O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi A`jiniyaz atindag`i No`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti
−−−− MAVZU. TARBIYaVIY IShLARNI ReJALAShTIRISh VA UNGA QWYILGAN
Download 0.55 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tarbiyaviy ishlarni rejalashtirishning asosiy omillari
- O’zbek milliy urf
- Bobolardan bolalarga nasihat va pandlar
- Bekkemlew ushin sorawlar
- Usinilg`an a`debiyatlar
- DIREKTOR O’RINBOSARINING hUQUQLARI
|
6 −−−−
MAVZU. TARBIYaVIY IShLARNI ReJALAShTIRISh VA UNGA QWYILGAN PeDAGOGIK TALABLAR R e J A ::::
1. Tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish borasidagi ilmiy izlanishlar va bu haqidagi ta`limotlar. 2. Rejalashtirining ilmiy, nazariy va milliy asoslari. 3. Tarbiyaviy ishlarning rejalarga doir omillar. 4. Sinfdagi wquvchilarning qobiliyati, tarbiyalanganlik darajalarini hisobga olgan holda maxsus mavzular tanlash.
Ilmiy izlanishlar, ta`limotlar, intizom, e`tiqod, ishonch, tarbiyaviy tadbirlar rejalaridan namunalar, tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish omillari, maxsus mavzular tanlash.
Tarbiya jaraënining mazmuni bolalarga beriladigan ma`naviy axloqiy bilimlar tizimi, ishonch, e`tiqod, intizom, xulq − atvorni bir butun holatini tashkil etadi. Mustaqil wzbekistonning , istiqlol va istiqboli uchun fidoiylik kwrsatuvchi avlodni tarbiyalash mazmuni tamoman wzgacha xarakter kasb etmoqda :
fuqarolik demokratik jamiyatni barpo etish mohiyatini anglab oluvchi ;
− vatanni har doim turli oqimlardan himoya etuvchi ;
diniy bagrikenglik va mehr − muravvatli bwlish ;
− davlat siësatini tushunishi unga fidoiy bwlish ;
− wzligini anglash, ajdodlar merosini qadrlash ;
− yuqoridagi komil inson xos sifatlarni tarbiyalashda ;
maqsadni aniqligi va uni twgri ywnaltirish madaniyati ;
− tarbiyachi − wqituvchi va tarbiyalanuvchini hamkorlik faoliyati ;
− wzini anglash, mustaqil fikrlovchi e`tiqodligi va ixtiërlik. Maktabgacha ta`lim muassasa tarbiyachilarni tarbiyachilik faoliyati va uni amalga oshirish metodikasini «Uchinchi ming yillikning bolasi» qwllanmasidan foydalanishni tavsiya etamiz. Tarbiyaviy ishlarning mazmunida bir butun ëndashishdan bosh maqsad, «Milliy istiqlol goyasi :
va mos ravishda singdiradi. − Xalqimizning boy ma`naviy, an`ana, udum, urf − odatlar va ajdodlarimiz merosidan foydalanish. − wzbekiston respublikasi Konstitutsiyachi, adolat, haqiqat
va erkinlikni, ishonch −
− Yurt tinchligi, Vatan ravnaqi, xarq farovonligi mohiyatini izohlash. − Mehrli
− muruvvatli va bagri kenglik. Ayniqsa bogcha va kichik maktab ëshidagi wquvchilarning ta`limiy − tarbiyaviy faoliyatlari wziga xos xususiyatga ega : wquvchilarda haëtiy tajribalarning kamligi, wquv − tarbiya jaarënida hodisalarga qiziqish, «yaxshi», «ëmon» harakatlarga chuqur munosabat bildira olmasligi kabilar. Boshlangich sinf wquvchilarining dars va darsdan tarqari tarbiyavi y faoliyatini rejalashtirish wziga xos qoidalarga egadir :
1.har bir sinf jamoasining tarbiyalangan darajasini wrganish. 2.wquvchilarning oilaviy haëti, ota − onaning farzand tarbiyalashdagi burchi va vazifasini his etishi. 3. Kundalik wzgarishlarga wquvchilarning munosabati. 4.wquvchilarning sharqona milliy urf − odat, an`analar haqidagi bilim darajasi. 5. Qomusiy ma`rifatparvar, mutafakkirlar hamda hozirgi zamon shoir, ëzuvchilarning ijodiëtidan namuna bilimlari. Mazkur qoidalar bogchada sodda holda qwllaniladi. Yuqoridagilarni aniqlashda suhbat, anketa usullaridan foydalanish wrinlidir. Shundagina har bir wqituvchi − tarbiyachilarning betakror, bir − biriga wxshamagan tarbiyaviy tardbir rejalari bunëdga keladi. bunday rejalar tarbiyaviy ta`sirga ega bwlib maqsadga erishtira oladi.
Tarbiyaviy ishlarni rejalashtirishning asosiy omillari ::::
1. Vatanga muhabbat va insonparvarlik. 2. Milliy istiqlol mafkurasini shakllantirish. 3. Ma`naviy tarbiya (axloq va odob). 4 Iqtisodiy tarbiya. 5.Ekologik tarbiya. 6. Gwzallik tarbiyasi. 7.Jismoniy barkamolllik (soglom avlod uchun). 8 Ota −
Yuqoridagi omillarni rejalashtirida tanlanadigan mavzular quyidagi talablarga javob berishi kerak. 1. Tarbiyaviy tadbirlar rejasi va undagi mavzular davr talabiga javob berishi. 2. Tanlangan mavzular milliy va umuminsoniy qadriyatlar qamrovida bwlishi. 3. Tarbiyaviy tadbirlar uzviylik qoidasiga amal qilgan bwlishi. 4. Mavzular wquvchilarning ëshi va bilism saviyasiga mos bwlishi. Tarbiyaviy tadbirlarni rejalashtirishda «Milliy istiqlol goyasi : asosiy tushuncha va tamoyillari» dasturi. wzbekiston respublikasi «Kamolot ijtimoiy harakati» dasturi mos qilib olindi. Quyidagi keltirilgan reja taxminiy bwlib, wz shart − sharoitingizga qarab ijodiy wzgarishlar kiritish mumkin. Tarbiyaviy tadbirlar rejalaridan namunalar. Dastlabki rejaga wzbekiston respublikasi Xalq Ta`limi Vazirligi «Madaniy merosga − ixlos» yuzasidan tuzilgan Nizom asosi qilib olindi, u quyidagi mazmunga ega :
1.Vatan gururi − kamolot mulkining asosi (I − II sinflar uchun). a) tugilgan uy, kwcha, shahar va wlkalarning tarixi. b) bir bolaga etti qwshni ota − ona ekanligi. v) atrof tabiatidagi wsimliklarning nomi va uni muhofaza qilish. g) wlka tarixiga oid (tarixiy obidalar, kimlar yashagan, iqtisodiy boylitgi, san`ati va kelajak rejalar) ma`lumotlar. e) kindik qoni twkilgan joyning tuprogi aziz hissini singdirish.
b) ota
− onalar mehri, ularning borligidan faxrlanish. v)oilada sharqona urf − odatlar, an`analar qonun va qoidalarga amal qilish. g) qariyalar tarixini wrganish, ularning yaxshi fazilatlari bilan chuqurlashish va gamxwrlik qilish. d) turmush va bozor iqtisodiga sharqona munosabat uygotish. e) jismoniy barkamollik va sport. e. wzbek tilining sofligi − xalq iftixori a) har bir millatni ona tili va unga mehrli milliy gururini gul tojisi ekanligi (xalqning maqol, rivoyat , hikoyatlaridan foydalanish). b) wzbek tilining tarixi, rivoji. v) wzbek tilining istiqboli. g) «Til bilgani elni biladi» (dunë tillarining mohiyati haqida) d) millatlararo totuvlik. O’zbek milliy urf −−−−
odat, rasm −−−−
rusumlar va marosimlar a) oilaviy urf − odatlar. b) rasm − rusmlar va ularning tarixi. v) marosimlar, ularning turlari, tarixi va mazmuni III −−−−
IV −−−−
sinf wquvchilari uchun Vatan gururi kamolot mulkining asosi ::::
a) wzbekiston hududi va uning tarixi haqida ma`lumot. b) wzbekiston wtmishdagi podshoh va xoglar, ulardagi sifatlar. v) wzbekiston tabiati, hayvonoti va wsimlik olami. g) wtmish va mustaqil wzbekiston. d) butun dunë wzbeklari nima bilan faxrlanishlari. e) wzbekiston madhiyasida milliy gurur. Turmush madaniyati :
taqsimoti. b) oilaviy an`analar va unga nisbatan sadoqat hissi. v) oilaviy marosimlar. Oilaning har bir a`zosining wrni va burchi. g) oila istiqboliga xiënat qilmaslik. d) oila a`zolarining burchi. e) zamonaviy oilaning shakli, ma`naviy gwzalligi. Sharqona oila jihozi. Soglom tan. Sport xonadon kwrki. wzbek tili sofligi xalq iftixori :
Qoshgariy, Alisher Navoiy). b) tilshunos olimlar bilan uchrashuv . v) sof wzbek tili sirlari, til wrganish haqida donolar hikmatlari. g) Sharqona wqishning ohandorligi haqida ma`lumot berish. d)Sharqshunoslik va til − adabiëtlar ilm maskanlariga tashrif buyurish. Milliy urf − odatlari, rasm − rusmlar va marosimlar :
− odatlari kelib chiqish tarixi, unga amal qilishning ijobiy tomonlari. b)xalq fol`klor va ëdgorliklarida rasm − rusum, irim − sirimlarni asoslab berish. v) turli millat xalqlarining urf − odatlari va ularga munosabat. g) ajdodlarimizning kiyinishi, yurish − turishiga wzbekona munosabat bildirish. hozirgi zamon talablari − chi ? Twgrimi ?
San`at va madaniyati me`morchiligi :
a) san`atning sharqona kwrinishlari. Ajdodlarimiz san`ati tarixi. b) san`at ustalari (wtmish va hozir). v) san`at maskanlari va uning turlari, san`atga munosabat. d) milliy san`atning kelajagi. e) me`morchilik tarixi. Madaniy me`morchilik koshonalarga saëhat va uni wrganish. ë) qwli gul ustoz va shogirdlar haëti va kelajagi. z) me`morchilik kwrinishlari (tanlab wrganish).
::::
a) wzbek xalqining qadimiy ëdgorliklari. b) A.Yassaviy, Bahovuddin Naqshbandiy, Gazzoliy, haziniylar ijodiëtida odob − axloq masalalari. v) wzbek shoirlarining pandlari. Zebiniso, Zavqiy, Nodira, Anbar Otin .. g) zamonaviy shoir va shoirlar. Uchrashuv va kechalar tashkil qilish. Ularning ijodiëtiga tashabbus qilishga undash. wzbekona insoniy , yuksak axloqiy sifatlar a) allomalarning wgil va qizlarga aytgan nasihatlari. b) qizlik iffati, haësi, gururi. v) oila va jamoat mehnatiga twgri munosabatda bwlish. g) inosn gwzalligini anglatuvchi belgilar. d) «Yaxshilik» va «ëmonlik» ni keltiruvchi hasob, uning sabablari, obrw qozonish oson ish −
?
e) saëq yurgan taëq er. ë) bozor qilish odobi. j) tabiat gwalligini saqlash.
1. T a’rbiyaliq islerdi rejelestiriw faktolrlari qanday ?
ejelestiriwdin ilimiy, teoriyaliq ham milliy tiykarlari degenimiz ne ?
rnawli temalar tanlawda
oqiwshilardin’ qa’biletin esapqa aliw usillari ?
……………………………………….. Usinilg`an a`debiyatlar 1. A.Embergenov, T. Seytniyazov, T. Kulmuratov, Z. Baltasheva, Sh. Arzuova, IBM kompyuterleri ha`m WINDOWS sistemasi. No`kis 1998. 2. S.I.Rahmonqulova, IBM PC shaxsiy komp`yuterlarida ishlash, T.-1998.,224 b. 3. www.ziyonet.uz/informatika_asoslar.zip 4. www.informika.ru/informatika.zip
−−−− MAVZU. SINFDAN VA MAKTABDAN TAShQARI IShLARNI TAShKIL QILIShDA TAShKILOTChI ShAXSIGA BwLGAN TALABLAR R e J A ::::
1. Wqituvchi va wquvchilarning hamkorligi va ular mehnati natijasida shaxsiy omillarning ta`siri. 2. Tashkilotchining shaxsi va uning faoliyati. 3. Tarbiyachining shaxsiy sifatlari odobi, fazilatlaori, qobiliyati, notiqlik san`ati. 4. Tashkilotchi pedagogik faoliyatini takomillashtirish metodikasi. TAYaNCh TUShUNChALAR Tarbiyachining odobi, shaxsiy sifatlari, qobiliyati, fazilatlari, wqituvchi va wquvchilar hamkorligi, notiqlik san`ati shaxsiy omillar, doimiy bilimni oshirib borish, sotsiologiya, psixologiya, fiziologiya, gigiena, wquvchilarga maslahatlar berish.
Direktor wrinbosari wquvchilarga nisbatan mehr va muhabbat, pedagogik jamoasiga va ota − onalarga nisbatan talabchan bwlgan holda ish tutishdi va muntazam wz ustida ishlab, sabr − bardoshli, wz fikrlarini puxta baën qilib, wzgalarni wziga jalb qilad oladigan xislatlarni wziga mujassamlaydi. Davlat va hukumatimiz tomonidan qabul qilingan barcha hujjatlar mohiyatini, Prezident asarlarini yaxshi bilishi. Uni wquvchi − ëshlar orasida targib eta olishi, xalq pedagogika an`analarini, wzbek xalqi milliy urf − odatlari, qadriyatlari, allomalari wgitlarini yaxshi bilishlari lozim. − Mamlakatimiznin ishchki va tashqi siësatni yaxshi bilishi va doimo uni wz faoliyatida hisobga olishi, tarbiyaviy ishlarni tashkil etishning ilmiy asoslari hamda yangicha usul va metodlarini yaxshi bilishi ;
radio, televidenie va ommaviy axborotning boshqa vositalari orqali berligan eng swnggi yangiliklaridan boxabar bwlishi hamda ularning mohiyatini wquvchilarga etkaza olishi ;
sinfdan tashqari tadbirlarni tayërlash va wtkaza bilishi ;
− tuman, shahar, viloyat, respublika miqësida wtkaziladigan tadbirlarga ishtirok etishi ;
maktabda wquvchilar bilan tarbiyaviy ishlarni olib boraëtganlarga metodik tavsiyalar berib borishi ;
muntazam ravishda wz malakasini oshirib turishi, wz sohasi bwyicha wtkaziladigan seminarlarda ishtirok etish. DIREKTOR O’RINBOSARINING hUQUQLARI Nizomda belgilangan vazifalar bilan bogliq ravishda tegishli pedagogik xodimlarga kwrsatma beradi. Xizmat vazifasi doirasidan kelib chiqqan holda sinfdan va maktab`dan tashqari ishlarni tashkil etish va yangi twgaraklarni ochish masalalarini halo qiladi. − Sinf rahbarining ta`lim − tarbiya ishlari bwyicha erishgan yutuqlarini hisobga olish, uni taqdirlash uchun direktorga taklif kiritish ;
− sinf rahbarlarining wz vazifasiga nisbatan mas`uliyatsizligi ëki suiiste`mol qilinganligini uchun direktor bilan kelishilgan holda tanbeh berish ;
− bolani yaxgshi tarbiyalagan ota − onalarni, maktabga ërdam bergan mahalla faollarini taqdirlash uchun direktorga taklif berish huquqiga ega. Direktor wrinbosari bilan quyidagi ishlar kelishilishi kerak :
sinf rahbarlari ish rejasini direktor bilan hamkorlikda tasdiqlash ;
− maktabda wtkaziladigan sport musobaqalari rejasini direktor bidlan hamkorlikda tasdiqlash ;
− turli xildagi twgarak ishlari rejasini direktor bilan hamkorlikda tasdiqlash. Maktab va maktabdan tashqari muassasalarning tashkiliy shakllari, mazmuni va maqsadini belgilash bugungi kunimizning barcha qarorlarini hisobga olishni talab etmoqda. Sinfdan va maktabdan tashqari mazkur tarbiyaviy ishlar shaxs kamoloti bosqichlarini belgilab olishga qaratilshanligi bilan tavsiflanadiyu. Mazkur muammoni ijobiy hal etish uchun sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar tizimida quyidagilar bwlishi lozim :
− ulgaëtgan inson shaxsini tarbiyada oliy ijtimoiy qadriyat deb tan olish, har bir bolaning betakror va wziga xosligini hurmatlash, ijtimoiy huquqini e`tiborda tutish lozim ;
− milliylikni wziga xos an`ana vositalariga tayanish ;
pedagoglar va wqituvchilar wrtasida wzaro hurmat munosabatlarini shakllantirish ;
− maktabning jamoat tashkilot, otaliq qiluvchi korxonalar bilan
aloqasini mustahkamlash ;
bolalar nazoratsizligi va qonun buzilishining oldini olish ;
− yashash joyi bwyicha bolalarning bwsh vaqtini tashkil etish ;
wquvchilarningsh oilalariga borish va bolalarni tarbiyalashda ulargi ërdam berish ;
− ësh avlodning Vatanga, jamiyatga va mehnatga, wziga va odamlarga munosabatini anglab olishga qaratilgan axloqiy tuygularini tarbiyalash. Sinfdan va maktabdan tashqari tashkil qilingan ishlar wquvchilar haëtidagi tarbiyaviy faoliyatni twldiradi. Ularning dunëqarashini twgri shakllanishiga, axloqiy kamol topishiga kwmaklashadi. Nazariy bilimlarni amaliët ishlab chiqarish bilan chambarchas boqlanishga zamin yaratadi. Sinfdan va maktabdan tashqari ishlarga rahbarlik qiluvchi tashkilotchining vazifalari ham kwp qirralidir. Tarbiyaviy ishlar bolalarning kundalik haëtidan olingan aniq dalillar va voqealarni, badiiy adabiët , vaqtli matbuot, kinofil`mlardan olingan misollarni tahlil etish hamda muhokama qilish asosida wtkaziladi. Bu ishlarning xususiyati shundaki, bu bolalarning wzini axloqiy xatti − harakatlari haqida mulohaza yuritishga va ularga twgri baho berishga wragatdi. Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar wquvchilarning darsdan bwsh vaqtlaridagi wquv tarbiya jaraënini twldiradi va kengaytiradi, wquvchilarni mustaqil bilim olishlari, ijobiy qobiliyatlarini, tashabbuskorligini oshirishga imkoniyat yaratadi. Shu sababli keyingi davrda wquvchilarning darsdan tashqari vaqtlarini kwngilli uyushtirishga alohida ahamiyat bermoqda. Sinfdan va maktabdan tashqari tashkil qilingan tarbiyaviy ishlar wquvchilar haëtidagi tarbiyaviy faoliyatni twldiradi. Ularni ongli, dunëqarashni shakllantiradi. Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar tashkilotchisining vazifalaargi quyidagilar kiradi :
− darsdan tashqari tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish va amalga oshirishni nazorat qilish −
tashkilotlari, sinf faollari ërdamida ywlga qwyish ;
− sinfdan va maktabdan tashqari ishlar ywnalishiga bevosita rahbarlik qilgan holda. wquvchilar tashkilotlari sinf faollariga uslubiy ërdam kwrsatish ;
− umummaktab va maktablaro wtkaziladigan eng muhim tarbiyaviy tadbirlarda qatnashish ;
− wquvchilarning bwsh vaqtlarini tashkil qilishda tarbiya va madaniyat muassasalari hamda jamoatchilik kuchidan keng foydalanish. Sinf jamoasi bilan olib boriladigan tarbiyaaiy ishlarning hajmi , asosiy ywnalishlari, mazmuni har bir ësh bosqichda wquvchilarning psixik rivojlanishi mos kelishi lozim. Tarbiyaviy ish pedagogdan butun qobiliyatini ishga solishni, tinmay izlanishni taqozo etadi. Chunki kelajak avlod tarbiyalangan, uyushgan , ahil , jonajon Vatanimizning haqiqiy fuqarolari bwlishi kerak. Maktabda boshlangich sinflarda tarbiyaviy ishlarni olib borish uni ywlga qwyish sinf rahbari ëki tarbiyaviy ishlar tashkilotchilari tomonidan uyushtiriladi, tarbiyaviy ishning asosiy ywnalishlari : wquvchilarda ilmiy dunëqarash asoslarini shakllantirish, ularni milliy istiqlol ruhida tarbiyalash, wquvchilarning ijtimoiy foydali mehnatini tashkil etish, wquvchilarda axloq madaniyatini, ularning wz huquq va burchlariga nisbatan ongli munosabatni tarbiyalash, wquvchilarda wz − wzini boshqarish malakalarini shakllantirishdir. Boshlangich sinf wquvchisi va sinf rahbari faoliyatining asosiy vazifalaridan biri wquvchilarning ahil tarbiyaviy jamoani tashkil etishdir. Boshlangich jamoa ishi shunday quriladiki, undan sinfning boshqa jamoalari bilan aloqasi doimiy ravishda amalga oshiriladi, umummaktab an`analari saqlanadi. Boshlangich jamoa wqituvchi − tarbiyachi va sinf rahbari , wquvchilar wz − zini boshqarish, wz − wzini boshqarish organlari rahbarligida umumaktab ijtimoiy foydali ishlari faoliyatida ishtirok etadli. wqituvchi va sinf rahbari soglom, ahil bolalar jamoasini shakllantirish bilan birga doimiy bolalar qiziqishlarini qwllab − quvvatlaydilar, ularning ijtimoiy foydali faoliyatini ywnalitirib boradilar. Kichik ëshli wquvchilar juda faol va harakatchan bwladilar. Faollikka intilish bu ëshdagi bolalarning organik ehtiëji. Biroq bunda bolalar hali etarlik haëtiy tajribaga ega bwlmaydi va kundalik pedagogik rahbarlikka ehtiëj sezadi. Boshlangich sinf wqituvchisi bolaning ilm maktabdagi qadamidanoq tarbiyaviy ishning chinakam jamoatchilik munosabatlarini yaratishga zwr imkoniyat beradigan, bolalarda bir −
rivojlantirish uchun qulay imkoniyatlar yaratadigan usullarni tanlaydi. wqituvchi boshlangich sinflarda bolalarga wzlarini qiziqtiruvchi faoliyat turini tanlashga ërdam beradi. Biroq kwpincha kichik ëshdagi wquvchilar ësh xususiyatlarpgi kwra, wz xususiyatlarini twgri baholay olmaydilar. Bolalarning wsishi ularda jamoatchilik malaka va kwnikmalarining shakllanib borishi bilan wqituvchi − tarbiyachining bolalar jamoasiga rahbarlik qilishdagi jaraënimni wzgartirib boradi. wqituvchi boshlangich sinflardaëq ahil bolalar jamoasini yaratish asosida soglom jamoatchilik fikrini yaratadi. Boshlangich sinf wqituvchilarining bolalar tarbiyaviy jamoasini yaratish sohasidagi ishini yuqori sinflarning sinf rahbarlari davom ettiradilar. Boshlangich sinf wqituvchisi wquvchilarni ta`lim va tarbiyaning batiiy sharoitida, ularning jamoa faoliyati jaraënida wrganadilar. Sinfdan tashqari ish wquvchilarga biror maqsadga qaratilgan pedagogik ta`sir vaqtini uzaytiradi, u wqituvchining darslarda egallagan bilimlarini kengaytirish va chuqurlashtirish, bolalarn ng qobiliyatini rivojlantirish, ularning xilma − xil qiziqishlarini qondirish, madaniy dam olishlarini uyushtirish imkonini beradi. Sinfdan tashqari ish bolalarni jamiyat haëtiga jalb qilishning katta imkoniyatlariga ega. Bu borada tashkilotlar faolligini uchta asosiy tomonini kwrish mumkin : tashkilotchilik, usuliy va ma`muriy. Download 0.55 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|