O’zbekiston respulikasi oliy va o’rta maxsus tahlim vazirligi farg’ona davlat universiteti

O’ZBEKISTON RESPULIKASI

OLIY VA O’RTA MAXSUS TAHLIM VAZIRLIGI

FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI

“TASDIQLANDI”

O’quv ishlari bo’yicha prorektor

______________Q.G’oziev

2020 yil “ _____“ avgust

Mashina va mehanizmlar xavfsizligi

fanining ishchi o’quv dasturi

Bilim sohasi:	600000 - Xizmatlar sohasi
Tahlim soxasi:	640 000 - Xayot faoliyati xavfsizligi
Tahlim yo’nalishi:	5640100- Xayot faoliyati xavfsizligi

Mahruza	56 soat
Amaliy mashg’ulotlar	56 soat
Mustaqil tahlim	78 soat

Farg’ona 2020 y.

Fanning o’quv dasturi O’zbekiston Respublika Oliy va o’rta maxsus tahlim vazirligi 20 yil “­­­­_{______}” ______ dagi ____ -sonli buyrug’i bilan “Xayotiy faoliyat xavfsizligi” fani dasturi asosida tayyorlangan.

Fanning ishchi o’quv dasturi Farg’ona davlat universiteti Kengashining 20___ yil “____” ___________ -sonli yig’ilish qarori bilan tasdiqlangan.

Tuzuvchi:

Ya.Usmonov -FDU, “Xayotiy faoliyat xavfsizligi” kafedrasi dotsenti, t.f.n.

B.Razzoqov - FDU, “Xayotiy faoliyat xavfsizligi” kafedrasi o’qituvchisi
Taqizchi:

T.Axmedov- FDU, “Xayotiy faoliyat xavfsizligi” kafedrasi dotsenti, f.-m.f.n.

FarDU, fizika –matematika

Fakulg’teti dekani :

2020 yil “_____” ________________ ___________________SH.Karimov.

“Xayotiy faoliyat xavfsizligi”

kafedrasi mudiri:

2020 yil “_____” ________________ ___________________ S.Otajonov

1. 
   O’quv fani o’qitilishi bo’yicha uslubiy ko’rsatmalar.
   

“Mashina va mehanizmlar xavfsizligi ” fanining asosiy maqsadi, ishlab chiqarishda yuz berishi mumkin bo’lgan baxtsiz hodisalarni oldini olish, ogohlantirish, mehnat faoliyatini yangi texnika va texnologik jarayon, ajralib chiqadigan zaharli moddalarni va foydalanish jarayonida paydo bo’ladigan havfli vaziyatlarni ilmiy tahlil qilishdir. Tahlil asosida ishlab chiqarishdagi havfli joylar, sodir bo’lishi mumkin bo’lgan havfli vaziyatlar aniqlanadi, ularni oldini olish va bartaraf etish choralari ishlab chiqiladi. Bu tadbir O’zbekiston Respublikasining ilg’or texnika va texnologiyalarini to’xtovsiz rivojlanayotganligini hisobga olgan holda olib boriladi.

Mashina va mehanizmlar xavfsizligi fanining vazifasi bo’lajak har bir mutaxassis, muhandisga mehnat muhofazasi qonuniyatlari, ishlab chiqarish havfsizligi masalalarini yechish usullarini o’rgatish, ularni sanoatda shikastlanish va kasb kasalliklariga qarshi kurashish, kimyo va oziq-ovqat sanoati korxonalarida bo’ladigan yong’in va portlash hodisalarining oldini olish choralari bilan tanishtirish va ishlab chiqarishdagi havfsizlikni to’la tahminlashning oqilona yo’llarini o’rgatishdan iborat.

-hayotiy faoliyatda yuzaga keladigan xavflarni idsntifikatsiyalash va ularni o’rganish, ishlab chikarish jarayonlarida xavfsiz mehnat sharoitlarini yaratish, texnosferada kasb kasalliklarini kamaytiradigan va baxtsiz xodisalarni oldini oladigan chora-tadbirlarni o’rganishi to’g’risida tasavvurga ega bo’lishi kerak;

-shuningdek, aholini tabiiy ofat, avariya va xalokatlardan ximoyalanish usullariga o’rgatish, zararlangan shikastlanish o’choqlaridagi fuqarolarii qutqarish va tiklov ishlarini o’tkazish, yong’inga qarshi xavfsizlik choralarini ko’rish, jaroxat olganlarga birlamchi tibbiy yordam ko’rsatish va boshqa muhim vazifalarni bajara oladigan bilim, ko’nikma hosil qilishi kerak;

• 
  ishlab chikarishning sanitariyasi va gigienasi mehyorlari, mazmunini, texnosferada havo muhitining ko’rsatkichlarini, ularning mehnat faoliyatiga tahsirini, ishlab chikarish mikroiqlimining gigienik mehyorlari, ularning inson organizmiga tahsiri bo’yicha ko’nikmalariga ega bo’lishi kerak.
  

2 Mahruza mashg’ulotlari:

t/r	Mahruzalar mavzulari	Dars soatlari xajmi
	7– semestr
1	Mashina va mexanizmlarni ishlatish, ularga texnik xizmat kursatish.	4
2	Mashina va mexanizmlar tug’risida umumiy tushunchalar.	4
3	Mashina va mexanizmlarni ishlatish, ularga texnik xizmat ko’rsatish.	4
4	Mashina va mexanizmlarni yaratish, ishlatish, tahmirlash va kontservatsiyalashda qullaniladigan xavfsizlik talablari.	4
5	Iishab chiqarish uskunalarga, mashina va mexanizmlarining xavfsizlik talablari.	4
6	Mashina mexanizlar bilan ishlashda insonni antropogen va ergonomik ulchamlari.	4
7	Ishlab chiqarish uskunalarini o’chirish nazorati sistemasini tahminlash.	4
8	Kup qavvagli imoratlardagi ko’tarish tashish mexanizmlarga qo’yiladigan xavfsizlik talablari	4
9	Domkratlar, asosiy parametrlari va foydapi ish xavfsizligi.	4
10	Bosim ostida ishlovchi qismlarning xavfsizlik talablari.	4
11	Kup qavvatli imoratlardagi kutarish tashish mexanizmlarga kuyiladigan xavfsizlik talablari. .	4
12	Mashina mexanizmlarni odamlar sog’ligi va hayogi uchun xavfsizlik hamda ularni ishlatishda ishonchlilik va kulayliklar.	4
13	Himoyalovchi kurilmalari Himoyalovchi kurilmalarning konstruktsiyasi tuzilishi.	4
14	Mashina va mexanizmlarni o’ta xavfli zonalarida blokirovkalash kurilmalaridan foydalanish.	4
	Jami:	56

Mahruza mashg’ulotlari mulg’timedia qurilmalar bilan jixozlangan auditoriyada akadem. guruxlar oqimi uchun o’tiladi

3 Amaliy mashg’ulot

№	Amaliy mashg’ulotlari mavzulari	Dars soatlarini xajmi
	7 - semestr
1	Yuk ko’tarish mashinalari mexanizmlarini xavfsiz ishlashi uchun xisob ishlari.	2
2	Yuk tashish xajmi va yuk oboroti va transport vositasi ekspluatatsion xususiyatlarida xavfsizlik	2
3	Yuk kutarish kranlarini xavfsiz ishlashi uchun texnik tekshiruv va sinovdan utkazish.	2
4	Ko’tarish mexanizmning xavfsiz ishlash maqsadida utish jarayonlarini tekshirish.	2
5	Transport vositasi ish kursatkichlari hisoblash.	2
6	Minorali kranning statik kursatkichlari.	2
7	Ishchi turg’unligi va yuk kutarish mehyorlari.	2
8	Yuk ortish-tushirish ishlarini tashkil etish va mexanizatsiyalash.	2
9	Sohalarda foydalanadigan mexanizmlar, asbob uskunalardan foydalanishda xavfsizlik koidalari.	2
10	Halokatlar sharoitida birinchi tibbiy yordam kursatish.	2
11	Sanoat obhektlarining barqarorligini o’rganish bo’yicha ishlarni tashkil kilish va usullari.	2
12	CHang- gaz rejimi, himoya vositalari.	2
13	Kasbiy kasalliklar profilaktikasi (oldini olish chora -tadbirlari).	4
14	Mehnatni ximoyalash masalalarini hal qilishni taxdil etish, halokatlar va inqirozlardan ogoxlantirish.	4
15	Sanoathalokatlarni bartaraf kilish rejasini tuzib chiqish.	4
16	Sanoat xavfsizligi shaxs va jamiyat xayotiy muhim manfaatlari	4
17	Sanoat xavfsizligi sohasida davlat tomonidan tartibga solish.	4
18	Xavfli ishlab chikarish obhektini loyixalash, kurish va foydalanishga qabul kilib olishga oid sanoat. xavfsizligi talablari	4
19	Meliorativ va kurilish mashinalaridagi xavfli zararli faktorlar.	4
20	Soxalarda foydalaniladigan mexanizmlar, asbob-uskunalardagi xavfsizlik talablari	4
	Jami:	56

Amaliy mashg’ulotlar mulg’timedia qurilmalai bilan jixozlangan auditoriyada akadem. guruxlar oqimi uchun o’tiladi

6 Mustaqil tahlim

	№		Mustaqil tahlim mavzulari	Dars soatlarini xajmi
		7-semestr
	1.		Qushimcha tarmoklardagi xukuk va O’z.R. sanoat xavfsizligini sohasidagi konunchiligi	6
	2.		Sanoat xavfsizligini boshqarishda davlat tizimi.	6
3.			Xavfli sanoat obhetlarni ro’yxatdan o’tkazish.		6
4.			Korxonalarni sanoat xavfsizligini tahminlanishda majburiyatlari		6
5.			Sertifikatsiyalashtirish. Uskunaparga texnika xavfsizligini talablari, xavfli sanoat obhektlarini.		6
6.			Sanoat xavfsizligini talablariga roya kilinishda korxonalardagi nazorat		6
7.			Sanoat xavfsizlikdagi soxada litsenziyalashtirish.		6
8.			Sanoat xavfli obhektlarda avariyalar ruy berishi buyicha sabablarini tekshirish		6
9.			Sanoat xavfsizligini ekspertizasi.		6
10.			Sanoat xavfsizligini deklaratsiyasi		4
11.			Sug’urtapashni turlari. Sug’urtapashni xukukiy ishlashi, korxona faoliyati bilan bog’likligi.		4
12.			Korxona ekspertlarini tayyorlash va qoidalari sanoat xavfli korxonalarini soxasidagi.		4
13.			Xavfsizlik talablarini tegishli sohalarda boshkaruvi.		4
14.			Xavfsiz sharoitlarni tashkil qilish bo’yicha chora - tadbirlar.		4
15.			Extimolligi mavjud bo’lgan iktisodiy zararni baholash.		4
			Jami:		78

7. Fan bo’yicha talabalar bilimini baholash va nazorat qilish mehzonlari

Baholash usullar	Ekspress testlar, yozma ishlar, og’zaki so’rov, prezentatsiyalar
Baholas mehzonalari	86-100 ball “ahlo” Xulosa va qaror kabul kilish. Ijodiy fikrlay olish. Mustakil mushoxada yurita olish. Olgan bilimlarini amalda kullay olish. Moxiyatini tushuntirish. Bilish, aytib berish. Tasavvurga ega bulish. 71-85 ball “yaxshi” Mustaqil mushoxada kilish. Olgan bilimlarini amalda kullay olish. Moxiyatini tushuntirish. Bilish, aytib berish. Tasavvurga ega bulish. 55-70 ball “qoniqarli” Moxiyatini tushuntirish. Bilish, aytib berish Tasavvurga ega bulish. 0-54 ball “qoniqarsiz” Aniq tasavvurga ega bulmaslik. Bilmaslik.
	Reyting baholash turlari	Maks Ball	O’tkazish vaqti
	Joriy nazorat:	30	Semestr davomida
	Tegishli mavzuga oid tushunchalar bilan bog’liq formulalarni to’liq bayon qilgan, ularni misol va masalalar echishga tadbiq qila olgan talabalarga	15
	Tegishli mavzuga oid tushunchalar bilan bog’liq formulalarni bayon qilgan, lekin ularni qo’llay bilishda kamchiliklarga yo’l qo’ygan talabalarga	10
	Tegishli mavzuga oid tushunchalar bilan bog’liq formulalarni bayon qilaolmagan talabalarga	5
	Oraliq nazorat	20
	Tegishli mavzuga oid tushunchalar tahriflarini va ular bilan bog’liq formulalarni to’liq bayon qilgan, ularni misol va masalalar echishga tadbiq qila olgan talabalarga	10	8 hafta
	Tegishli mavzuga oid tushunchalar tahriflarini va ular bilan bog’liq formulalarni bayon qilgan, lekin ularni qo’llay bilishda kamchiliklarga yo’l qo’ygan talabalarga	7
	Tegishli mavzuga oid tushunchalar tahriflarini va ular bilan bog’liq formulalarni bayon qila olmagan talabalarga	3
	Mustaqil tahlim	20	Semestr davomida
	Tegishli mavzuga oid tushunchalar tahriflarini va ular bilan bog’liq formulalarni to’liq bayon qilgan, ularni misol va masalalar echishga tadbiq qila olgan talabalarga	10
	Tegishli mavzuga oid tushunchalar tahriflarini va ular bilan bog’liq formulalarni bayon qilgan, lekin ularni qo’llay bilishda kamchiliklarga yo’l qo’ygan talabalarga	7
	Tegishli mavzuga oid tushunchalar tahriflarini va ular bilan bog’liq formulalarni bayon qila olmagan talabalarga	3
	Yakuniy nazorat	30	16 xafta
	Yozma ish	30
	JAMI	100

8. Asosiy va qo’shimcha o’quv adabiyotlar xamda axborot manbalari
Asosiy adabiyotlar

1. 
   O.R.Yuldashev, Sh.G.Djabborova, O.T.Xasanova. Hayot faoliyati xavfsizligi. -T.: Darslik “Toshkent-lqtisodiyot”, 2014 - 268 b.
   
2. 
   Yormatov G‘.YO. va boshqalar. Hayot faoliyati xavfsizligi. -T.: “Aloqachi”, 2009 . - 348
   
3. 
   Yormatov G. Yo. va boshqalar. Xayot faoliyati xavfsizligi. Ukuv kullanma. -T.: ToshDTU. 2005.
   
4. 
   U. Yuldoshev va boshqalar. Mexnatni muxofaza kilish. Ukuv kullanma -T.: Mexnat, 2005.
   
5. 
   Nigmatov I., Tojieyv M. X. "Favqulodda vaziyatlar va fuqaro muhofazasi" Darslik.-T.: Iqtisod- Moliya. 2011.-260 b.
   
6. 
   Tojiev M. X., Nigmatov I., Ilxomov M. X. Favqulodda vaziyatlar va fuqaro muhofazasi. O’quv qo’llanma. -T.: “Iqtisod-moliya”, 2005. -195 b.
   
7. 
   G‘oyi’ov H.E. Hayot faoliyati xavfsizligi. - T.: “Yangi asr avlodi”, 2007 yil. - 264 b.
   
8. 
   Qudratov A. va b. "Hayotiy faoliyat xavfsizligi". Ma’ruza kursi.-T.: “Aloqachi”, 2005.-355 b.
   
9. 
   Bezopasnostg’ jiznedeyatelg’nosti. /Pod.red. Mixaylova L.A. Kiev - Xarg’kov - Minsk, 2007. 301 s.
   
10. 
    Mikryukov 13.10. Bezopasnostg’ jiznedeyatelg’nosti. Uch.posobie.- M.: Rostov - Don. 2006.
    
11. 
    Tojiev v M.X., Nigmatov I Favqulodda vaziyatlar va fuqaro muhofazasi. o’quv- qo’llanma.-T.: MCHJ., Tahlim manbai, 2002,-224 b.
    
12. 
    Yunusov M.Yu., Ikromov E.J. Fukaro muxofazasi - doimiy zarurat. -T.: 2002.
    

Qo’shimcha adabiyotlar:

1. 
   Mirziyoev SH.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bagishlangan Oliy Majlis palatalarining kushma majlisidagi nutki. -T.: “O’zbekiston” NMIU, 2016. - 56 6.
   
2. 
   Mirziyoev SH.M. Konun ustuvorligi va inson manfaatlarini tahminlash - yurt tarakkiyoti va xalk farovonligining garovi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul kilinganining 24 yilligiga bagishlangan tantanali marosimdagi mahruza 2016 yil 7 dekabrg’. - T.: “O’zbekiston” NMIU, 2016. - 48 b.
   
3. 
   Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalkimiz bilan birga kuramiz. - T.: “O’zbekiston” NMIU, 2017. - 488 b.
   
4. 
   “Ishlab chikarishdagi baxtsiz xodisalar va kasb kasalliklaridan majburiy davlat ijtimoiy sug’rtasi to’g’risidagi qonun. O’zbekiston Respublikasi qonun xujjatlari to’plami. 2008 , 37-38-son.
   
5. 
   “Ish beruvchining fukarolik javobgarligini majburiy sug’urta qilish to’g’risida" gi O’zbekiston Respublikasi qonun xujjatlari to’plami. -T.: 2009. 16-son.
   
6. 
   Fuqaro muxofazasi to’g’risida“gi qonun. O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi. -T.: 2000 y_ 5-6-son.
   
7. 
   "Xavfli ishlab chiqarish obhektlarining sanoat xavfsizligi to’g’risidagi qonun. O’zbekiston Ressublkasi Qonun xujjatlari to’plami. —T.: 2006 , 39-son.
   
8. 
   "Yong’in xavfsizligi to’g’risida“gi qonun. O’zbekiston Respublikasi qonun xujjatlari to’plami, - T- 2009
   
9. 
   “CHiqindilar to’g’risida” gi qonun. O’zbekiston Respublikasi qonun xujjatlari to’plami. T:. 2007, 50-51- son.
   
10. 
    “Sanitariya nazorati to’g’risida“gi qonun. O’zbekiston Respublikasi qonun xujjatlari to’plami, T:. 2006, 41-son.
    
11. 
    “Fuqarolar sog’ligini saqlash to’g’risida“gi qonun. O’zbekiston Respublikasi qonun xujjatlari to’plami -T.: 2007,40-son.
    
12. 
    “Terrorizmga qarshi kurash t to’g’risida“gi qonun. O’zbekiston Respublikasi qonun xujjatlari to’plami, —T.: 2004, 25-son.
    

Internet saytlari

1. 
   www.bilim.uz.- OO’MTV sayti
   
2. 
   www.ziyo.edu.uz- OO’MTV sayti
   
3. 
   www.ziyo.net.uz- OO’MTV sayti
   
4. 
   www.mintrud.uz- Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi sayti
   
5. 
   w'ww.minzdrav.uz Sog’liqni saqlash vazirligi
   
6. 
   www.mchs.gov.uz- Favqulodda vaziyatlar vazirligi sayti
   
7. 
   www.uznature.uz- Tabiatni muhofaza qilish Davlat qo’mitasi sayti
   
8. 
   www.standart.uz- Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentldigi sayti
   
9. 
   www.sanoatktn.uz Sanoatda, konchilikda va kommunal maishiy sektorda ishlarning bexatar olib borilishini nazorat qilish davlat inspektsiyasi (Sanoatkontexnazorat) sayti.
   
10. 
    LexUz - O’zbekiston Respublikasining milliy qonunchilik bazasi.
    

11. htt’://www.znakcom-’lect.ru – Oxrana truda i texnika bezopasnosti.

12 . www.ohranatruda ru - Oxrana truda i texnika bezopasnosti i pojarnoy bezopasnosti