashkil  etib,  qor  bilan 

koplanib  yotadi.  Eng  past  xarorat  -40Sni  tashkil  etadi.  Wlka  wsimliklari  wrmon-dasht  va 

dasht  wsymliklaridan  iborat  bwlib,  asosan  nina  bargli  wrmonlar  keng  tarkalgan.  U  erda 

kashtan tuproqlar kwp bwlib. Amerikaga xos g`alladoshlardan bizon wti va gram wtlari 

keng  tarkalgandir.  Xayvonot  dunyosida  sudralib  yuruvchilar,  kemiruvchilar,  hashorat  va 

qushlar kwp miqdorni tashkil etadi. Savol: 

1.Subarktika tekisliklari va Lavrentiy qirlari wziga xos tomonlari nimada? 



 

34 


2 .Materikni tabiiy wlka va regionlarga ajratishda nimalarga z`tibor beriladi? 

3.Nima uchun Artikaning Amerika sektori deb nomlanadi?  

 

 

qqqqtttt 



ØÈÌÎËÈÉ

ØÈÌÎËÈÉ


ØÈÌÎËÈÉ

ØÈÌÎËÈÉ    ÀÌÅÐÈÊÀ

ÀÌÅÐÈÊÀ

ÀÌÅÐÈÊÀ


ÀÌÅÐÈÊÀ    Ò

Ò

Ò



Ò!

!

!



!ÁÈÈÉ

ÁÈÈÉ


ÁÈÈÉ

ÁÈÈÉ    ÃÅÎÃÐÀÔÈÊ

ÃÅÎÃÐÀÔÈÊ

ÃÅÎÃÐÀÔÈÊ

ÃÅÎÃÐÀÔÈÊ    ÐÅÃÈÎÍËÀÐÈ

ÐÅÃÈÎÍËÀÐÈ

ÐÅÃÈÎÍËÀÐÈ

ÐÅÃÈÎÍËÀÐÈ    

 

Reja: 

1. Kordilera tog`lari tabiiy geografik regioni 

            2. Markaziy Amerika tabiiy geografik regioni



Kordilera tog`lari tabiiy geografik regioni 

Kordilera  tog`lari  Tinch  okeani  soxili  bwylab  materikniig  shimolidan 

Meksikagacha  bwlgan  xududni  egallaydi.  Region  tektonik  tuzilishi  orografik 

xususiyatlari  jihatidan  yaxlit  bir  wlka  bwlsada,  uning  shimoldan  janubga  uzoq  masofaga 

chwzilganligi,  turli  iqlim  mintaqasini  kesib  wtganligidan  va  shunga  bogliq  holda  tabiiy 

sharoitining  bir-biridan  farq  qilishiga  asos  bwladi.  Shuning  uchun  xam  tabiiy  geografik 

wlkalar chegarasi asosan iqlim mintaqalari chegaralariga twg`ri keladi. 



Alyaska va Shimoli-g`arbiy Kordil`era wlkasiga asosan Kordil`eraning arktika 

va  subarktika  iqlim  mintaqalarining  shimoli-g`arbi  ya`ni  Alleut  orollari,  Alyaska  yarim 

oroli, Kanadaning g`arbidagi Avliyo Il`ya tog`larining janubiy etaklari, 

`^ 


sharqda  Makkenzi  va  Qoyali  toglar  orolig`idagi  kismlari  kiradi.  Ulkada  materikning  eng  baland 

nuqtasi  6194m.  li  Mak-Kinli  chwqqisi  joylashgan.  Ulkada  bir  necha  tog`  tizimlari  joylashgan 

bwlib,-bular tuproq, wsimlik, xayvonot dunyosi va iqlimning shakllanishida asosiy  rol wynaydi. 

Iyulning  wrtacha xarorati +12°+14°Sni tashkil  etadi. Yog`inning  eng kwp qismi soxilga tushadi. 

Yog`in miqtsori ZOOOmm. gacha etadi. 

Kanadaning janubi-g`arbi va AQShning shimoli-g`arbidagi Kordil`era tog`lari 

wlkasi  Avliyo  Il`ya  va  Makkenzi  tog`laridan  janubda  Tinch  okeani  soxilida  sharkda  katta 

xavzaning shimoligacha davom etadi. Ulkaning asosiy xususiyati mw`tadil iklim mintaqasida 

joylashgashshgidir, wlkada tog`lar juda parchalangan va bu tog`lar avvalgi wlkaga nisbatan 

uncha baland bwlmaganligi bilan ajraladi. Wlka orografik xususiyati uning iqlimi, wsimlik 

hamda  tuproqlarning  rivojlanishiga  ta`sir  kwrsatadi.  Yogin  mikdori  2000mm.  dan 

bOOOmm. gacha etadi. 

AQShning  janubi  -  g`arbidagi  Kordil`era  tog`lari  -  wlkasi  shimolda  katta 

xavzaning  shimolidan  janubda  Meksika  tog`ligigacha  davom  etadi.  Wlkaning  tabiiy 

sharoiti  eng  avvalo  subtropik  kengliklarda  joylashganligi,  orografik  xususiyatlari  xamda 

Tinch okeani antitsiklonining sharqiy tarmoklari ta`sirida ekanligi bilan xarakterlanadi. Ulka 

iqlim  kuruk.  Bu  wlkada  tog`  tizmalari  ular  orasidagi  plato  va  botiqlar  Tinch  okeaniga 

parallel  joylashgan  bwlib,  g`arbda  qirgoq  bwyi  tizmalaridan  iborat  va  bu  tizma  soxillarda 

kirg`oqlar  ancha  parchalanganligi  bilan  xarakterlanadi.  Ulka  iqlimi  qurg`oqchil  bwlib, 

koyali tog`larning g`arbiy va sharkiy yon bag`irlariga yog`in kwp tushadi. Iqlim xususiyati 

wlkaning  g`arbidan  sharqqa  tomon  wzgarib  boradi.  Yogin  asosan  qish  oylarida  yog`adi. 

Yogin  200mm  dan  YuOOmm.  gacha  etadi.  Iyul  oyining  wrtacha  xarorati  +20S„  qoyali 

tog`larda -20S gacha tushadi. Dubzorlar, wtloqlar va baland bwyli sekvoya daraxti uchraydi. 

Shimoliy  Meksika  wlkasi  Koliforniya  yarim  oroli.  Meksika  platosining  shimoli-

g`arbi xamda Meksika togligini wz ichiga oladi. Wlkaning wziga xos tabiiy sharoiti butun 

wlkaning  toglik  va  arit  landshaftlardan  iboratligi,  shuningdek  rel`efda  vulkanik 

jarayonlarning  ta`sirida  vujudga  kelgan  rel`ef  shaklining  ustunligi  xisoblanadi. 

Wlkaning  eng  kurg`oqchil  qismi  uning  shimoli-garbi  va  Koliforniya  oroli  bwlib,  ular 

Tinch okeani maksimumining sharqiy chekkasi ta`sirida ekanligidan iqlimi Namib va Saxroi 

Kabir  chwllar  iqlimiga  wxshashdir.  Bu  wlkalarda  xavo  namligi  85%ni  tashkil  etadi.  Yozgi 

xarorat  +25"S,  yillik  yog`in  mikdori  100-150mm  ni  tashkil  etadi.  Wsimlik  dunyosida 

kaktuslar  ustun  turadi.  Bundan  tashkari  emanlar.  kserofit  butalar,  kichik  daraxtlar,  dub  va 

magnoliyalar,  yong`oq,  qarag`ay,  pixta  hamda  archa  aralash  nina  bargli  wrmonlar  keng 

maydonlarni egallab etadi. 


 

35 


Savol: 

1.

 



Regionga kiruvchi wlkalar qanday xususiyatta kwra ajratilgan?  

 

 

Markaziy Amerika tabiiy geografik regioni  

 

Bu  tabiiy  region,  wzining  tabiiy  sharoitiga  kwra  Shimoliy  Amerika  materigi  bilan 

Janubiy  Amerika  materigi  wrtasidagi  oralik  xudud  xisoblanadi.  Tektonik  tuzilishi  rel`ef 

xususiyatlari bilan Shimoliy Amerika Kordil`era tog tizimining davomi bwlib, uning Karib-

Antil  tizimini  tashkil  etsa,  organik  dunyosi  kelib  chiqishi  va  rivojlanishi  jihatidan  Janubiy 

Amerikaning  shimoliy  xududlariga  wxshashdir.  Region  asosan  Meksika  qwltig`i,  Karib 

dengizi xamda Tinch okeanlari orasida joylashgan bwlib, materikning eng kambar janubiy 

xududlarini  egallaydi.  Atlantika  okeani  xavzasidagi  kelib  chiqishiga  kwra  materik,  vulkanik 

va  marjon  orollari  tabiiy  sharoitiga  kwra  Markaziy  Amerika  bwyniga  juda  wxshashdir. 

Bu  region  boshqa  regionlardan  vulkanik  jarayonlarning  faolligi,  er  pwstining 

xarakatchanligi  bilan  ajralib  turadi.  Iqlim  yil  davomida  issiq  va  seryomg`irligi  bilan 

xarakterlanadi.  Region  asosan  Markaziy  Amerika  bwyni  va  Markaziy  Amerika  orollariga 

bwlinadi. 

Markaziy  Amerika  bwyni  asosan  Shimoliy  Amerikaning  eng  janubdagi 

kismlari  kirib,  wlkaning  keng  joylari  Yuktan  yarim  orolida  860km.  dan  Panama  bwynida 

ZOkm.gacha torayadi. 

Wlkaning  katta  qismi  asosan  tog`liklardan  iborat  bwlib,  wlka  juda  xarakatchan, 

swngan  va  swnmagan  vulqonlar  kwplab  uchraydi.  Wlka  qirg`ogining  sharkida  balandligi 

2000-ZOOOm  keladigan  kristalli  va  burmalangan  chwkindi  jinslardan  tashkil  topgan  tog` 

massivlari joylashgan. Tog`larning konuslari kad kwtarib turadi. Takana vulqoni balandligi 

4064m,  Taximul`ko  vulqonning  balandligi  esa  4217m  bwlib,  Markaziy  Amerikaning  eng 

baland nuqtasi hisoblanadi. 

Ulkada  xarorat  yuqori,  yog`in  miqdori  kwp.  Pasttekisliklarda  tog`larning  YuOOm 

dan  yukori  bwlgan  yonbag`rida  xarakat  bir  tekisda  bwladi.  Wrtacha  harorat  +20Sdan 

tushmaydi.  Faqatgina  Taximul`ka  vulqonining  yuqori  qismlarida  harakat  manfiy  bwlib.  qorli 

mintaqalar  uchraydi.  Wlkaning  Atlantika  okeani  qirg`oqlariga  qaragan  kismlarida  yog`in 

2000mm dan oshadi, tog` yonbag`irlarida 5000mm gacha etadi. 

Daryolar  asosan  qiska  va  sersuv,  asosan  Tinch  okeaniga  kuyiladi.  Karib  havzasi  va 

Meksika qwltig`iga kuyiluvchi daryolar kiska va sersuvligi bilan ajraladi. Tinch okean soxili 

qurg`oqchil  bwlganligidan  baland  bwyli  wtlar  va  yakka-yakka  wsuvchi  pal`malardan  iborat 

savannalar  keng  tarkalgan,  ayniqsa  qirolicha  pal`masi  turlari  kwp.  Xayvonot  dunyosi  boy, 

wlkada  Janubiy  Amerika  wrmon  va  savannalarida  yashovchi  xayvonlarni  uchratish 

mumkin. 


Markaziy  Amerika  orollari  wlkasiga  Meksika  qwltig`i  va  Karib  dengizining 

Atlantika okeanidan ajratib turuvchi  orollar kiritiladi.  Ulardan  asosiy  va kattasi Katta  Antil 

orollari  bwlib,  uning  tarkibiga  Kuba,  Gaiti,  Yamayka,  Puerto-Riko  va  Pinos  orollari 

kiradi.  Ulardan  shimolda  Bagama  orollari  joylashgan  bwlib,  ular  asosan  marjon  orollari 

hisoblanadi.  Undan  sharqda  shimoldan  janubga  tomon  chwzilgan  vulkanik  Kichik  Antil 

orollari  joylashgan.  Orollar  er  yuzasining  katta  kismi  toglar  bilan  banddir.  Gaiti  orolida 

g`arbdaq  sharkka  tomon  4ta  tizma  chwzilgan  bwlib,  unda  eng  baland  nuqta  3176m.  ga 

etadi  va  wlkaning  eng  baland  nuqtasi  hisoblanadi.  Kuba  orolidagi  Serra-Maestra 

tog`larning  balandligi  2000m.  ga  etadi.  Orollar  iqlimi  issik  va  nam  tropik  iqlimdir.  Yillik 

xaroratdagi  tafovut  tog`larning  pastki  qismida  +5Sga  etmaydi.  Faqat  Kubaning  shimoliy 

hududlarida  qishda  salqin  havo  kirib  kelish  natijasida  xarorat-10  -12°S  gacha  pasayishi 

mumkin.  Yog`inlar  asosan  yozgi  passat  faoliyati  bilan  bog`liqdir.  Tog`larning 

sharqiy  va  janubi  -  sharqiy  xududlarda  yog`in  mikdori  ZOOOmm.  ga  etsa,  ichki 

rayonlar  YuOOm  dan  kam  yogadi.  Kuzda  orollar  ustidan  tsiklonlarning  wtishi  kuchli 

dovullar-ning  vujudga  kelishiga  sabab  bwladi.  Organik  dunyosi  inson  ta`sirida  kuchli 

wzgargan. Orollarda dunyoga mashxur kwplab dam olish mintakalari joylashgan. 



Savol: 

1.Markaziy    Amerika   orollarining    wziga   xos    tomonlarni ajrating? 

1.

 

 



qqqqyyyy 

ÆÀÍÓÁÈÉ


ÆÀÍÓÁÈÉ

ÆÀÍÓÁÈÉ


ÆÀÍÓÁÈÉ    ÀÌÅÐÈÊÀÍÛ

ÀÌÅÐÈÊÀÍÛ

ÀÌÅÐÈÊÀÍÛ

ÀÌÅÐÈÊÀÍÛ;

;

;

;àÃÅÎÃÐÀ



àÃÅÎÃÐÀ

àÃÅÎÃÐÀ


àÃÅÎÃÐÀÔÈÊ

ÔÈÊ


ÔÈÊ

ÔÈÊ    ÓÐÍÈ

ÓÐÍÈ

ÓÐÍÈ


ÓÐÍÈ, 



, ÒÅÊÒÎÍÈÊ

ÒÅÊÒÎÍÈÊ


ÒÅÊÒÎÍÈÊ

ÒÅÊÒÎÍÈÊ    Ò

Ò

Ò

Ò:



:

:

:ÇÈËÈØÈ



ÇÈËÈØÈ

ÇÈËÈØÈ


ÇÈËÈØÈ    ÂÀ

ÂÀ

ÂÀ



ÂÀ    

ÐÅËÅÔ ÕÓÑÓÑÈßÒËÀÐÈ

ÐÅËÅÔ ÕÓÑÓÑÈßÒËÀÐÈ

ÐÅËÅÔ ÕÓÑÓÑÈßÒËÀÐÈ

ÐÅËÅÔ ÕÓÑÓÑÈßÒËÀÐÈ    


 

36 


Download 1 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling