O`zbekiston Respublikasi Xalq talimi vazirligi Ajini1z nomidagi Nukus davlat pedagogik instituti
Download 1 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Hayvonot dunyosi va odam.
- Gviana tog`lari va pasttekisligi. Orinoko tekisligi.
- Orinoko tekisligi.
|
Reja:
3. Tuproq va wsimliklariga ta`rifi. 4. Materikning hayvonot dunyosi va odam.
Janubiy Amerika tuproq - wsimlik zonal tipining ancha xilma xilligi va wng minglab wsimlikni wz ichiga oluvchi florasining nihoyatda boyligi bilan ajralib turadi. Bu xususiyat Janubiy Amerikaniig shimoliy yarim shardagi subekvatrial mintaqa bilan janubiy yarim shardagi mw`tadil mintaqa orasida joylashganligi. shuningdek materikning rivojlanish xususiyatlari bilan bog`liqdir. Janubiy Amerikaning 40 ° j. k. gacha bwlgan katta qismi Markaziy Amerika va Meksika bilan birga Neotropik flora dunesini tashkil etadi. Materikning janubiy qismi Antarktika fl o ra d u n yo s i g a k i r ad i . J an u b i y A m e r i k a f l o r as i n i n g m u h i m e n d e m i k oilalari ananasdoshlar, nastureyadoshlar, kanadoshlar kaktusdoshlar va boshqalardir. Janubiy Amerika florasi insoniyatga wnlab qimmatbaho wsimliklar berdi; bu madaniy wsimliklar faqat g`arbiy yarim shardagina emas, balki undan tashqarida ham tarkalgan. Bulardan eng birinchisi kartoshka bwlib, u qadimda dastlab Peru va Boliviya And tog`larida Chilida shuningdek, Chiloe orolida ham 41
etishtirilgan. And tog`lari pomidor, loviya, kovokning vatanidir. Janubiy Amerikada, shuningdek, eng kimmatbaho kauchukli wsimlik - geveyaning shokolad va xin daraxtlari, maniok hamda butun er sharining tropik oblastlarida etishtiriladman boshqa kwplab wsimliklar vatanidir. Janubiy Amerikada, Afrikada uchraydigan deyarli barcha xil tuproq - wsimlik koplami tiplari bor. Janubiy Amerikaning wsimlik qoplami tropik wrmonlar ayniksa xarakterlidir. Janubiy Amerikni podzollashgan tuproqlarini A.Gumbol`t gileya deb
atagan Janubiy
Amerikada esa
sel`vas deb
ataladigan nam
tropik wrmonlar ancha kismni egallaydi. Braziliyada qizil laterit tuproqlardagi tipik savannalar «kompos» deyiladi. Braziliyaliklar karnabani hayot daraxti deb bejiz atashmagan. Kampos tagida jigar rang-qizil tuproqlar hosil bwladi. Gran-Chako tekisligida, ayniqsa, qurg`okchil rayonlardagi jigar rang qizil tuproklarda tikanli butazorlar va siyrak wrmonlar tarqalgan. Savanna va siyrak wrmonlarida qizil ferralit tuproqlari uchrasa, dashtlarda esa unumdor kora tuproqlar uchraydi. Chala chwllarda esa bwz va kwngir tuproklar tarqalgan. Hayvonot dunyosi va odam. Janubiy Amerikaning hayvonot dunyosi ham tur la R
boyligi jixatidan wsimlik qoplamidan qolishmaydi. Materikning xozirgi faunasi uning florasi kabi bwr davrining oxiridan boshlab orol tarzda ajralib kolgan va iqlnm kam wzgargan sharoitda shakllangan. Faunasining qadimiyligi va uning tarkibida endemik formalarning kwpligi shundan darak beradi. Janubiy Amerika (Markaziy Amerika bilan birga) Neotropik fauna oblasti sifatida ajratiladi va bu oblastga Braziliya hamda Chili -Patagoniya oblastlari kiradi. Nam tropik wrmonlar wziga xosligi va turlarga boyligi bilan ajralib turadi, birok hayvonlar bu wrmonlar landshaftida uncha katta rol wynamaydi; chunki ular kalin wrmonlar orasida yashirinib yoki
baland daraxtlarda yashaydi. Hayvonlarning daraxtlarda yashashga moslashganligi Amazonka wrmonlarning xarakterli xususiyatlaridan biridir. Janubiy Amerika wrmonlarida xilma - xil qushlar, ayniqsa rangi yarkirab, tovlanuvchi twtiqushlar kwp. Twtiqushlarning eng kattasi - Ara eng yirikdir. Materikdagi tropik wrmonlarining xususiyatlaridan biri hashoratlarning nixoyatda kwpligidir; ularning kwpi endemiklardir. Bu erda kunduzgi va tungi kapalaklar, xilma - xil qwng`izlar, chumolilar kwp. Kwpgina kapalak va kung`izlar ajoyib tovlanadi. Ba`zi kwng`izlar kechasi shu qadar yaltirab nur tarkatadiki, uning yaqinida kitob wqish mumkin. Janubiy Amerikadagi birmuncha kurgoqchil va yalang erlar ya`ni, savannalar tropik siyrak wrmonlar hamda subtropik wrmonlar faunasi kalin wrmonlar faunasidan boshqachadir. Bu erlarda yirtqich hayvonlardan, yaguardan tashqarg puma uchraydi va Shimoliy Amerikada ham uchrab turadi. Qushlardan kwp sonli twti va kolibridan tashkari Janubiy Amerika tuyaqushi - nandu, ba`zi bir yirik yirtkich qushlar yashaydi. Savanna va dashtlarda ilon va ayniqsa kaltakesaklar kwp. And tog`lar faunasi wziga xos xususiyatlari bilan ajralib turadi. Bu fauna materiknint sharkiy qismida uchramaydigan kwplab endemik hayvonlarni wz ichiga oladi. And tog`lari oblastining hamma kismida tuyasimon hayvonlar oilasining Janubiy Amerikaga xos vakili -lamalar tarkalgan. And tog`larida shuningdek «kwzoynakli» ayiq va ba`zi bir qopchiqlilar yashaydi. Ilgari kichik endemik kemiruvchi hayvon shinshila keng tarkalgan. Uning sur tusli yumshoq, ipaksimon mwynasi eng yaxshi va kimmatbaxo mwynalardan hisoblanar edi. Shu sababli shinshila kwplab ovlanaverib, hozirgi vaktda juda kam kolgan. Vulkanik ywl bilan paydo bwlgan Galapogos orollari faunasi g`oyat wziga xosligi bilan ajralib turadi; bu fauna tarkibida yirik sudraluvchi hayvonlardan quruklikda yashovchi bahybat toshbaqalar va dengiz kaltakesaklari aloxida wrin tutadi. Shuningdek turli tumanan kushlar ham kwp, bular orasida hamtropiklarga, ham Antarktikaga xos fauna turlari va sovuk oqimlar bilan birga kelib tarqalgan pingvin, baklan va boshqalar bor. Sut emizuvchi hayvonlarning turlari uncha kwp emas, ulardan kulog`i katta tyulen, ba`zi bir kemiruvchilar va ba`zi bir kwrshapalaklarni aytib wtish mumkin.
Tub joy aholiey indeytslar. Eramizdan 15-17 ming yil ilgari Evrosiyodan Shimoliy Amerika orqali kirib kelgan degan fikrlar mavjud. Materikda indeytslar mikdori Shimoliy Amerika indeytslaridan Peru, Ekvador, Boliviyada Chilining deyarli yarmini tashkil etadi. Kolrnizatsiya tufayli ularning kwpchiligi kirib yuborilgan. Kwpchiligi baland tog`lar va chakalakzorlarga quvg`in qilingan. Ular qabila - qabila bwlib yashashadi. Hozirgi indeytslarning kwp sonlarini (10%) ink i i d e yt s l a r i t a s h k i l e t a d i . M a t e r i k d a k w p c h i l i k a h o l i E v r o p a l i k v a i nd e yts larnin g qws hilis hid an metisl ar, negrl ar va samb alard an ib o rat . Materikda sof evropid irklari uchratilmaydi. Mulatlar va
42
negrlar materikning sharqiy qismlarida yashashadi. Xalqlar ispan, portugal tillarida swzlashadn. Materikda 373 mln dan ortik aholi yashaydi. Savol: 1.
Materik organik dunyosining uziga xos tamonlarn nimada? 2.
Usimlik dunyosining turli - tuman rivojlanishda asosiy nima hisoblanadi? 3.
4.
Janubiy Amerikaga odam kanday kirib kelgan? qo qo qo qo ÆÀÍÓÁÈÉ
ÆÀÍÓÁÈÉ ÆÀÍÓÁÈÉ
ÆÀÍÓÁÈÉ ÀÌÅÐÈÊÀÍÛ ÀÌÅÐÈÊÀÍÛ ÀÌÅÐÈÊÀÍÛ ÀÌÅÐÈÊÀÍÛ; ; ;
Ò Ò Ò! ! ! !ÁÈÉÈÉ ÁÈÉÈÉ ÁÈÉÈÉ
ÁÈÉÈÉ ÃÅÎÃÐÀÔÈÊ ÃÅÎÃÐÀÔÈÊ ÃÅÎÃÐÀÔÈÊ ÃÅÎÃÐÀÔÈÊ ÐÅÃÈÎÍËÀÐÛ ÐÅÃÈÎÍËÀÐÛ ÐÅÃÈÎÍËÀÐÛ ÐÅÃÈÎÍËÀÐÛ
1. Materik tabiiy geografik region va wlkalariga umumiy tavsif. 2. Sharq tabiiy geografik wlkasining joylashgan wrni. 3. G`arb tabiiy geografik regionig umumiy tavsif. Tabiiy region va wlkalari. Sharq. Amazoniya.
Shimoliy Amerikadagi kaby Janubiy Amerikada ham tabiiy sharoitdagi eng katta fark sharkida qadimgi platforma qismi Bilan materikning shimol va garbidagi yosh hamda murakkab tizmga ega bwlgan And tog`lari sistemasi wrtasida mavjudligidir. Bu har bir qism ichida ularning kelib chiqish va tektonik tuzilishidagi tafovutlar sababli iqlim sharoitining kenglik bwylab wzgarishi wziga xos namoyon bwladi, tog`li rayonlarda balandlik mintaqalari boshkacha tarkib topadi va organik dunyosining tarkibi hamda qiyofasi bir-biridan fark qiladi. Ana shu tafovutlarga kwra materik ikki yirik kismga bwlinadi.
regionda tektonik hududi ancha ustunrok. Shimoliy subekvatorial va janubiy mw`tadil iqlim mintaqalari orollarini egallaydi. Bu regionda xududiy tabiiy geografik farklarning vujudga kelishi kuyidagi omillar asosiy rol wynaydi: 1.
2.
Tabiat zonalligi 3.
Materikning kiyofasi, ya`ni ekvator atroflarining kengligi janubga borgan sari torayib borishi 4.
Tinch okeani tomonidan baland tizmalar bilan wralganligi, Atlantika okeani tomonidan ancha hududning nisbatan ochiqligi. Amazonin. Amazoniya wlkasi tabiatining asosiy xususiyati relef yassiligi uzoq vaqt kontinental rivojlanganligi hamda ekvatorga yaqinligi hisoblanadi. Wlka er sharida issik nam iklimli tipik sernam tropik wrmonlar wsadigan va eng sersuv daryo tizimi rivojlangan wlka hisoblanadi. Wlka chegarasi Braziliya va Gviana wlkasi xamda Orinoko wlkasi bilan bwlgan chegara esa Guaveri daryo vodiysi orqali wtadi. Er yuzasi juda tekis va yassi bwlib, And etaklarida dengiz sathidan balandligi 100 m dan oshmaydi. Bu xududda daryo mendra bwlib oqadi. Wlkaning sharqiy qismi platforma asosi biroz kwtarilgan bolib, dengiz sathidan 200-250 m baland. Shuning uchun bu hududda daryo vodiylari tekislikni ancha wyib kiradi. Wlkaning wrta va garbiy qismlari ekvatorial iklim mintaqalarida joylashgan. Harorat +24 +27 S. nisbiy namlik kwp. Wlkada sernam tropik wrmonalar tarkibi asosan daryolarga nisbatan joylashgan wrniga qarab bir necha guruhga ajratilgan. 1.
2.
Qiska muddatli suv bosadigan daryo vodiylaridagi wrmonlar "Varziya" 3.
Suv bosmaydigan wrmonlar "Ete" Gviana tog`lari va pasttekisligi. Orinoko tekisligi. Gviana tog`ligining markaziy qismi eng baland kwtarilgan va hammadan kwp parchalangan. Usti paleozoy erasining turli rangdagi kumtoshlar va kvartsitlar (kristallar) bilan qoplangan, ayrim tog` massivlari 2000 m dan oshadi, tog`likning eng baland massivlari esa 2772 va 2950 m ga etadi. Eng baland tog massivlarining kursisimon tepalari wrmonlar bilan jinslar har xil rangga ega kulrang, ok kizil tusli. Tog`likning zinapoyasimon tik yonbag`rlaridan oqib tushadigan daryolar baland jarliklarni kesib
43
wtadi va kwp sharsharalar hosil qiladi. Tog`likning markaziy kismini kesib wtadigan daryolar va uning eng baland massivlaridan boshlanadigan va kumtosh hamdakvartsitlardagi tik jarliklardan tushadigan wng irmoqlarida sharsharalar ayniqsa kwp. Tog`likdan Gviana pasttekisligiga tushadigan daryolarda ham sharsharalar yog`inlar tizimiga bog`lik. Shimoli- sharkda tog`lik yonbag`rida yog`inlar butun yil bwyi yog`adi. Uncha baland bwlmagan erlarda harorat bir tekis va yuqori +26, +28 S bwladi. Tog`larga kwtarilganda harorat pasayadi, 2000 m ga yaqin balandlikda havo harorati +10, +15° S dan oshmaydi. Atlantika okeani bwyida mangra wrmonlar tarqalgan bwlib, okeanda uzoqlashgan sari ular wrnini tropik wrmonlar egallab boradi. Sernam tropik wrmonlar daryo vodiylari bwylab ham tog`likning ichki kismlariga kirib boradi. Biroq er yuzasining katta qismini savannala egallagan, ular tog`likning ichki qismida yassi platolarda va tog` yonbag`rlarida 400-500 m balandlikkacha tarkalgan. Orinoko tekisligi. Wlka Atlantika okeani sohillaridan janub-g`arbda Amazoniya wlkasining wrmonlarigacha chwzilgan. Relefda bir necha erozion po g`on a aniq ifod al an gan . En g p ast p o g`o na - Ori nok o dar yo si va un in g irmoqlari bwylab chuzilgan pasttekislik deyarli hamma erda ham dengiz sathidan 100 m dan ortik kwtarilmagan. Wlka iqlimining asosiy xususiyati yog`inlarining fasliy taqsimlanishiidir. Yomg`irli davr wrta hisobda apreldan oktyabrgacha, kuruk davr esa noyabrdan martgacha davom etadi. Yillik yog`inning wrtacha umumiy miqdori shimolda 800 mm dan janubdan 100 mm gacha etadi. Butun yi l d a v o m i d a h av o n i n g h a r o r at i + 2 0 S d a n k a m b wl m a yd i . O ri n ro k o t ek i s l i gi h o z i r gi v a q t g a k ad a r z ai f wz l as h t i ri l gan v a ah o l i s i yr ak wrnashgan. Faqat ayrim hollardagina haydadigan erlar bor. Janubga tomon daraxtlar tobora kwp maydonni egallaydi, daryolar bwyida yirik tuqay wrmonlari chwzilgan, biroq kwproq palmalardan iborat. Bu erning hayvonat dunyosi xilma-xil va yaxshi saqlangan. Braziliya tog`ligi. Ichki tropik tekisliklari. U l k a t a b i a t i n i n g a s o s i y x u s s i y a t i y a s s i t o g l i k l a r v a k u r s i s i m o n p l at ol arn in g k wp l i giga h am d a s u b ekv at ori al v a t ro pi k i ql i mni n g hukmronligiga bog`liqdir. Braziliya tog`ligining sharqi y va janubi y-sharqi y chekkalari Antlantika okeani tomonidan qaralganda baland va juda parchalanib ketgan tog` sistemasiga wxshab kwrinadi. Sharqiy Braziliya qalqoni chekka qismlarining neogenda parchalanishi va kwtarilishi natijasida balandligi 2000 m dan ortadigan tizmalar, ya`ni serralar vujudga kelgan. Braziliya tog`ligi garb va shimolda pasttekisliklar bilan chegaralangan. Tropik wrmonlar bilan qoplangan pasttekis erlar d ar yo l ar v odi yl ari bw yl ab, to g`likni n g ichki qi smlari ga uzoq kirib borgan Braziliya tog`ligi subekvatorial va tropik mintaqalarda joylashganligidan yil davomida quyoshdan kwp miqdorda issiqlik oladi. Fakat eng baland serralardagina salqinrok. Tog`likning markaziy kismida yillik yog`in miqdori (1500 - 1200 mm) janubiy yarim shar yozning deyarli butuchlay twrt-olti oyiga twg`ri keladi. Yanvarning wtacha harorati esa +25, +27°S iyulning wrtacha harorati esa +24°S atrofida. Shimolda sernam davr ancha uzoq. chwziladi va harorat ancha bir tekis bwlib, yil bwyi deyarli wzgarmaydi. Shark tomon borilgan sari iqlim sharoitlarining anchagina wzgarishi kuzatiladi. Shimoli - sharqining eng yirik daryosi bwlgan San -Franiiskoning oqim rejimi juda wz garuv ch an, l eki n sh un ga qaramasd an uni n g shars haralari yu q, a yrim qismlaridan kema katnovida foydalaniladi. Braziliya tog`ligida savannalar bilan tropik siyrak wrmonlar kwpchilikni tashkil etadi. Tog`likning hamma k i s m i d a t u b j i n s l a r n i q o p l a b yo t g a n q a l i n v a k a d i m g i n u r a s h p w s t i t u p r q k l a r u c h u n o n a j i n s b w l i b x i z m at q i l a d i . Nu r as h p w s t i u s t i d a tog`likning ichki qismida qizil va kizil jigar rang tuproqlar. Atlantika sohilining doim sernam bwladigan rayonlarida qizil loterit tuproklar tarkib topgan. Braziliya tog`liklarida aholi nnotekis joylashgan va hududi bir tekisda wzlashtirilmagan. Shu sababli tabiiy landshaftlar wlkaning turli kismida turli darajada wzgartirilgan. Tropik tekisliklar. Bu wlka shimolda Amazoniya bilan tutashgan, uning janubdagi chegarasi tahminan 30° jan. kenglik bwylab, sharqda Braziliya tog`liginiig g`arbiy etagi g`arbda And tog`larining sharkiy etagi orqali wtadi. Ulka Argentina, Boliviya, Paragvay, Braziliya xududida joylashgan. Tabiatining asosiy xususiyati rel`efning tekisligi, tropik kontinental iqlim, savannalar va tropik siyrak wrmonlarning keng tarkalganligidadir. Ulkaning joylashgan wrni platforma qalqonlari bilan And tog`lari oralig`ida meridian bwylab chwzilgan va proterazoy va proterazoydan keyingi davr chwkindi jinslari bilan
44
twlgan bukilmaga twgri keladi. Ulka iklimi sernam va quruk, fasllar keskin almashinib turadigan tropik iqlimdir. Iklimning kontinentallik belgisi Gran-Chakoda ayniqsa yaqqol ifodalangan. Gran-Chakoda wrtacha oylik hamda yilning issiq va salqin fasllari wrtasidagi haroratlari farqigina ancha katta bwlib qolmasdan, materikadaga sutkalik haroratning eng katta farqi ham shu erda kuzatiladi. Ulkada ywllar deyarli butunlay bwlmaganligidan daryolar katta transport ahamiyatiga ega. Parana va Paragvay daryolari, shuningdek faqat yomg`irli davrlardagina kichik kemalar qatnay oladigan irmoqlari Gran-Chakoning ichki rayonlariga kiritiladigan asosiy ywllar bwlib xizmat qiladi. Wlkaning shimoliy va sharqiy suv bosadigan erlarda katta maydoni wsimliklari qalin va hayvonlari boy bwlgan botqoqlar egallagan. Daryolar sohilidagi botqoqlarda paka deb ataladigan suvda yashovchi dunyodagi eng yirik kemiruvchilar bor. Quruqroq joylarda boy wsimliklari va baland daraxtlari wsadigan savannalarni uchratish mumkin. Gran-Chakoga kserofit tropik wrmonzorlar va butazolar xos. Gran-Chakoda past bwyli siyrak wrmonlarda daraxtlarning qimmatbaho turlari kwp, shu jumladan mashhur keracho daraxti bor. Aholi, asosan, sohilida kebrocho daraxti jadal kesib olinadigan daryolarga yakin erlarda yashaydi. Lekin bu erlarda ham yillik aholi punktlari ywk, oilasi bilan wrmon kesuvchilarning kulbalari tez-tez uchrab turadi. Gran-Chakoda keyingi yillarda obikor erlarda paxta va shakarqamish etishtirilmokda.
i Bu wlka tropik tekisliklardan janubda joylashgan. Ulkaga Braziliya hududining bir qismi, butun Urugvay va Argentinaning shimoli-sharqi kiradi. U La-Plata kwrfazini uch tomondan wragan va shimoli-sharkda Atlantika okeani qirg`og`iga tutashadi. G`arbda anchagina masofada Kordilera yoni qirlari chegara bwladi. Wlka meridian yunalishida kata buxilmaning janubiy qismini egallagan va deyarli butun xududda relefi tekislikdan iborat. Faqat janubda va janubiy-sharqda platformaning kadimgi asosini bir qismi er yuzasiga chiqib, sertepa qirlarni, past tog`larni hosil qiladi. Pampa Atlantika okeani tomonidan esadigan xavo harorati ta`sirida bwladi va hududning katga qismida sernam subtropik iqlimgya ega. lekin sharqdan g`arbga tomon mikdori sezilarli darajada kamayib boradi. Eng kwp tarqalgan subtropik na wrmon-dasht wsimliklari wrnini madaniy wsimliklirn olgan chunki Pampa Janubiy Amerika materigining aholi eng zich wrnashgaya chamla wzlashtirilgan rayonlari qatoriga kiradi. La-Ilata janubda Pampangshg yassi yuzasidan balandligi YuOOm dan ham oshadigan va kristal jinslardan tuzilgan toglar kwtarilib turadi. Bular umumiy nom bilan Pampa serralari deb ataluvchi S`erra-de neventan. S`erra-de-Tantil tog`laridir. Butun wlka uchun subtropik iklim xos. lekin yog`in miqdori turli joyda turlicha. Xududning katta qismida yog`in yil bwyi bir tekisda taksimlangan va deyarli xech qachon kurgokchilik bwlmaydi. yana garbda :>sa sgin mikdori 500-300 mm ga tushib qoladi. Shu bilan birga japubi garbda yogiplar taqsimotida fasliylik vujudga keladi. yil davomida yog`in mikdori juda notekis bwladi va yiddan-yilga keskin wzgarib turadi. Bu quruq g`arbiy rayonlar kuruq Pampa deb ataladi. Rarbga tomon borgan sari eg`in miqdori kamayibgina kolmasdan iklimning umumiy kontinentalligi xam oshib boradi. Butun wlkada yoz juda issiq keladi, shimatiy qismlarda eng issik oyning wrtachaharorati +27S, janubiy rayonlarda esa+23.+24S. Wlkada sharkdan g`arbga tomon yillik yog`in mikdorning kamayishiga mos ravishda tuproq- wsimlik koplami xam wzgaradi. Daraxtlardan bambuklar kwpchilikni tashkil etadi. butalardan paragvay choyi tarkalgan. Xayvonot dunyosp ham saklanib qolgan. Xayvonlardan tuyoklilar bilan dashglarning yirik kushlari kwp. Hozirda turli kemiruvchilar paYdo bwlgan, kushlardan kizil g`oz, qarqara, loyxwrak va boshkalar yashaydi.
aytiladi. Bu 40* janubyy kenglikdan janubda joylashgan dunyodaga yagona qurg`okchil wlkadir. Patagoniyada kattik bargli wtlar. tikanli butalar bilan qoplangan. deyarli suv ywq. aholi juda siyrak bwlgan bir xil plato kwplab kilometrlarga chwzilgan. Patagoniya platosining yuza kismi gorizontal yotgan yosh chwkindi jinslar qatlamlari va twk rangli bazal`t lavalari bilan koplangan. Bu jinslar er yuzasiga yakin joylashgan kadimgi fuidamentni qoplab yotadi. Patagoniya kirgoklari okeanga balandligi YuOm ga etadigan va undan xam ortirok bwlgan tik jarliklar hosil kilib tushgandan kemachilik uchun noqulay. Er yuzasi okeandan uzoqlashgan sari kwtarilib boradi va Patagoniyaning ayrim tog massivlari 1500m ga etadi. Patagoniya pla'yusi fakatgina sharqda tik tushmasdan garbda xam. And toglari etagida joylashgan And oldi botig`iga ham tik tushadi. Bu botiqda muzlik kwllari kwp va er yuzasida morsna mahsulotlari uyulib yotadi. And tog`larning tarmoklari botikni 45
aloxida-aloxida kismlarga bwlib yuborgan. Patagoniya platosining iklimi kuruq. Bu kengliklarga yogishsh garbiy shamollar keltiradi, lekin wlkani shamollardan And toglari twsib turadi. And tog`lardan oshib wtib isshtdi va yog`in bermaydi. Iklimning kurukligiga ikkinchi sabab Janubiy Amerikaning janubiy-sharkiy kirgoklari yak.inidan wtadigan sovuk. Folklend oqimidir. Yoz Patagoniyaning shimolida issik, janubida esa salkin keladi. Yanvarnimg wrtacha xarorati +240. wsimliklardan chalov, betaga. janubda mox, lishayniklar wsadi. Ulkada axolining kamligi va uning xwjalik jixatidan deyarli wzlagarmaganligi sababli kwp yovvoyi xayvonlar yaxiti sakdangan. Xozirgi vakggacha pumachar uchraydi. Kuigshrdan tuyaqush, Yirik kondorlar va kolibrilar uchrab turadi. Download 1 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|