O’zbekiston Respublikasida elektron xokimiyatning xolati va ravnaqi

O’zbekiston Respublikasida elektron xokimiyatning xolati va ravnaqi
Elektron xokimiyat deganimizda jamiyatda mavjud bulgan barcha tashki va ichki aloka xamda jaraenlarni AKT orqali amalga oshiruvchi xokimiyat tushuniladi. Elektron xokimiyat ravnaki uchun kuyidagi uzaro boglik bulgan masalalarni echmoklik zarurdir:

1. 
   Kogozsiz xujjat ayirboshlash asosida davlat tizimi va boshqaruvida uzaro ta’sirni yaxshilash.
   

2. 
   AKT asosida fuqarolar jamoasi sub’ektlari ishlari yuzasidan bajariladigan vazifalarni amalga oshirish.
   

2003 yilning yakuni munosabati bilan utkazilgan yigilishda mamlakat Prezidenti I.Karimov ta’kidlaganidek “2003 yilda boshlangan isloxotni asosiy yunalishi bulib 2004 yilda uz yakunini kurish bulgan ma’muriy tizimdir”.

SHu munosabat bilan Prezidentimizning boshchiligida 2003 yilning dekabri va 2004 yilning yanvar oylarida ma’muriy isloxotni amalga oshirish borasida bir nechta karorlar qabul kilindi.

Bu isloxotni amalga oshirishda kuyidagi masalalarni echmoklik zarur: - mavjud boshqaruv tizimni markazlashganlikdan chikarish.

-joylarda xokimiyat organlarining kompetentligini va javobgarligini oshirish.

- xujalik sub’ektlar ishlariga davlat boshqaruv organlarining aralashuvini kamaytirish.

- xar bir jabxada davlat boshqaruv tizimining ochik- oydinligini oshirish. Kuyilgan masalalarni echishda xamda ma’muriy isloxotni yakunlashda davlat

boshqaruv organlariga EX joriy qilish uz samarasini beradi va kuyidagilarni echishga olib keladi:

- boshqaruv apparati ishlarini sezilarli darajada yuksaltirib, sarf-xarajatlarni kamaytirib, byudjetni yana xam samarali ishlatish imkoniyatini beradi;

- boshqaruvga oydinlik kiritib davlat organlari boshqaruvini jamoatchilik tomonidan nazorat qilish imkoniyatini yaratadi;

- jamoat jaraenlarini boshqarishning yangi mexanizmi yaratiladi.

Demak, elektron xujjatlarni (EX) davlat boshqaruviga qo’llash ma’muriy isloxotning asosiy vazifalarini xam echib beradi. EX tushunchasi asosan 1990 yillarda kelib chikkan bulsada, asosan xozirgi vaqtlarda kup e’tibor berilmokda. Birinchilar qatori EX yaratishda AQSH, Angliya va shuningdek Italiya, Norvegiya, Singapur, Avstraliya, Frantsiya kabi davlatlar xisoblanadi. Sovet Ittifoki davrida Pribaltika davlatlari bulmish Estoniya va Latviya respublikalarida boshlangan. Bu borada O’zbekistonda ilk qadamlar qo’uyilmoqda desak yanglishmaymiz. Ayniqsa, oxirgi yillarda bu sohada ancha ishlar kilindi [18].

Prezidentning 2002 yilning 30 may oyda №UP-3080 sonli “Kompyuterlashtirish va axborot- kommunikatsion texnologiyalarni rivojlantirish va qo’llash xaqida” buyrug’’ining ijrosi sifatida O’zbekiston xukumati tomonidan AKT rivojlantirish va EX qo’llash natijasida bir nechta ma’muriy xujjatlar qabul kilindi. Natijada yangi vertikal ijroiy xokimiyati barpo kilinib korxonalararo yaratilaetgan informatizatsiya jaraenini boshqaruv dasturini bajarilishini nazorat qilish markazi yaratildi. Bu dasturni anchagina markaziy va maxalliy boshqaruv organlari ma’kullab, kupchiligi dasturning mustakil strukturasiga ega bulib, ularga korxonalararo informatizatsiya jaraenini joriy qilishga javobgarligi yuklatildi.

Natijada davlat boshqaruv organlariga yangi texnologik boshqaruv usullari kirib keldi. Xususan, UzASI axborotiga asosan 1ta kompyuterga 3ta davlat ishchi xodimi tugri kelar ekan, vaxolanki internetga ulangan 1ta kompyuterga markaziy davlat ishchi xodimlarning 10% i , eki ichki korxona ishchi xizmatchilarining 7% i tugri kelar ekan.

Kupchilik xollarda markaziy va tuman boshqaruv organlarida uzlarining WEB saxifalari va lokal kompyuter turlar urnatilgan bulib davlat ishchi xodimlarining 7%sigina foydalana oladi. Xattoki ba’zi korxonalarda kompyuterlar turi korxonaning maxsus maqsadlariga yunaltirilgan masalalarni echishga karatilib tashqaridan informatsiya olishni ilojsiz kilib yaratilgan.

O’zbekiston xokimiyatining axborot resursi bulib Internet tizimida urnatilgan www.gov.uz portaldan iborat. U uzbek, rus va ingliz tilida ezilgan. Lekin, shuni aytish lozimki bu portal faqat informatsiya olishga muljallangan bulib WEB – karor va instrumentlarni olishning iloji yuk.

O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 20.08.2002 yilda yaratilib va 2003 yilning oxirlarida tajriba sifatida tashki savdo tizimiga joriy kilinaetgan yagona elektron axborot tizim (YAEAT)ni kurishimiz mumkin. Davlatlar urtasidagi bojxonaga Markaziy bank, Davlat solik kumitasiga va Tashki iktisodiy aloka agentligiga urnatilgan bunday tizim mol-mulkni utish jaraenini nazorat qilishni engillashtiradi, tijoratchilarni uz kontraktlarni bajarishga erkinlik tug’diradi.

Davlat mulkini sotish xaqidagi ba’zi bir informatsiyalar O’zbekiston Respublikasi Uy-joy sotish kumitasining saytida kursatilgan, lekin davlat sotib olishi va davlat mulkini sotish xakida umumiy informatsiya berilgan.

Bir necha davlat boshqaruv apparati ishchi xodimlari AKT asosida ishlashga qayta tayerlandi. SHunga karamasdan davlat organlari xodimlarining AKT bilan ishlash darajasi umuman past bulib, kolaversa davlat organlari ishchi xodimlari bilan ular karamogidagi korxonalarning shchi xodimlari bilimlari orasida ancha fark qilishidir. AKTlarning xayotga joriy qilish surati etarli emasligining sabablaridan biri bulib AKT joriy qilish uchun moliyalashtirishni davlat buyurtmasidan maqsadli emasligidadir.

O’zbekiston Respublikasida elektron xokimiyatning rivojlanishi ishlab chikarilgan dastur asosida olib boriladi.