O'zbekiston sug'urta bozorida qayta sug'urtalashni tashkil etish va rivojlantirish masalalari

Qayta sug’urtaning turlari va shakllari.
Tsedent atamasi riskni ikkilamchi joylashtirishni amalga oshiruvchi, ya’ni riskni qayta sug’urtalash uchun beruvchi sug’urta kompaniyasi. Ikkilamchi tsedent retrotsedent deb ataladi. Bundan qayta sug’urtalashda tsessiya atamasi ham keng qullaniladi. Tsessiya – sug’urta riskini qayta sug’urtalashga berish jarayonidir.
Qayta sug’urtalovchi sifatida sug’urta kompaniyasi ham bo’lishi mumkin. Jahondagi eng yirik sug’urtalovchilar guruhiga Myunxen qayta sug’urtalash jamiyati, Shveytsariya qayta sug’urtalash jamiyati, Kyoln qayta sug’urtalash jamiyatlari kiradi.
Qayta sug’urtalash ishida uning bir necha turlarini uchratish mumkin. Jumladan, fakultativ, obligator va fakultativ-obligatorli qayta sug’urtalashdir. Fakultativ qayta sug’urtalash - nisbiy qayta sug’urtalash shartnomasining turi. Fakultativ qayta sug’urtalashda har bir berilayotgan risk buyicha alohida shartnoma tuziladi. Tsedent har bir risk buyicha qayta sug’urtalash zarur yoki zarur emaslik masalasini mustaqil ko’rib chiqadi. o’z navbatida, qayta sug’urtalovchi ham tsedentning taklifini qabul qilishi yoki qabul qilmasligi ham mumkin.
Sug’urta ishi amaliyotida nisbiy qayta sug’urtalashning quyidagi shakllari mavjud:
* Kvotali qayta sug’urta qilish;
* Ekstsedent qayta sug’urta qilish;
* Kvotali-ekstsedent qayta sug’urta qilish.
Nonisbiy qayta sug’urta qilishda qayta sug’urtalovchining sug’urta mukofoti va qoplamasidagi foizlardagi ishtiroki printsipi qullanilmaydi. Nisbiy qayta sug’urta qilishda tomonlarning manfaati bir-biriga mos keladi
Milliy qayta sug’urtalash bozorini rivojlantirish istiqbollari
O’zbekiston sug’urta bozorining zamonaviy holati, uning infratuzilmasiningrivojlanganlik darajasi mavjud sug’urta kompaniyalari faoliyatini tartibga solishtizimini takomillashtirishni talab etmoqda. Sug’urta faoliyatini yanadatakomillashtirishdan maqsad sug’urtalovchilarning kapitallashuvi va moliyaviybarqarorligini oshirish, ularnining hududiy tarmoqlarini kengaytirish va sug’urtatashkilotlari investitsion jarayonlardagi ishtirokini rag’batlantirish, shuningdeksug’urta xizmatlari iste’molchilarining huquqlarini samarali himoya qilishnita’minlashdan iborat. Qayta sug’urtalash sohasini ham sug’urta sohasi bilan birqatorda rivojlantirib, takomillashtirib borish zamon talablariga aylanmoqda.
Mamlakatimizda qayta sug’urtalash sohasi bo’yicha bir qator ijobiy ishlaramalga oshirilgan bo’lsada, hozirgi kunda qayta sug’urtalash sohasi bo’yichaqonunchilikda ham amaliyotda ham bir qator muammolar mavjud. Bundaymuammolardan biri, qayta sug’urtalash mukofotlaridan olingan daromadlarniikkiyoqlama soliqqa tortishdir. O’zbekiston respublikasi va RosssiyaFederatsiyasi o’rtasida 1994 yil 2 martda imzolangan “Daromadlarniikkiyoqlama soliqqa tortishdan qochish to’g’risida”gi bitimga asosan birdavlatda daromad ko’rgan va tegishli soliqni to’lagan shaxs ikkinchi davlatdashu soliqqa tortilishi mumkin emas. Lekin qayta sug’urta qilish operatsiyalaribo’yicha aynan shu masalada muammo yuzaga kelmoqda. Bunda qayta sug’urtaqildiruvchi qayta sug’urta qilish mukofotini qayta sug’urtalovchiga uzatgandankeyin, qayta sug’urtalovchi davlatdan tegishli soliq to’langanligini tasdiqlovchima’lumotnoma kelib, soliq organlari tomonidan ko’rib chiqilib, qaytasug’urtalash mukofotiga nisbatan foyda solig’i kamaytirilmagunicha, asosiysug’urta mukofotiga nisbatan to’liq soliq to’lashga majbur bo’lmoqdalar.