O’zbekistonda sport musobaqalarini yaratilishining o’ziga xos xususiyatlari

Gimnastikada hakamlik qilish 

Gimnastikada hakamlik qilish, har bir hakamdan shu soha bo'yicha yaxshi 

bilim, malaka va yetarli darajada amaliy tajribani talab qiluvchi murakkab 

jarayondir. Hatto past toifali gimnastlar ishtirok etayotgan kichik (kollej, litsey, 

tuman va h.k.) tashkilotlarda «Alpomish va Barchinoy» sog'liq darajasini 

aniqlaydigan testlar mezonlarini topshirish osonlashtirilgan o'quv dasturlari 

bo'yicha o'tkaziladigan musobaqalarda hakamlik qilish uchun ham muayyan 

malakaga ega bo'lishi zarur. 

Adolatli baholash mas'uliyati (hakamlik qilish) uchun o'tkazilishi aniq 

musobaqaga oldindan tayyorgarlik ko'rish zarur. Shu maqsadda hakamlar 

guruhlari uchun maxsus seminarlar uyush-tiriladi. Sinash uchun hakamlik qilib 

ko'riladi (guruhlar bilan). Hakam nimani baholaydi? U mashq (majburiy dastur) 

mazmu- 

niiii. sportchini mashqlarni bajansh mahoratini va bosh hakamning qo'shimcha 

ko'rsatmalarini yaxshi bilishi shart. 

---

 

83 

Qoida  esa  ishtirokchilar  bajaradigan  mashqlar  yozilganiga  mos  kelishini, 

mashqlarni  xatosiz,  elementlarning  tuzilishini  buzmas-dan,  qomatni  to'g'ri  tutib, 

katta  ko'lamdagi  harakatlar  bilan  aniq,  ishonchli  hamda  nafis  bajarilishini  talab 

qiladi va uni oqilona baholaydi. 

Mayda  (ahamiyatsiz)  xato  uchun  0,90  ball;  o'rtacha  xato  uchun  (muhimroq 

xato  uchun) 1,10 ball,  qo'pol  xato  (buzib  bajarish)  uchun  esa  1,20  ball 

kamaytiriladi. 

Hakam gimnastlar yo'l qo'ygan hamma xatolarni ko'rishi shart. Hakam 

(ayniqsa, hakamlik faoliyatining boshida) xatolarni mayda, o'rta va qo'pol 

xatolarga mos keladigan shartli belgilardan foydalanib ifodalashi, agar element 

birikmasi tushirib qoldirilgani yoki buzib bajarilganini sezib qolganda, uni 

qaydnomada yozib, belgilab borish kerak. Bularning hammasi butun mashqni 

yodda yaxshiroq tiklash va uning qaysi qismlarida qanday xatoga yo'l 

qo'yilganligini aniqlash imkonini beradi, to'g'ri baholash, ayniqsa, hakamlar 

bergan baholar orasida  katta farq yuz berganda muhimdir. Yuqoridagi 

ma'lumotlarga asoslanib, hakam ballarda yakuniy bahoni qo'yadi va uni ko'rgazma 

kitobcha yordamida katta hakamga ko'rsatadi. 

Har bir mashqning bajarilishini baholashda mumkin qadar, obyektiv bahoga 

erishish uchun amalda quyidagilar qo'llaniladi: 

• har bir turga 4—6 (6—8) hakamdan iborat guruh tuziladi; 

• har bir hakam mustaqil baho chiqaradi; 

• hakamlar guruhi teng huquqlilik asosida tuziladi; 

• hakamlar orasidagi kelishmovchiliklarni joylardagi katta 

hakam bartaraf etadi. 

Hakamlik qilish sifati hakam (nufuzli musobaqalarda) va uning o'rinbosarlari, 

kuzatuvchi hay'at tomonidan nazorat qilib boriladi. Nazorat qiluvchi hay'at 

a'zolari o'z ishi jarayonida hakamlik qilish qoidasida kamchiliklar aniqlasa, uni o'z 

vaqtida bosh hakamning o'rinbosariga ma'lum qiladi. 

Gimnastika musobaqalar hakami gimnastika mashqlari texnikasini 

bajarilishini yaxshi bilishi, musobaqa qoidalarining barcha ikir-chikirlarini 

---

 

84 

farqlashi, yetarli darajada tartibli, intizomli, xotirjam bo'lishi va ko'rish xotirasi 

yaxshi bo'lishi lozim. 

Hakamlik asoslarini faqat o'qituvchi,murabbiy bilib qolmasdan, har bir 

gimnast ham bilishi kerak, chunki bu bilimlar uning sport mahoratining oshishiga 

ko'maklashadi va musobaqada yuqori natijaga erishishiga yordam beradi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

85