O’zbekistonda sport musobaqalarini yaratilishining o’ziga xos xususiyatlari

Ikkinchi usul. Bu usul awalgi usuldan ham oddiy: u musobaqa o'tkazish 

jarayonida maydonning almashinishi hech qanday ahamiyatga ega bo'lmagan 

taqdirda (musobaqalar bir joyda o'tkazilganda) qo'llaniladi. 

Ikkinchi usulga binoan o'yinlar kalendari bevosita turlar bo'yicha tuziladi. 

Musobaqada qatnashuvchi jamoalar soniga mos bo'lgan raqamlar (jamoalar soni 

juft bo'lganda) birinchi raqamdan boshlab ikki ustuncha qilib yoziladi (bunda 1-

raqam chap ustunchaning tepasidan boshlanadi). Shundan keyin, ikkinchi 

raqamdan boshlab (bu raqam, ya'ni 2-raqam ikkinchi ustun-chaga, birinchi 

raqamning qarshisiga yoziladi), ketma-ket tartibda soat strelkasi bo'ylab qolgan 

raqamlar qo'yilib chiqiladi (2-jad-val). Keyingi tur o'yinlarini tuzish uchun 

raqamlar soat strelkasiga qarshi yozib chiqiladi, birinchi raqam o'z o'rnida qoldi-

riladi. 

---

 

31 

8 jamoa uchun turlar bo'yicha 

o'yinlarning taqsimlanishi 

1-tur     2-tur      3-tur      4-tur      5-tur     6-tur    7-tur 

 

1-2  1-3 

1-4 

1-5 

1-6 

1-7 

1-

 

8-3 

2-4 

3-5 

4-6 

5-7 

6-8 

7-2 

7-4  8-5 

2-6 

3-7 

4-8 

5-2 

6-3 

6-5  7-6 

8-7 

2-8 

3-2 

4-3 

5-

 

Agar  musobaqada  qatnashuvchi  jamoalar  soni  toq  bo'lsa,  keyingi  juft  son 

o'rniga  0  raqami  qo'yiladi,  qolganlari  esa  o'zgarishsiz  qoldiriladi.  Kalendar 

bo'yicha  «nol»  raqami  bilan  o'ynashi  kerak  bo'lgan  jamoa  mazkur  turda 

o'ynamaydi (3-jadval). 

7 jamoa bo'lganda o'yinlarning 

turlar bo'yicha taqsimlanishi 

 

l-tur  2-tur  3-tur  4-tur  5-tur 

6-tur 

7-

 

1-2 

1-3 

1-4 

1-5 

1-6 

1-7 

1-0 

0-3 

2-4 

3-5 

4-6 

5-7 

6-0 

7-2 

7-4 

0-5 

2-6 

3-7 

4-0 

5-2 

6-3 

6-5 

7-6 

0-7 

2-0 

3-2 

4-3 

5-4 

Davrali  sistema  bo'yicha  bir  davrali  musobaqalar  o'tkazishda  kerak  bo'lgan 

vaqtni aniqlash uchun o'yinlarning umumiy sonini bilish kerak. 

Bu quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi: 

/ =(J(J - 1)) : 2. 

bunda: /— o'yinlar soni; /— musobaqada ishtirok etuvchi jamoalar soni. 

Masalan: J = 16 

I = (16(16 - 1)) : 2 = 120 

---

 

32 

Turlar o'rtasidagi o'yinlar jadvalini tuzishda jamoalarning o'quv-mashg'ulot 

ishlarini imkon beradigan darajada tanaffus bo'lishini nazarda tutish kerak. 

Mag 'lubiyatdan keyin o 'yindan chiqib ketish bilan o ynaladigan 

musobaqa sistemasi 

O'yindan chiqib ketish bilan o'ynaladigan musobaqa sistemasi, odatda, o'yinlar 

qisqa muddatda o'tkazilishi kerak bo'lganda va musobaqada qatnashuvchi jamoalar 

soni ko'p bo'lgan taqdirda qo'llaniladi. Respublika va shahar kubogi o'yinlari 

odatda shu sistema bo'yicha o'tkaziladi. Mag'lubiyatga uchragan jamoa 

musobaqalardan chiqib ketadi. 

Bu sistema bo'yicha o'tkaziladigan o'yinlar  tartibini aniqlashda awalo 

musobaqada qatnashuvchi jamoalar soniga mos setka tuzish zarur, shundan keyin 

qur'a tashlanadi. Jamoa o'zi tortib olgan raqamga muvofiq tuzilgan setkaga 

yoziladi. Shunday qilib, bir-biri 

bilan o'ynaydigan jamoalar qur'a tashlash  bilan aniqlanadi. Setka jamoalar soniga 

qarab tuziladi. Agar jamoalar soni 2 sonining darajasiga teng bo'lsa (2

2

 = 4; 2

3

 = 8 

va hokazo), hamma jamoalar o'yinni birinchi davradan boshlaydilar. 

Agar musobaqada qatnashuvchi jamoalar soni 2" ga teng bo'lmasa,  u holda 

setka ikkinchi davraga kelib 2

n

ga teng miqdor-dagi jamoa qoladigan qilib tuzilishi 

kerak. Binobarin, jamoalarning bir qismi o'yinlarni ikkinchi davradan, bir qismi 

esa birinchi davradan boshlaydi. 

O'yinni birinchi turdan boshlaydigan jamoalar sonini aniqlash uchun quyidagi 

formuladan foydalaniladi: