O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimov “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” asarida shunday yozgan edi: “Ayni paytda hayot haqiqati shuni ko‘rsatadiki

KINO “SAN’ATI”NING TAHDIDI
O‘tgan asrda kino haqida gap ketganda, quyidagi ibora ko‘p bor ta’kidlanar edi:
Hamma san’atlar ichida biz uchun eng muhimi kinodir…
Uni aytgan odam o‘shanda nimani nazarda tutgan ekan-a? Kinoning madaniyat targ‘ibotchisi sifatidagi ahamiyatinimi yoki boshqalar ma’naviyatiga ta’sir ko‘rsatuvchi muhim omilligi to‘g‘risidami?
Kinosan’atning katta “qurol” ekanligi, mana, endi yaqqol bilina boryapti. Yaqin-yaqinlarda ham o‘zbek televideniesini to‘la egallab olgan sayoz filmlar bunga juda-juda ulkan “hissa” qo‘shdi. Odamlar Turkiya, Braziliya, Hindiston, Meksika va Amerika rejissyorlari ishlagan oldi-qochdi, muhabbat mojarolari, oilaviy munosabatlar haqidagi teleseriallar domiga osongina ilindi. Ota-ona, farzandlar, oila davrasida tomosha qilish jarayonida o‘pishish, quchoqlashish sahnalarini birgalikda ko‘rishga teleseriallar orqali majbur qilindi. Yotoqxona, to‘shakdan boshlangan lavhalar yana aynan o‘sha joyda tugallanishini qanday tushunish kerak?
Bular-ku, kattalar uchun ishlangan teleseriallar… Endi yosh avlod, kichkintoylar uchun tayyorlangan multfilmlarni olib ko‘ring. To‘g‘risi, kattalarnikidan qolishmaydi.
O‘sha sizu biz bilgan “Maugli”, “Qirol Sher”, “Sohibjamol va maxluq”, “Tom va Jerri” multfilmlarida ham o‘pishish, quchoqlashish sahnalari to‘lib-toshib yotibdi. Ularni ishlab chiqarganlarning asl maqsadlari nima o‘zi? Past saviyali film, qo‘shiq, multfilm yoki o‘yinlardagi chalg‘ituvchi xususiyat kishidagi (kattami, kichikmi, baribir) fikrlash qobiliyatini asta-sekin o‘ldirib boradi. Unda tevarakda bo‘layotgan voqea-hodisalarga faqat shu o‘yin yoki film saviyasi, bergan “ta’limi” nuqtai nazaridangina qarash sharoiti yetilib boradi. Ona suti og‘zidan ketmay turib, ana shunday ruhda “tarbiyalangan” boladan nimani kutish mumkin? Ayrim ota-onalar farzandini televizor qarshisiga o‘tqazib, multfilm qo‘yib berish bilan o‘zini aldayotganini bilmaydilar.

Xulosa sifatida shuni aytish mumkinki, ma’naviyatga tahdid kelajakka tahdid, demakdir. O‘zbekiston xalqi jahon taraqqiyotiga ulkan ulush qo‘shgan Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Forobiy, buyuk imomlar al-Buxoriy, Moturidiy, at-Termiziy, hazrat Alisher Navoiy va Zahiriddin Muhammad Boburlarning avlodidir. Ular va boshqa ulug‘larimizning ma’naviy merosini butun dunyo ahli hayrat bilan o‘rganayotgan bir paytda bizning zamonaviylik, madaniyatlilik niqobi ostida turli yengil-elpi, ma’naviyatsizlikni targ‘ib etuvchi omillarga berilishimiz kechirilmas holdir. Bunday salbiy illatlarga qarshi immunitetni shakllantirish, ularga qarshi kurashish bugunning dolzarb vazifasi bo‘lmog‘i kerak.

Bugungi axborot asrida internet tarmog‘i dunyoni tobora kengroq o‘z to‘riga o‘ramoqda. Sayyoramizda mazkur tizimdan foydalanuvchilar soni 2 milliard nafardan ko‘proqni tashkil etadi. Afsuski, undagi axborotlarning salmoqli qismi ba'zi manfur kuchlar tomonidan muayan strategik maqsadlarni ko‘zlab tarqatilayotgani bois internet axborot urushlarining asosiy quroliga aylanib bormoqda. Masalan, yirik ijtimoiy tarmoq — Facebook o‘z tizimiga har kuni bir milliarddan ortiq tashrif bo‘layotgani va ularning 600 mingi o‘zgalarning xabarlari, fotosuratlari va boshqa shaxsiy ma'lumotlarini qo‘lga kiritish ilinjida bo‘lgan g‘araz niyatli kimsalar tomonidan sodir etilayotganini ma'lum qildi. Keyingi paytlarda ayrim davlatlardagi turli namoyishlar, qo‘poruvchilik harakatlarini amalga oshirishda ham aynan mazkur ijtimoiy tarmoqdan foydalanilayotgani siz-u bizdan ogohlikni talab etadi.
Bugun yadro quroli ishlab chiqarish bo‘yicha 20ga yaqin davlatda harakatlar bo‘lapti. 120ga yaqin davlat esa axborot xurujlarini uyushtirish ustida ish olib bormoqda. Buning uchun hatto millionlab dollar mablag‘ sarflashdan ham tap tortishmayapti. Eng yomoni, yoshlarning 90 foizi asosiy axborot manbai sifatida internetga murojaat qilishadi. Ayni paytda tizimda o‘z joniga qasd qilishning oson yo‘llarini targ‘ib qiluvchi 9 mingdan ziyod saytlar mavjud. 49 foiz komputer o‘yinlari zo‘ravonlik va yovuzlikni targ‘ib qilayotir. 42 foiz bolalar va o‘smirlar onlayn orqali tarqatiladigan pornografiya ta'siriga butunlay qaram bo‘lib qolgan. Xalqaro ekspertlar dunyo miqyosida 38 foiz bola zo‘ravonlik ruhidagi saytlarni, 26 foiz bola millatchilik xarakteridagi veb-sahifalarni muntazam kuzatib borishini aniqlashgan.
Xo‘sh, bu kabi ijtimoiy xavfi yuqori bo‘lgan global muammolarga qarshi kurashish uchun nima qilish darkor? Milliy qonunchiligimizda yoshlarni nosog‘lom axborotlardan himoyalash mexanizmlari mavjud. Misol uchun, "Yoshlarga oid davlat siyosatining asoslari to‘g‘risida"gi qonunda yoshlar orasida odob-axloqni buzishga, shu jumladan, zo‘ravonlik, hayosizlik va shafqatsizlikni targ‘ib qilishga qaratilgan har qanday xatti-harakatlar, "Bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida"gi qonunda esa behayolik, shafqatsizlik va zo‘ravonlik haqida hikoya qiluvchi, inson qadr-qimmatini tahqirlovchi, bolalarga zararli ta'sir ko‘rsatuvchi va huquqbuzarliklar sodir etishlariga sabab bo‘luvchi adabiyotlarni tarqatish, filmlarni namoyish etishning taqiqlanishi belgilab qo‘yilgan. 
Ammo hali istiqbolda qilinishi lozim bo‘lgan ishlar talaygina. Bu kabi ijtimoiy xavfi katta bo‘lgan muammolardan qutulish uchun O‘zbekistonda ijtimoiy tarmoqlarni rivojlantirish bo‘yicha yirik milliy loyihani yaratish zarur. Boisi "Google" kompaniyasi tahlillariga ko‘ra, O‘zbekistondan kuniga Odnoklassniki.ru saytiga 200000, Fasebook saytiga — 90000ga yaqin, Moy Mir saytiga 40000 nafardan ortiq kishi kirayotir. Yurtimizdagi Doira.uz, vsetut.uz, odnoklassniki.uz, sinfdosh.uz, muloqot.uz, olam.uz kabi saytlarda ro‘yxatdan o‘tganlar jamlansa ham yuqoridagi miqdorga yetmaydi.
Rivojlangan mamlakatlarda ota-ona nazoratini amalga oshirish uchun ko‘plab texnologiyalar, filtrlovchi dasturiy ta'minot yaratilgan. Filtrlovchi dasturiy ta'minotning uch ko‘rinishi bor: "qora ro‘yxat" (ro‘yxatga kiritilgan manbalar (saytlarga)ga chiqish blokirovka qilinadi, "oq ro‘yxat" (faqat ro‘yxatga olingan manbalarga kirish mumkin), "neytral markirovka" (yomon saytlarning reytingini yaratish, unga ko‘ra foydalanuvchi qaysi saytlarga kirish-kirmaslikni o‘zi hal qiladi).
Yurtimizda internetdan foydalanuvchilar sonining 8 milliondan oshganini hisobga olsak, mazkur xalqaro axborot tarmog‘ini milliy ma'lumotlar bilan to‘ldirish ham eng dolzarb zaruriyatdir. Ta'kidlash joizki, bu borada bir qator yutuqlarga erishilmoqda. Jumladan, 2002 yilda "Uz" domenida atigi 587ta sayt faoliyat yuritgan bo‘lsa, endi ularning soni 14 mingdan oshib ketdi. Shundan 160dan ortig‘i OAV sifatida ro‘yxatga olingan. Axborot-kutubxona markazlarining fondi ham 21401 nusxadagi adabiyotga ko‘payib, 4 million 952 ming 132 nusxani tashkil etmoqda.
Bugun yurtdoshlarimiz ongiga, bir qarashda arzimas bo‘lib tuyuladigan kichkina xabar ham globallashuv shiddatidan kuch olib, ko‘zga ko‘rinmaydigan, lekin zararini hech narsa bilan qoplab bo‘lmaydigan darajada ulkan ziyon yetkazishi mumkin. Bunday tahdidlarga qarshi har tomonlama chuqur o‘ylangan, ilmiy asosda puxta tashkil etilgan, uzluksiz olib boriladigan ma'naviy tarbiya bilan javob berish lozim. Toki yoshlarimiz milliyligini saqlab qolgan holda, dunyoni chuqur anglaydigan, davr shiddati bilan baqamti qadam tashlaydigan insonlar bo‘lib yetishsin. Ana shunda axloq-odob tushunchalarini rad etadigan, biz uchun mutlaqo begona g‘oyalar yurtdoshlarimizga o‘z ta'sirini o‘tkaza olmaydi.
50 millionlik foydalanuvchiga ega bo‘lish uchun radioga 38 yil , televideniyega — 13, internetga — 4, iPodga — 3 yil kerak bo‘ldi. Amerikaning eng mashhur ijtimoy tarmog‘iga esa 100 million foydalanuvchini to‘plash uchun 9 oy yetarli bo‘ldi. 
Ijtimoiy tarmoqlarning 78 foiz foydalanuvchisi rasmiy manbalardan ko‘ra, o‘zlarining onlayn-do‘stlari ma'lumotlariga ko‘proq ishonishadi