O’zbekistonda sport musobaqalarini yaratilishining o’ziga xos xususiyatlari

Marra   -  sportchining natijasi tanasining bosh bo`yin, qo`l va oyoqlaridan 

tashqari biror qismi bilan tasavvur qilingan marra tekisligiga tekkan lahzada 

hisobga olinadi.  

 

Butun tanasi bilan va tashqaridan yordam olmay marra tekisligini kesib 

o`tgan ishtirokchi masofani yakunlagan hisoblanadi.  

Agar ishtirokchi marra tekisligiga tanasi bilan tekkanidan so`ng chiziq 

ustiga yiqilib tushsa, uning ko`rsatgan vaqti va marraga kelish tartibi saqlanadi, 

ammo buning uchun u mustaqil ravishda marra tekisligini kesib o`tishi kerak.  

---

 

70 

Masofani tugatish navbati, tartibi hamda ishtirokchilarning ko`rsatgan 

vaqtlari marradagi va vaqt o`lchovchi hakamlar (qo`l sekundomelari bilan) 

tomonidan yoki fotomarra yoxud video marra tizimida aniqlanadi.  

Mazkur aparatura yordamida hisobga olingan natijalar, agar menejer 

muovini (referi) biror sababga ko`ra ularni noto`g’ri degan hulosaga kelmasa, 

rasmiy deb hisoblanadi.  

Agar har xil poyga ishtirokchilari bir xil natija ko`rsatsa va u natijalar 

musobaqalarning keyingi davrasiga chiqishiga ta`sir qilsa, keyingi davra 

musobaqalariga shu ishtirokchilarning barchasini qo`yish uchun ruxsat beriladi. 

Bunday imkonyat bo`lmasa, avvalo, avvalgi davra poygasidagi eng kuchli 

ishtirokchiga (jamoaga) ustunlik bnriladi yoki g’oliblikka davogarlar orasida 

qayta musobaqa yoki qur`a tashlash o`tkaziladi.  

Finalda 4000 m va undan qisqa masofalarga yugurishda birishchi o`ringa 

davogarlik qilayotgan ikki yoki bir necha ishtirokchi yugurishni bir vaqtda 

tugatsa, menejer ular orasida qayta musobaqa o`tkazish haqidagi masalani hal 

qilishga yoki natijani tasdiqlab, bu ishtirokchilarning barchasini g’olib deb 

topishga haqli. Keyingi o`rinlarni (natijalar teng bo`lgan hollarda) aniqlash 

maqsadida qayta musobaqa o`tkazilmaydi, sportchilarga esa bir xil – eng yuqori 

o`rin beriladi.  

Shaxsiy o`rinni aniqlash uchun o`tkaziladigan qayta musobaqa 

musobaqalarning davomi hisoblanib, uning o`tkazilishi bayonnomasida aks 

etishi, ko`rsatilgan natijalar esa rekordlar sifatida tasdiqlanishi, shuningdek, toifa 

me`yorlarini bajarish uchun hisobga o`tishi lozim. 

Qo`l sekundomerlaridan foydalaniladigan musobaqalarda barcha 

masofalarda vaqt 0,1 sekund aniqlik bilan o`lchanadi. Yugurish yoki yurish 

bo`yicha masofani tugatgan har bir ishtirokchining vaqti alohida sekundomer 

bilan o`lchanadi, birinchi bo`lib kelgan ishtirokchi ko`rsatgan vaqt uchta vaqt 

o`lchovi tomonidan hisobga olinadi. Ularning sekundomerlari turlicha bo`lsa, bir 

xil vaqtni ko`rsatgan ikkita sekundomer bergan ma`lumot qabul qilinadi yoki 

uchala sekundomerning ko`rsatmalari turlicha bo`lgan hollarda “o`rtacha” vaqt 

---

 

71 

hisobga olinadi. Agar vaqtni faqat ikkita sekundomer o`lchagan bo`lsa 

(uchunchisi to`xtab qolgan), pastroq ko`rsatma qabul qilinadi.  

Agar  sekundomer mili ikkita bo`linma orasida to`xtagan bo`lsa, yuqoriroq 

ko`rsatma olinadi. Agar sekundomerning yuzdan bir bo`lagini ham hisoblaydigan 

qurilma yoki raqamli indeksatsiyasi bo`lgan elektron qo`l sekundomeri 

qo`llanilayotgan bo`lsa, unda sekundomer ko`rsatmalari vaqtni kattalashtirib, 

ya`ni o`lchami jixatidan kattaroq bo`lgan sekundning keyingi undan bir 

bo`lagigacha yaxlitlanadi.   

Ikkinchi va uchunchi darajali  musobaqalarda o`rta va uzoq masofalarga 

yugurirish hamda yurish musobaqalarida sekundomerni faqat g’olib uchun 

to`xtatib vaqt o`lchashga ruxsat beriladi, qolgan ishtirokchilarning vaqtini yo`l – 

yo`lakay sekundomerni to`xtatmay o`lchash mumkin. Ommaviy krosslar va 

poygalarda masofaning uzunligi hamda ishtirokchilarning soniga qarab ularni 

vaqtiga ko`ra kattaroq oraliqlarda, masalan: sport toifalari (razryadlari) 

chegaralarida qabul qilib olishga ruxsat etiladi.  

1000 m undan qisqa masofalarga avtomatlashtirilgan elektron o`lchash 

aparatlaridan foydalanilganda natija 0,01 sekund aniqlik bilan o`lchanib hisobga 

olinadi. 1000 m dan ortiq masofalarda 0,01 sekund aniqlik bilan o`lchangan vaqt 

0,1 sekundgacha yaxlitlanadi. Masalan 20000 m uchun 59,26,32 natija 59,26,4 

ko`rinishida yaxlitlanib yozilishi kerak.  

 

To`la yoki qisman stadiondan tashqarida o`tkazilayotgan 5000 m va undan 

ortiq masofalarda vaqt keyingi butun sekundgacha yaxlitlanadi. Masalan: 

marafon yugurishida 2:09, 44,32 natija 2:09, 45 ko`rinishida yaxlitlanib yozilishi 

lozim.