O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi A`jiniyaz atindag`i No`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti


Download 0.55 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/6
Sana23.08.2017
Hajmi0.55 Mb.
#14073
  1   2   3   4   5   6

O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi 

 

A`jiniyaz atindag`i No`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti 

 

 

 

Pedagogika fakul`teti 

 

 

Pedagogika va psixologiya kafedrasi 

 

 

 

 

Assistent o’qitivchi Ibraymova. A. 

 

 



 

 

 

«TARBIYAVIY ISHLAR METODIKASI »  

pa`ni boyinsha oqiw metodikaliq kompleksi 

(bakalavriat basqishi talabalari ushin) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

NO`KIS - 2012 

MAZMUNI  

 

1- lektsiya. 

Sinf rahbarining tarbiyaviy ishlarini tashkil etish metodikasi kursi, 

predmeti, maqsadi va vazifalari  

 



1.1 



1.2 

1.3 


1.4 

1.5 


Sinf rahbarini tashkil  etish kursi haqida tushuncha. 

Barkamol inson tarbiyasining metodologik asoslari. 

Sinf rahbari 

wquvchilarning tarbiyachisi va murabbiysi. 



Sinf wquvchilari jamoasini tashkil etish va tarbiyalash. 

Sinf rahbarining ish faoliyatini tashkil etish.  





2- lektsiya. 

Maktabdagi tarbiyaviy ishlar tizimida sinf rahbarining faoliyati, tashkil 

etish metodikasi 

 

 



2.1 

2.2 


2.3 

2.4 


2.5 

2.6 


2.7 

Sinf rahbari  wquvchilarning birinchi tarbiyachisi va murabbiysi. 

Sinf rahbari ishning asosiy qismlari. 

Darsdan va sinfdan  tashqari  tarbiyaviy ishlarni tashkil etish, wtkazish. 

O’quvchilarning ota

onalari bilan olib boriladigan ishlar. 



Tarbiyaviy ish faoliyatini tashkil etish.  

Sinf burchagi. wquvchilar bilan individual ish olib borish.  

Sinf rahbarining ishlab chiqarish jamoalari bilan aloqasi. 

 

 



3- lektsiya. 

Maktabdagi tarbiyaviy ishlar tizimida sinf rahbarining faoliyati, tashkil 

etish metodikasi 

 

 



3.1 

3.2 


3.3 

3.4 


3.5 

3.6 


              3.7 

O’quvchilarni wrganishda   qwyiladigan umumiy talablar. 

O’quvchilarni   wrganishning usul va ywriqlari. 

Sinfni  va ayrim wquvchilarni wrganish vazifalari. 

Sinfda ulgurmovchilikning oldini olish va uni bartaraf etish. 

Sinfdan tashqari wqishni tashkil etish. 

O’quvchilarni      wrganish  dasturi.    wquvchilarni    wrganishning 

namunaviy dasturi. 

Sinf wquvchilari jamoasini wrganishning namunaviy dasturi. 

 

 



4- lektsiya. 

O`quvchilarni pedagogik kuzatish  

 

 

4.1 



4.2 

4.3 


4.4 

4.5 


4.6 

4.7 


 

O’quvchilarni  pedagogik        kuzatish.  wquvchilarning  shaxsiy  varaqasi 

bilan tanishish. 

O’quv  yili sinf     jurnalini  kwrib chiqish. 

Maktab direktori va ilmiy bwlim mudirining axboroti. 

O’quvchilarning ota

onalari bilan suhbatlari. 



Tabiiy eksperiment. 

O’quvchilar bilan suhbatlashish. Sinf faollari bilan suhbatlashish. 

O’quvchilarga beriladigan  pedagogik tavsifnomalar. 

 

 



5- lektsiya. 

Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar kursining predmeti, 

maqsadi va vazifalari 

 

 



5.1 

 

5.2 



5.3 

5.4 


 

Sinfdan  va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar metodikasi kursi haqida 

tushuncha. 

Uning  maqsadi  va  vazifasi.  Barkamol  inson  tarbiyasining    metodologik 

asoslari. 

Shaxsning  har tomonlama kamolga etishuvi. 

O’z



o’zini  idora  va nazorat qila bilishni shakllantirish. 



 

 

6- lektsiya. 



Tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish va unga qo`yiladigan pedagogik talablar 

 

 



6.1 

 

6.2 



6.3 

6.4 


 

Tarbiyaviy  ishlarni  rejalashtirish  borasidagi  ilmiy  izlanishlar  va  bu 

haqidagi ta`limotlar. 

Rejalashtirining  ilmiy, nazariy va milliy asoslari. 

Tarbiyaviy ishlarning rejalarga doir omillar. 

Sinfdagi        wquvchilarning  qobiliyati,  tarbiyalanganlik    darajalarini  

hisobga olgan holda maxsus   mavzular tanlash. 

 

 



7- lektsiya. 

Sinfdan va maktabdan tashqari ishlarni tashkil qilishda tashkilotchi 

shaxsiga bo`lgan talablar 

 

 



7.1 

 

7.2 



7.3 

7.4 


 

O’qituvchi    va  wquvchilarning  hamkorligi  va  ular  mehnati  natijasida 

shaxsiy omillarning ta`siri. 

Tashkilotchining shaxsi va uning faoliyati. 

Tarbiyachining    shaxsiy  sifatlari  odobi,  fazilatlaori,  qobiliyati,  notiqlik 

san`ati. 

Tashkilotchi pedagogik faoliyatini takomillashtirish metodikasi. 

 

 



8- lektsiya. 

Tashkilotchining oyla va jamoatchilik Bilan hamkorlikdagi tarbiyaviy 

ishlar metodikasi 

 

 



8.1 

 

8.2 



 

8.3 


 

8.4 


 

Tashkilotchining  ota

onalar  bilan  olib  boridigan  tarbiyaviy  ishlar 



rejalari, mazmuni va uning asosiy  ywnalishlari. 

Maktab,  oila  va  jamoatchilikning  tarbiyaviy  ish  faoliyatidagi  uzviyligi 

ekanligi. 

Tashkilotchi 

 

va 


ota

ona 



orqali 

bolalarni 

tashabbuskorlik, 

mehnatsevarlik, milliy gurur,   vatanparvalikni singdirishni tarbiyalash. 

Tashkilotchining  tarbiyasi  ogir  qarovsiz  qolgan  boallarning  ota

onalari 



bilan ishlash, oilalari pedagogik ërdam berish. 

 

 



9- lektsiya. 

Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish 

metodikasi  

 

 



9.1 

 

9.2 



9.3 

9.4 


 

Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish va ularga 

bo’lgan talablar, tarbiyaviy ishlar rejasining mazmuni va tuzilishi. 

Kirish    qismi 

:

  wquvchilar  jamoasi  bilan  ishlar,    wquvchilarni 



tarbiyalashda sinf rahbarining  wrni va roli. 

Sinfdan va  maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarni tahlil qilish. 

Tarbiyaviy  ishlar  rejasini    tuzishda    tarbiyaning  maqsad  va  vazifalari, 

shakl va metodlari. 

 

 

 



1

−−−−


MAVZU. TARBIYaVIY IShLARNI TAShKIL ETISh MeTODIKASI KURSI 

PReDMeTI, MAQSADI VA VAZIFALARI 

 

R  e J  A 

::::


 

1. Sinf rahbarini tashkil  etish kursi haqida tushuncha. 

2.Barkamol inson tarbiyasining metodologik asoslari. 

3.Sinf rahbari 

wquvchilarning tarbiyachisi va murabbiysi. 



4. Sinf wquvchilari jamoasini tashkil etish va tarbiyalash. 

5 Sinf rahbarining ish faoliyatini tashkil etish. 

 

 

TAYaNCh TUShUNChALAR 



Fanning maqsadi, vazifasi,  barkamol inson tarbiyasi,  milliy  qadriyatlar,   sinf rahbari 

tarbiyachi va murabbiy ekanligi,  wquvchilar jamoasini tashkil  etish,    wqituvchining bolaga 



bwlgan munosabati, wqituvchi faoliyati  kwp qirrali va  murakkab faoliyat ekanligi. 

 

Sinf  rahbari  deganda    wquvchilarni  bir  xil  saviyada,  bir      xil  ëshda  ,  bilimi  jihatdan   

ham teng bwlgan jamoani boshqarib turuvchi pedagog sinf rahbari deb ataladi. Sinf rahbarining 

asosiy  maqsadi,  wquvchilarni  twgri  tarbiyalash  jaraënida        wquvchi  va  sinf  rahbari  bilan 

bir



birini  tushuna  olishi  va  sinf  rahbari  tomonidan  wquvchilarga    e`tiborliroq    bwlishi  kerak. 



Maktabda    wquvchilarga  tarbiya  sinf  rahbarining  ishlari  oraqali  beriladi.  Jumladan,  tadbirlar, 

mushoiralar,  har  xil  kechalar,  uchrashuvlar,  tanlovlar  va  boshqa    wyinlar  orqali  wquvchilarga 

ta`lim  tarbiya  beriladi.    Shunga  qarab  wquvchilarning  fikrlash  qobiliyati  rivojlanib  boradi.  Sinf 

rahbari maktab ma`muriyati bilan birgalikda va mahalla jamoasi, ota

onalar  bilan hamklorlikda 



tarbiyaviy  ishlarni  olib  boradi.  Maktab  ma`muriyati    sinf  rahbari  va  uning  olib  boraëtgan  

ishlarini doimo qwllab

quvvatlashlari lozim. Chunki sinf rahbari  wz wquvchilarini yaxshi biladi 



va  ularni  tarbiyalash  uchun  nimalar  kerakligini  hisobga  olib  ish  yuritadi.  Sinf  rahbari  ishini 

ma`naviyat va ma`rifat ishlari bwyicha  ya`ni  tashkilotchi direktor wrinbosari boshqarib turadi. 

Sinf  rahbarining  ish  rejasini  maktab  direktori  va  direktor  wrinbosari  tuzadi  va  nazorat  qilib 

boradi. Boshlangich sinf maktab ta`limining dastlabki bosqichi bolalar  wqituvchi rahbarliginda 

ta`limda      birinchi  qadam    qwyadilar.  wquv  faoliyatida  bilim,  kwnikma  va  malaklarni 

egallaydilar.  wqituvchi  sinf  bilan  kwpgina      ëlgiz  ishlaydi  va  tarbiyashi    sifatida  ish  yuritadi. 

wqituvchilik  bolalarga  bwlgan  munosabatda,  katta  mehribonligini  bilan  gamxwrligi   

xarakterlanadi.  Bular  esa  katta      talabchanlik  bilan  olib  boriladi.  wquvchilar  bilan  bwladigan 

wzaro  munosabatlarni  twgri    ywlga    qwyish  hamda  wquvchilarning  wsishi  va  rivojlanishiga 

qarab  ularni  qayta  qurish    xususiyati  ham  sinf  rahbari    uchun  muhim  ahamiyatga  ega. 

wqituvchilar  tomonidan  wquvchilarga    qwyiladigan  pedagogik  talablar    berishga  erishadi, 

ota


onalar  ,  kuni  uzaytirilgan  gruppa  tarbiyachilari    jamoatchilik    bilan  doimo  aloqa  boglab 

turadi.  Zarur  bwlgan  vaqtda    wqishda    wquvchilarga    ërdam    kwrsatishni  tashkil  etadi.  Sinf 

rahbari    qiladigan        ishlari  hujjatlarini  olib  boradi  va  uni  maktab  ma`muriyatiga  taqdim    etadi. 

wquvchilar sogligini mustahkamlashga doir ishlarni wtkazadi va jismoniy hamda  aqliy  mehnat 

qilishga  wrgatib  boriladi.  Sinf  jamoasini    tashkil  etishda,  sinf  majlisini  tashkil  etishda  sinf 

rahbarining roli katta hisoblanadi. Sinf majlisi   wtkazish uchun avvalo  jamoani jipslashtiriladi. 

Sinf  rahbari  majlisda    kwplab  masalalar  kwradilar.  Sinf  majlisida  e

r    ta  masalalar    kwrilib   



muammoli  tomonlari    tahlil  qilinadi  va  wz  echimini    topish  kerak  bwladi.  Sinf  rahbari    majlis  

wtkazishi davomida yaxshi wqiydigan bolalarni sinfda, ya`ni jamoa ichida ragbatlantirish kerak. 

Bolalar    bir

biriga  dwstona  munosabatda  bwlishadi.  Ularni  bir



biriga    intilib,    yaxshi  wqiy 

boshlashga  intiladi.Ëmon    wqiydigan  bolalar        ham  yaxshi  wqiydigan        bolalarga  intilib,  ular 

ham yaxshi  wqishga intiladi. Bu kutubxonadagi  kitoblarni  wquvchilar sinfdan tashqari  wqish 

vaqtida    ëki  darsdan  swng  bwsh  qolgan    paytlarda      wqib  wzlariga  foydali  tomonlarini  olishi 

mumkin. Bizning ësh  avlod xalqimizning   inqilobiy, mehnat jangovar an`analarni wzlashtirib, 

wziga  katta    avlodning  eng  yaxshi        fazilatlarini    goyaviy  e`tiqod    va  matonatini,  Vatanga 

muhabbatini,  uning  iqtisodiy

siësiy    va  jangovar    qudratini  mustahkamlashda    ishtirok  etishga 



intilishini  singiribgina        wz  bobolari  va  otalari  ishini  davom  ettirib    va  kwpaytira  oladi.  Oila  

ham  jamiyatning  bir  bwlagi  hisoblanadi.  Oilada  bola  tarbiyasini    ywlga      qwyish  juda    katta 

ahamiyatga  ega.  Oila  boshqa  tarbiyaviy  muassasalardan  farqli  ravishda  odamning  butun  haëti  

davomida  uning  barcha  tomonlariga        qirralariga  ta`sir    kwrsatishga  qodirdir  va  odatda  ta`sir  

kwrsatadi.  Oila  tarbiya  vazifasining  bu  ulkan  miqësi  uning  mafkuraviy  va  psixologik  ta`sir 

kwrsatishning  chuqur  wziga    xosligi  bilan  uygunlashib    ketadi.  Ota

onalar  bilan  ish    shakllari 



odatda  sinf  rahbari    wz  shaxsiy  xususiyatlarini    tajribasini  wquvchilarning  oilalarida  vujudga 

kelgan    wziga  xos  xususiyatlarni,  ota

onalari  bilim  va  tajribasini,  bolalarni  tarbiyalashda  



yuqorida  kwrsatib    wtilgan  xatolar  va  qiyinchiliklarnie.  fe`l

atvor  xususiyatlarni    maktab 



pedagoglar    jamoasidagi  muhitni ota

onalar bilan ish olib borishda tarkib topgan  an`analarni 



va  hokazalarni  hisobdan  olib  belgilaydi.  Ota

onalarga  pedagogik  bilim  berishni  amalga 



oshirishda  faqat bilim berib qolmasdan, ularni tarbiya sohasidagi amaliy malaka va kwnikmalar 

bilan  qurollantirish  ,  ularning  pedagogik  faoliyatini    uygotish  mustaqil  shugullanishga  undash, 

maqsadga  muvofiq      oila  ichki  munosabatlarini  ywlga    qwyish  goyat  muhimdir.  Ota

onalar 



yigilishlari  ota

onalar  bilan  ish  olib  borishning  an`anaviy      tarkib  topgan  shaklidir.  hal 



qilinaëtgan    aniq  vazifalarga  bogliq  holda  sinf    yigilishlarini  tashkiliy,  yakuniy  chorak 

yigilishlarini  mavzuga  doir    yigilish  bahs,  yigilish  praktikum,  ota

onalarning  umumiy  ta`limi 



bwyicha  sinf  rejasiga  kwra  yigilish    kabi  yigilishlar  bwlishi    mumkin.  Tashkiliy  yigilishlarda 

ota


onalar  qwmitasi saylanadi, ish rejasi tasdiqlanadi. Mikrorayonda pedagogik  iqlim wrnatish   

yuzasidan tadbirlar  ishlab chiqadi,  jamoat topshiriqlari taqsimlanadi va turli ish  ywnalishlariga 

doir    tashabbuskor  ota

onalar  guruhlari  tuziladi,  ota



onalar  ishtirokida  umumaktab  tadbirlarini  

wtkazish    rejalari  muvofiqlashtiriladi.  Chorakdagi    yakunlovchi  sinf  majlislari  ota

onalarining 



e`tiborini      wquvchilarning  bilimga  doir  qiziqishlari,  qobiliyatini,  axloqiy  irodaviy  fazilatlarini 

rivojlantirishdagi  yutuqlar,  kamchiliklari,  foydalanilmagan  imkoniyatlarga  qaratish  maqsadini 

kwzda  tutadi.  Biror  mavzuga  bagishlangan  yigilishlari  tarbiyaning  eng  dolzarb    muammolari  

yuzasidan  wtkaziladi, ularda ota

onalar  qwmitasi va sinf rahbarining wquvchilarning u ëki bu 



sohadagi  tarbiyalanganlik  darajasi  twgrisida  twplangan  materiallardan    foydalaniladi.  Majlis 

munozaralar  ota



onalar  e`tiborini  tarbiyaning  biror  muammosiga    jalb  etish    maqsadida  

wtkaziladi.  Bunday  majlislarni  ota

onalar    qwmitasi    a`zolarida  ota



onalarining  bir    qismi  wz 

vazifalariga,  maktabning  tavsiyanomalariga    notwgri    munosabatda  bwlaëtganliklari 

ota


onalarining bir qismi tayërgarlik  kayfiyatida  ekanligi haqida ma`lumotlar bwlgan taqdirda   

wtkazish  tavsiya  etiladi.  Majlis 

praktikum,  ota



onalarining  tarbiyaviy  jaraënlarda    ishtirok 

etishini  faollashtirish  unga    maqsadga  ywnaltirilgan  tus  bagishlash  maqsadida    wtkaziladi. 

Ota


onalarning    sinfdagi  umumiy  ta`limiy  rejasiga    kwra  majlislar  avvaldan  belgilangan  reja,  

muayyan  sistemaga  muvofiq    ota

onalarga    pedagogik  bilim  berishning  shakli  hisoblanadi. 



Yakka  tartibdagi  pedagogik  suhbat

  sinf  rahbarining      wquvchilar  ota



onalar  bilan  olib 

boradigan  ishining  eng  ommalashgan,  qulay  va  samarali  shakli  hisoblanadi.  Suhbat  ërdamida    

vujudga  keladigan  masalalarni  tez    hal  etish,    ota

onalar  ishonchli    munosabatlar    wrnatish,    



oilaviy tarbiya sharoitlari haqida  qwshimacha ma`lumotlar olish, ota

onalarga pedagogik  bilim 



berish,  bolaning  yakka  tartibdagi  rivojlanishi      dasturini  va  birgalikdagi    pedagogik  harakatlar 

sistemasini  ishlab  chiqish  ota

onalarning  tarbiyaviy  ta`sir  kwrsatishlarini  va  tarbiyasi  qiyin 



boalalar    xulqini  tuzatish  va  wquvchilar  wrtasidagi  munosabatlarda  vujudga  keladigan 

kelishmovchiliklarni hal  etish kabi keng  kwlamdagi ta`lim  tarbiyasining vazifalari  hal qilinadi. 

Tarbiyaviy  ta`sir  kwrsatish  samaradorligini    kwp    jihatidan  wqituvchilar    va 

ota


onalarning    muvofiq  harakatlari  bilan  belgilanishini  nazarda  tutib,  bolaning  wziga  xos  

psixologik xususiyatlarini hisobga olish, uning xulq atvoridagi  eng kichik   chetga   chiqishlarga  

ham  wz  vaqtda  e`tibor  berishi  kerak,  bunda  sinf  rahbari  bilan  ota

onalarining  ishonchli 



munosabatlar wrnatish, wquvchilar oilaviy tarbiya sharoitlari   haqida qwshimacha ma`lumotlar 

olish,  ota

onalarning    ishonchli    wzaro  munosabatlarini  wrgatgandagina  erishiladi,  bunday 



munosabatlarni  wrgatish  va  chuqurlashtirish  uchun    yakka  tartibdagi    suhbatlardan  foydalanish 

juda   muhim. har bir ota

ona  wz farzandini  yaxshi kwradi, shuning uchun ular wz farzandida 



hosil  bwlgan    yangi,  ijtimoiy  jihatlarni  mushatkamlash  yuzasidan  ehtimol  tutilgan  birgalikdagi   

harakatlari  xususida  maslahatlashishni  muhim  deb  hisoblaydigan  sinf  rahbariga    samimiy   

hurmat  va  ishonch  bilan  qaraydilar.  Sinf  rahbarlari  ota

onalar  bilan  birgalikda  tarbiyaviy  ishni 



tashkil    etar    ekanlar,  eng  yangi  psixologik

pedagogik  tadqiqotlar    ma`lumotlarini    e`tiborga 



olishlari ham muhimdir. Ularga muvofiq  wsib kelaëtgan   kishi shaxsiy shakllantirishga oilaning  

qwshadigan    hissasi  turli  ësh  bosqichlarida    turlicha  bwladi  va  twlqinsimon    wzgaradi.  Bunday 

bilimlarning    ywqligshi    oilaviy  tarbiyada          kwplab    xatolarga  olib  ukeladi.  Sinf  rahbari 

ota


onalar bilan ishlashda buni hisobga olmay iloji  ywq. Bu jihatdan  ota

onalarning bolalarni 



tarbiyalashdagi  quyidagi  qiyinchiliklarni  va xatolarni  ajratib kwrsatish mumkin. 

1. Ota


onalarining bolalar bilan muomalasining etishmasligi. Klar wzlari, ishlari haqida  

kam  swzlab  beradilar.  Maktab  bolalari  jamoasining  haëti,    wz  bolasining  qiziqishlari.  Uning 

jamoat ishlari bilan ishga munosabati va boshqalar bilan kam qiziqadi. 

2. Bolalarni  mehnat  jaraënlariga   jalb etish   orqali ularning mehnat tarbiyasini tashkil   

qila bilmaslik. 

3.  Ota



onalar    turmushda  salbiy  misollarni    mavjudligi  maktabning  pedagogik  



kuch

gayratini    ywqqa chsiqaradi. 



4. Ota

onalar  tarbiyaviy ta`sirini  izchil  emasligini onda



sonda   wqitishni tekshirish,  

biror nojwya  ish  uchun tozalash  axloqiy immunitet hisol bwlishiga ërdam bermaydi. 

5.Oilaviy  tarbiyaning  asosi  sifatida  ta`qiqlashlar  sistemasi,  ijtimoiy  namuna  asosida  

tarbiyalay  bilmaslik,  bola  haëtini      u    har  djoim  twgri  xatti

  harakatini  mashq  qiladigan  tarzda 



tashkil  eta olmaslik natijasidir. 

6.harakatlarning 

maktab 

bilan 


muvofiqlashtirilmaganligi 

 

ëki 



bilan 


kelishmovchiligidadir. 

7.Ayrim  ota

onalarning  bolalar  ulgayib    borishi  bilan  tarbiyaviy  faolligini  susaytirib 



yuborishlari, bu esa bolalarning ota

onalardan  uzoqlashuviga, maktabga  qiziqishi  pasayishiga 



olib keladi. 

8.  Qarorlar  qabul  qilishda    kechikish.  Bola  katta  bwlgandan  keyin  aqli  kirib,  tuzaladi 

deb    wylash  odatda  wzini  oqlamaydi,  kwpincha    qayta  tarbiyalashni  talab  etadigan  pedagogik  

jihatdan qarovsizlik holatiga olib keladi. 

Pedagogik  lektsiya    pedagogik  bilim  berishning  eng  mashhur  shakllaridan  biridir. 

Keyingi  paytlarda  ota

onalarga  pedagogik  bilim  berish  keng    miqës      kasb  etib,  onalarga 



pedagogik bilim berish  korxonalardagi, klublar, madaniyat uylari  huzuridagi  turar  joylardagi 

va  ota


onalar  pedagogika    universitetlari  orqali    turli  shakllarda  amalga  oshiriladi.  Ochiq 

eshiklar  kuni  eki  ota

onalar  kuni,  odatda    maktab  ta`tillari  paytida    wtkaziladi.  Ularni  tashkil 



etiish  shakllani  xilma

xil  bwlishi  mumkin.  Bu  tarkib  topgan  an`analarga  va  sinf  rahbari   



ijodkorligiga bogliqdir. Oilaning  yuksak tarbiyaviy imkoniyati bolalar va ota

onalarning  wziga 



xos  xususiyatlari

:

    qon



qarindoshligi,  muhabbati,  yaqinligi,    ishonchi,  burch  hissi  obrwliligi 

bilan  ta`minlanadi.  wz  farzandining  barcha  zaif  va  kuchli  tomonlarini  ywrgakdagi  chogidan 

biladigan, ularning qalbidagi  eng kichik harakatni  ham sezadigan   va tushunadigan unga ta`sir    

etishni biladigan onadan va otadan  yaxshiroq  kim ham ezgullikka, mehnatsevarlikka, dwstlikka, 

birodarlikka,  muhabbatga  wrgata  boradi.  Xulosa    qilib  aytadigan  bwlsak,  sinf  rahbari  har  doim 

wquvchilaridan  xabardor  bwlib  turishi  kerak.  Masalan,  bir  wquvchining  wzlashtirishi  ëmon   

bwlsa,  uni  yaxshilash  uchun  wqituvchi  birinchi  wrind  ota

onasi  bilan  uchrashib,  surishtirish 



kerak.  Nimaga  yaxshi      wqimayapti,  nima  uchun  darslarni  wz  vaqtida  qilmaydi,    shular  haqida 

ota


onasi bilan suhbat olib borish kerak. Agar bolaning  oilasida hamma sharoit bwlib, bola wz 

yaxshi  wqishni hoxlasada, wzi  wylagan  natijaga   erisha olmaëtgan bwlsa, wqituvchi bolaning 

yaxshi  wqiydigan          wrtogining  ëniga  wtqizib    qwyish  kerak.  Bundan  tashqari  wshanga  

wxshagan  passiv wquvchilarni twplab  har xil fanlardan, masalan, matematika, ona tili , wqish  

va  boshgqalardan    qwshimacha  darslarni  tashkil  etib,  bolalarni  wqishga  bwlgan  talabini, 

qiziqishini    yanada  oshirishga    wqituvchi    harakat  qilish  kerak.  wqituvchi      wquvchilarning 

ota


onalari  bilan    faol  ishlash  kerak.  Negaki,  maktabda  sinfda  bwlaëtgan    ishlardan  ota

onalar  


ham  xabar  topib    ,  qiynalgan    vaqtida  hamroh  bwlish    lozim.  Buning  uchun  ota

onalar  bilan 



wqituvchining wrtasida boglab turuvchi  aloqa daftarchasini tutishi  va uni doim  qoldirmasdan  

yuritib turishi darkor. 

1.Hozirgi  zamon pedagogika fani oldida turgan  muhim muammolardan biri wqituvchi  

va pedagogika mehnat sharoiti  muammosi hisoblanadi. Chunki  wqituvchida barcha pedagogik 

goyalar mujassamlangan bwlib, uning faoliyati orqali bu pedagogik goyalar amalga oshiriladi va 

haëtga  tatbiq    etiladi.  wqituvchining  kwp    qirrali  va  murakkab  faoliyati  zaminida  ësh  avlodni  

odobli,  e`tiborli  qilib  tarbiyalash,  ularni  ilmiy  bilimlar  bilan    qurollantirish  kabi      muhim 

vazifalar    ëtadi.  Bularni  amalga  oshirish  esa  wqituvchining    xilma

xil  faoliyatiga  bogliq 



:

 

bolalarni wqitish, maktabdan  va sinfdan tashqari ishlarni tashkil eta bilish, wtkazish, ota



onalar  


wrtasida  pedagogik  targibot  ishlarni  olib  borish  va  hokazo.  Bularni      hammasi  wqituvchilardan 

chuqur  bilimlarga  ega  bwlishni,  wz  sohasini,  bolalarni  sevishni  talab  etadi.  Respublikamiz 

mustaqilligi  e`lon  qilingan  sana  1oo1  yil    e1  avgust    xalqimiz  haëtida  ulugvor  voqealardan 

hisoblanadi.  Endi  xalqimiz    wzining  boy  tarixi,  madaniyati,  urf

odatlarini  wrganishi,  targib  



qilish,  wzligini    tanishi  imkoniyatiga  ega  bwladi.  Bu  voqeadan  swng  kwp  sonli        wqituvchilar   

jamoalari  oldiga  Vatan    ravnaqi  uchun    hormay

tolmay    xizmat  qila  oladigan,  buyuk  vatan  



ywlldarida   wz jonini        ham ayamaydigan  ëshlarni tarbiyalash vazifasi  kwndalang   qwyiladi. 

Bu  vazifa  oliy  ta`lim  kontseptsiyasida  alohida    ta`kidlanadi.  Shuning  uchun  bunday    ulkan 

vazifani  amalga  oshirishda  sinf  rahbari    ham    wzining  beqiës      hissasini      qwshadi.  Sinf 

rahbarining  asosiy  vazifalaridan  biri  bizning  kelajagimiz  bwlmish    ësh  avlodni  twgri, 

insonparvarlik  ruhida  tarbiyalshadan  iborat.  Tarbiya  jaraënida    wqituvchi  va  sinf  rahbari 

bir


birini  tushunish  kerak  va  sinf  rahbari  wqituvchilarga    e`tiborliroq  bwlishini  taqozo  qiladi. 

Sinf  rahbari  ishini  maktab  ma`muriyati  bilan  birgalikda  va  mahalla    jamoasi  bilan  hamkorlikda 

tarbiyaviy ishlarni olib boradi.   Maktab ma`muriyati sinfda rahbari va  u olib boraëtigan  ishlarni 

qwllab



quvvatlash  lozim.  Chunki  sinf  rahbari    wz  wqituvchilarini  yaxshi  biladi  va  ularni 



tarbiyalashni    uchun  nimalar  qilish  kerakligini  hisobga  olib  ish  yuritadi.  Sinf  rahbari    ishini 

ma`naviyat ishlari bwyicha direktor  wrinbosari boshqaradi. Sinf rahbarining ish rejasini maktab 

direktori  va  ma`naviyat  va  ma`rifat  ishlari  bwyicha  direktor  wrinbosalari  tuzadi  va  boshqaradi. 

Boshlangich  sinflar  maktab  ta`limining  dastlabki  bosqichi  bolalar  wqituvchi  rahbarligida 

ta`limga    1

  qadamni  qwyadilar.  wquv  faoliyatida    bilim,  kwnikma  va  malakani  egallaydilar. 



wqituvchi sinf bilan ëlgiz ishlaydi va kwpincha tarbiyachi  sifatida ish yuritadi. wqituvchilarning 

bolalarga  bwlgan  mnuosabati  katta  mehribonlik  va    gamxwrlik  bilan  xarakterlanadi.  Bu  esa 

talabchanlik  bilan  olib  boriladi.    wqituvchilar  bilan  bwladigan      wzaro  munosabatlarni  twgri  

ywlga    qwyish    hamda      wquvchilarning  wsishi  va  rivojlanishiga  qarab  ularni    qayta      qurish  

xususiyati    ham  sinf  rahbari  uchun  muhim  ahamiyatga  ega.  Maktab  ustavida  sinf  rahbarining 

asosiy  vazifalari  belgilab  berilgan.  Sinf  rahbari  barcha  wqituvchilar  bilan  birgalikda  aloqada 

bwlib, wzining sinfi bilan tarbiyaviy ishlarni olib boradi. wqituvchilar tomonidan  wquvchilarga  

qwyiladigan  pedagogik  talablar  birligiga  erishadi.  Ota

onalar.  Kun  uzaytirilgan  gruppa 



tarbiyachilar,  jamoatchilik  bilan    doimo  aloqada  bwlib  turadi.  Zarur  bwlgan  vaqtida  ërdam 

kwrsatilinib  tashkil  qiladi.  Sinfda  belgilangan  hujjatlarni  olib    boradi  va  uni  maktab 

ma`muriyatiga taqdim   etadi. wqituvchilar sogligini  mustahkamlashga doir ishlarni   wtkazadi 

va mehnat qilishga   wrgatadi. Sinf rahbari ishining wziga xos xususiyatini shundan iboratki,  u 

oddiy bolalar jamoasini  emas, balki  wquvchilar  jamoasini shakllantiradi. Shuning uchun  sinf  

rahbari      dast  avval  bolalarning  wqishiga  qanday  munosabatda    ekanliklarini.  wzlarini  qanday 

tutishlari  wz  vazifalarini  sidqidildan  bajarishlarini    ëki  bajarmasliklarini  aniqlaydi.  Va  nihoyat  

eng muhimi ularning wqishidagi mwljallari nimalardan iborat. Bu mwljallar  ijtimoiy mohiyatga 

molik ëki molik  emasligi hisoblanadi. Pedagog sinf bilan ishlashning dastlabki bosqichida turli 

vaziyatlarga  duch  kelishi  mumkin.  Sinf  rahbari  rivojlanishining  aniqlangan  darajasiga  qarab 

tarbiya  usullarini        darajasiga  qarab  tarbiya  usullarini  tanlaydi.  Bundan  wqituvchilarning  ësh 

xususiyatlarini  hisobga  olish    qwshimcha  shart  hiosblanadi.  Pedagog  shaxsni  har  tomonlama 

etuk  kamol  toptirishda  katta  rol`  wynaydi.  Aqliy  tarbiya  shaxsni    har    tomonlama  taraqqiy 


ettirishda  muhim  rol`  wynaydi.  wqituvchi  axloqiy  tarbiyasining  vazifasi  va  mazmunini  

wqituvchilardan ekologik ong va madaniyatni shakllantiradi. 

2.  wqituvchilik  kasbiga  shu  jumladan  sinf  rahbari  kasbiga  xos  bwlgan  muhim 

fazilatlardan  biri 

  bolalarni  sevishi,  ularning  hissiëti  bilan  qiziqishi,  har  bir    shaxsni      hurmat 



qilishdan iborat. Bolani sevgan butun kuch va bilimini bolalarning kelajagi  buyuk vatanga sodiq 

fuqaro    qilib  tarbiyalashgan  safarbar  qila  oladigan  odamgina  haqiqiy  wqituvchi  bwla  oladi. 

Bolaga  befarq , uning kelajagi bilan qiziqmaydigan , wqituvchilik kasbiga loqayd odam haqiqiy 

wqituvchi  bwla  olmaydi.  «Boshlangich  ta`lim  kontseptsiyasi»  da  boshlangich  sinf  wqituvchisi   

qiëfasi  ta`riflanadi 

:

  «…    eng  muhimi  bolalarda  wqish    wrganishga  chinakam    havas,  intiëq   



uygotuvchi  ,  e`tiqod    hosil    qiluvchi  ustoz  sifatida  alohida      wrin  tutadi»  va  yana  shu 

kontseptsiyadan  boshlangich  sinf  wqituvchisi  fazilatlariga    qwshimacha  keltiriladi.  wqituvchi 

:

 

«… wzbekiston kelajagi buyuk davlat  ekaniga   ishonadigan milliy iftixorli bwlishi



;

 



  bolalarni  xalq  pedagogikasi  durdonalari  hamda  milliy  qadriyatlarimiz  asosida 

tarbiyalay olishi 

;

 



nutqi  ravon,  xalq  tili  boyligi  ifoda  usuli  va  tasvir  vositalarini  adabiy  til  uslubi  va 

me`ërini      twla  egallagan  bwlishi»  zarur.  wqituvchilik  kasbiga  xos  bwlgan  bunday  fazilatlarni 

undagi  pedagogik    odob  sinf  rahbarining  yuksak  kasbiy  fazilatidir.  U  wqituvchining    savodli 

bwlishiga,    wz  hissiëtini  idora  eta  olishiga,  bolalarga  pedagogik  ta`sir    wtkazish  vosita  va  

me`ërlarni belgilash, aniqlashda ërdam beradigan fazilat  hisoblanadi. Yuksak pedagogik odobga  

ega bwlgan sinf rahbargina sinfda  mw`tadil   psixologik iqlim wrnata oladi, bolalar  qalbiga  tez 

ywl  topa  oladi.  wz  xizmati    xususiyatiga  kwra  sinf  rahbari  tashkilotchilik  fazilatga    ham  ega 

bwlmogi  lozim.  Buning    uchun  wqituvchi  tashabbuskorlik  va  tashkilotchilik    qobilyatiga  ega 

bwlib    har  doim  tetik,  gayratli  ,  wz  kuchi  va  imkoniyatiga  ishongan  bwlmogi  zarur.  

Tashabbuskor  va  gayratli  sinf  rahbari  bolalarni  wz  orqasidan  ergashtira  oladi,  wquvchilar  unga 

ergashadi.  wqituvchili  kasbi    juda    katta  ruhiy  va  jismoniy  kuch  talab    etadi,  shuning  uchun 

wqituvchining  salomatligi  ham  ma`lum    talablar    qwyiladi.  wqituvchining  ovoz  naychalari 

rivojlangan,  kwrish  qobiliyati  yaxshi  bwlishi  kerak.  Uzoq    tikka  tura  olishi,  kwp    yurishi, 

epchillik kabi fazilatlarga ham  ega bwlmogi  muqarrar. 

Wzbekiston Respublikasi oliy ta`lim kontseptsiyasida mutaxassis vazifalari quyidagicha 

belgilangan 

:

  «…mutaxassis wz faoliyatini sohasidagi  qat`iy nazar,   ijodiy   jaomalarda ishlay 



olish  qobiliyatiga,  menejment  va  marketing  sohalarida  tayërgarlikka  ega  bwlishi,  yangi    

texnologiyalarni  joriy  etishning    xwjalik      ijtimoiy  va  madaniy    jihatlarini  aniq    tasavvur  qila 

olishi  kerak».  Ushbu  fikrlar  wqituvchilarga  ham  ya`ni    mohir  sinf  rahbarlariga    ham  bevosita 

taalluqlidir.  Chunki    jamiyatimizda  sodir  bwlaëtgan  tub    wzgarishlar,  bozor  munosabatlariga 

kirib  borishimiz    wqituvchilarni  nafaqat  kasbiy  bilimlarini.  Balki  iqtisodiy  yuridik,  texnikaviy 

bilimlaridan  ham  xabardor  bwlishini  taqozo      qilmoqda.  Bu  wrinda  boshlangich  sinf 

wqituvchilari, sinf rahbarlarining  xizmati katta. 

3.  Boshlangich  sinflar    jaomasini  jipslashtiruvchi  omillardan  biri  wquv  tarbiya 

mazmunidir.  Davlat  ta`lim  standarti  asosida  belgilangan  fanlarning  mazmuni  salohiyati 

wquvchilarning ma`naviy

axloqiy tarbiyasi bilan birga jamoaga xos bwlgan   wrtoqlik,   dwstlik. 



hamkorlik,  adolatparvarlik,  mehru  shavkat      kabi    fazilatlarni    uygunligi  tufayli        jipslashadi.  

Shu  tufayli  davlatimiz  darsliklarini  yangi  avlodni  tuzish      kontseptsiyasiga  e`tibor  qaratadi, 

hamda  ta`lim  mazmunini  milliy    istiqlol  goyasi  asosiy  tamoyillari  bilan  boyitishga    e`tibor 

kuchayadi.  Sinf  rahbari    ishida  wquvchilar  jaomasini  shakllantirish    markaziy  vazifa  

hisoblanadi.    Chunk  jamoa  tojini  tarbiyalash  kommunistik  tarbiya

etakchi  printsipidir.  Tarbiya 



metodlarini  tanlashda  ularning  jamoadan  rivojlanishi    darajasiga  mosligi    muvaffaqiyatining 

muhim  sharti  hisoblanadi.  wqituvchilar    jamoasini    mustahkomlovchi  wquvchi  faoliyatini  

harakatlantiruvchi  muhim  manbalardan  foydalanish  metodikasidir.    Darslikdagi  matnlarni  va  

xarakter  xususiyatiga kwra wquvchilar  jaomasini mustahkamlovchi matnlarga ëndagi matnlarni 

tanlash  tarbiyalash  tarbiyaviy  tadbirlarni  jamoani    mustahkamlash  bilan  wtkazish.  Sinf  majlisi 

har  bir  sinf  uchun  alohida  sinf  rahbarligi  boshlgida  wtkaziladi.  Sinf  majlisida    kwriladigan  

masalalr  sinf  faollari  bilan  birgalikda  kelishib  bajariladi.  Sinf  majlisida  asosiy  mavzu  tarbiyasi 


qaratilganligi  uchun  tarbiyachi  oida  bwlgan  maqolalar,  ertak

matnlar,  she`rlar  asosida  baën 



etiladi. 

4.  hozirgi    zamon  wqituvchining  asosiy    fazilatlaridan  biri    wz  kasbiga  sadoqatliligi, 

goyaviy  e`tiqodligiga,  wz  kasbini  sevishi,  bu  kasbga  bwlgan  cheksiz  sadoqat    wqituvchini 

boshqa  kasb egalaridan ajratib turadi. Chunki maktabda ta`lim

tarbiya  ishning yuqori saviyada 



wqituvchiga,  uning  kasbiy  tayërgarligiga  bogliq.  Sinf  rahbari  shaxsiga    qwyiladigan  muhim 

talablardan  biri  sinf  rahbarining  wz  ishini  yaxshi  bilishidir.  Uning  metodikasini  puxta  

wzlashtirgan bwlishi zarur. Shuni twgri tashkil qilish va uni bolalar bilan tushunarli, qiziqarli va 

mas`uliyatli  his  qilgan  holda  olib  borish  kerak.  wquvchilar  wqituvchi  bilimini  bolalarga  etkaza 

olishi imkoniyatlarni qadirlabgina qolmay, balki uning  shu predmetga bwlgan qiziqishini, uning 

fidoiyligini  ham  qadrlashadi,  taqdirlashadi.  Sinf  rahbarining  yubksak  madaniyati,  uning  teran 

bilim  doirasi  (ayniqsa,  wzbekiston  mustaqillikka  erishgandan  swng  xalqimizning    wz  tarixini, 

madaniyatini,  urf

odatini  wrganishiga,  bilishga  bwlgan    qiziqishi  ortib  boraëtgan    davrda) 



ta`lim

tarbiya  ishlarini    mufaffaqiyatli    kechishga    ërdam  beradi.  hozirgi    zamon  wqituvchisi  



ayniqsa  sinf  rahbari  milliy  qadriyatlarimizni  bilibgina  qolmay,  uni  keng    ota

onalar 



jamoatchiligi  ichida,  sinfda  otashin    targibotchisi  ham  bwlishi  kerak.  wqituvchilik  kasbi  juda 

katta  va  ruhiy  va  jismoniy    kuch  talab    etadi.  Shuning  uchun  wqituvchining  ayniqsa  sinf 

rahbarining  salomatligiga  ham  ma`lum  talablar    qwyiladi.  wqituvchi  shaxsiga  qwyiladigan   

umumiy  talablar  bilan  boshlangich  sinf  wqituvchining  kasbini  wziga  xosligi  ayrim  spetsifik 

talablarni  keltirib  chiqaradi.  Chunonchi,  boshlangich  sinf  wqituvchisi  anatomiya,  fiziologiya, 

maktab    gigienasi  fanlaridan  xabardor  bwlmogi,  wquvchilar    faoliyatini  shu  fanlar  tavsiyasi 

asosida  tashkil  etishi  lozim  (sinf    gigienik    talabga  javob  berishi,    wquvchilar  rejimi,  ularning 

aqliy va   jismoniy rivojlanishini  kuzatishi va twgri ywnaltirish) 

;

 wqituvchi    wz nutqini iroda 



qilishi 

;

  adabiy    nutq    normalariga  rioya  qilishi



;

  ovozning    baland    pastligiga  ahamiyat  erishi, 

nutqining  jonli,  ifodali  bwlishiga  e`tibor  berishi,  bolalarni  charchatib  qwymaslik  maqsadida  ish 

turlarini  tez

tez  wzgartira  olishi,  ota



onalar    wrtasida  pedagogik  bilimlarni  targib    qilishi,  ular 

bilan  yaqindan aloqa wrnata olishi (bu faoliyati turi boshlangich sinf  wqituvchilarini,  jismoniy 

holatini wrganishga  ërdam beradi) va ularga tarbiyaviy ta`sir wtkazishga   ërdamlashishi kerak. 

Nihoyat    u  wz  ustida  tinmay  ishlamoq  lozim.  Ayniqsa  qadriyatlarimizni    wrganishga, 

wzligimizni  bilishga        ehtiëj  katta  bwlmoqda,    zero  bu  narsalarni  bilmay  turib 

mustaqilliginimizni mustahkamlab, buyuk davlat qurib bwlmaydi.  

 


Download 0.55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling