O`zbekstan Respublikasi Xaliq t a`lim wa`zirligi A`jiniyaz atindag`i No`kis ma`mleketlik
Download 0.54 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- G`ofir Qodirov.
- Xamid Raximov.
- Abdurahim Muxammedov.
- Xayri Izomov.
- Sobir Bobaev.
- Fattax Nazarov.
- Raxmatjon Tursunov.
- G`anijon Tashmatov
Sharif Ramazanov. Sharif Ramazanov 1910-jili Xorezm wa`layatinin` awilliq jerinde, diyqan shan`arag`inda tuwiladi. A`kesi qaytis bolg`annan keyin ku`n keshiriw onin` shan`arag`i ushin ju`da` qiyinshiliqqa ushiraydi. Sharif 1932-jildan baslap balalar u`yinde ta`rbiyalanadi. Keyin ala ol Hiyawadag`i balalar muzika mektebinde oqiydi, onnan son` Tashkenttegi muzika bilim jurtinda skripka (g`ijjak) klassi boynisha bilim aladi. 1928-jildan 1932-jilg`a shekem Sh. Ramazanov Samarqandtag`i muzika ha`m xoriegrafiya ilimiy-tekseriw institutinda isleydi. Jumisinin` arasinda M. Ashrafiy ha`m T. Sadikov penen birgelikte G`SafdoshG` atli marsh muzikasin jazadi. Sh. Ramazanov 1933-jillarinan baslap Tashkenttegi o`zbek muzikali teatrda dirijer, keyinirek Xorezm oblastliq ma`deniyat basqarmasinin` ko`rkem-o`ner bo`liminin` baslig`i, ha`m de teatrdin` ko`rkem basshisi bolip isleydi. Watandarliq uris jillarinda armiya xizmetinde boliwi menen birge a`skeriy orkestrdin` kapel`meyteri bolip isleydi. Uristan keyin Namangandag`i muzikali drama teatrinda dirijer bolip isleydi. 1948-1954-jillarda Sh. Ramazanov Namangandag`i muzika bilim jurtinda direktor bolip issledi. Ol 1954-jili Tashkentke ko`ship keledi, bul jerde O`zbkstan ma`mleketlik estradasinin` ko`rkemlik jaqtan basshisi bolip tayinlanadi. Sh. Ramazanov to`r muzikali dramag`a muzika do`retedi. Birinshisi G`XolisxonG` bunda shig`is xaliqlarindag`i hayal-qizlardin` qulliqtan azat boliwi temasina arnalg`an. Ekinshisi G`VarqaG` bul muzikali drama Xorezm xalqinin` u`stem klasslardin` ekspluatatsiyadan qutiliwi ushin alip bariwdag`i azatliq gu`resi su`wretlenedi. U`shinshisi, shig`is xaliqlarin ortasindag`i belgili bir a`psanag`a tiykarlang`an G`Shaxsa`nemG` dep ataliwshi muzikali drama, al to`tinshi dramasi bolsa ulli Watandarliq urisina qatnasqan jawingerler haqqinda. 32
Sh. Ramazanov G`XorezmsheG` dep ataliwshi u`sh bo`limnen ibarat- simfoniyaliq syuita jazdi. Syuitanin` ekinshi bo`limi maqomnin` G`MushkilotG` degen namadan paydalang`an. U`shinshi bo`limine kelsek jurtshiliqqa belgili bolg`an G`LazgiG` tiykarinda jazilg`an. Bulardan tisqari ol xor ha`m simfoniyaliq orkestr ushin G`Mart paxtakorlarG` atli kontata jazg`ani qatarinda o`zbek xaliq sazlari orkestri ushin syuita jazdi. Sh. Ramazanov bir qansha qosiqlar jaziwi menen qatar o`zbek xaliq qosiqlarin qayta islep shiqti. Sonin` menen birge ol toplag`an 47-den aslam Xorezm ha`m Fergana xaliq qosiqlari K. Abdullaevtin` redaktorlawinda kompazitor T. Sadikov so`z basin jazg`an toplam O`zbekstan ma`mleketlik baspasinan kitap bolip shig`adi. G`ofir Qodirov. G`ofir Qodirov 1917-jili diyxan shan`arag`inda tuwiladi. Ol da`slep fabrikada keyin toqimashiliq intitutinda oqiydi. Ayrim waqitlarda muzika menen de shug`illanadi. Bos waqitlarinda ha`weskerler do`geregine belsene qatnasadi. 1937-jili G`. Qodirov Tashkent konservatoriyasinin` tayarlaw bo`limine kirip, sonnan keyin konservatoriyanin` kompazitorliq fakul`tetinde oqip oni B. B. Nadejdin klassi boyinsha 1945-jili tamamlaydi. Sol jillardin` o`zinde-aq Qodirov tarli kvartet, fortepiano, vialonchel` klarnet ha`m basqa da saz a`sbaplari ushin p`essalar jazadi. Ol Tashkenttegi muzika bilim jurtinda, muzikanin` eoementar teoriyasi, sol`fedjio, garmoniya sabaqlarinan oqitiwshi bolip isleydi. Kompazitor bir qansha simfoniyaliq shig`armalar, uvertyura, bes bo`limnen ibarat oyin syuitasi, eki poema jazdi. O`zbek xaliq sazlari ushin da eki syuita do`retken. Bulardan tisqari qosiql romanslari tanimali shig`armalar qatarinan salmaqli oring`a iye. Onin` ko`plegen muzikaliq shig`armalari aktual temalarg`a ulasip tinishliq ha`m jaslarg`a arnalg`an G`Sevgi kuylariG`, G`Baxtier qiz qwshig`iG`. Sonin` menen birge bir qatar balalarg`a qosiqlari, sonday-aq U. I. Ikromov, N. HAsanov, K. Jabbarov, B. Tumanyan siyaqli ko`plegen kompazitorlardin` qosiqlarin qayta islegen. Xamid Raximov. Xamid Raximov 1927-jili Tashkent qalasinda tuwiladi. Ol uliwma bilim beretug`in mekteptin` 8-klassin pitkergennen keyin 1942-jildan baslap Tashkent toqimashiliq kombinatinda ja`rdemshi master bolip jumis isleydi. Jumistan bos waqitlaranda ha`weskerler do`geregine belsene qatnasadi. X. Raximov keleshekte muzikanin` tayar mamani bolip jetisiw maqsetinde xamza atindag`i muzika bilim jurtinin` kompazitorliq bo`limine oqiwg`a kiredi. Sol jillari ol g`ijjak shertiwdi biletug`in edi. Sonin` ushin da Tashkent filarmoniyasinin` xaliq sazlari orkestrinde isleydi. X. Raximov 1946-jildan baslap Tashkent konservatoriyasinin` tayarlaw bo`liminde 1948-jildan baslap konservatoriyanin` kompazitorliq fakul`tetinde B. B. Nadejdin klassinda oqiydi. Konservatoriyani 1954-jili tamamlaw jili diplom jumisina G`YoshlikG` simfoniyaliq poemasin jazdi. X. Raximov 1950-jildan 1956-jilg`a shekem O`zbek ma`mleketlik filarmoniyasinin` qosiq ha`m oyin ansamblinde da`slep muzika basshisi, son`in ala dirijer bolip isleydi. Bul orinlardan basqa Muqimiy atindag`i 33
muzikali komediya ha`m drama teatrinin` dirijeri bolip isleydi. X. Raximov konservatoriyada oqip ju`rgen kezlerind-aq qosiq ha`m romanslar, forteipano, klarnet,g`ijjak, tarli kvartet ushin p`essalar jazdi. Simfoniyaliq orkestr ushin o`zbek xaliq namalari tiykarinda syuita jazdi. G`ZafarG`, G`Sinqomlar qissasiG` muzikali dramalarg`a muzikalar jazdi. X. Raximov ha`m A. A. Berlin menen birge G`Bayramnin` birinshi ku`niG` p`essasina muzika jazdi. 1964-jildan baslap ko`p jillar dawaminda X. Raximov Tashkent ma`mleketlik konservatoriyanin` redaktor waziypasin atqaradi. Manas Lebiev. Manas Lebiev. 1912-jili Namangan sha`hrinde tuwiladi. Ol jaslayinan baslap o`zbek xaliq muzika a`spabin u`yrenedi. 1930-jildan baslap u`sh jil dawaminda Samabqandttag`i muzika xoreografiya ilimiy tekseriw institutinda oqip, ayrim waqitlarda Armiya qatarinda xizmette boliwi menen birge o`zbek muzika teatrdin` muzika basshisi bolip isleydi. M. Lebiev instituta ataqli xaliq qosiqshilari Axmatjon Umurzoqov, Matyusuf Xarratov, Domla Xalim Ibodov, Abduraxmon Umarov, Abduqodir Ismoylovlardan bilim aladi. Bulardin` basshilig`inda M. Lebiev tanbur ha`m duwtar shertiwdi u`yrenedi. M. Lebiev N. N. Mironovtan rus ha`m Evropa muzika muzika ma`deniyatin u`yrenedi. 1933-jili M. Lebiev Leningradtag`i Musorskiy atindag`i muzika mektebinin` kompazitorliq bo`limine oqiwg`a kirip oni 1937-jili tamamlaydi. Professorlardan R. Ryazanov ha`m Yudin qusag`an ilim iyelerinde oqiydi. M. Lebiev mektepti pitkermesten burin simfoniyaliq orkestr ushin talantli o`zbek artistkasi G`NurxanG` atli
poemasin do`retti. 1937-jil M.
Lebiev Leningrad konservatoriyasina oqiwg`a kirip professor X. S. Qushnazarovtan kompazitsiya boyinsha ta`lim alsa, orkestrovkadan D. D. Shostakoviyatan u`yrenedi. 1948-jili M. Lebiev O`zbekstan koapzitorlar ken`esine ag`za bolip saylanadi. 1953-jildan ko`p jillar dawaminda buring`i sayuzdin` juwapli xatkeri waziypasin atqaradi. M. Lebiev ko`plegen muzikali dramalarg`a shig`armalar do`retedi. Ol 1947-jili A Nawayi da`stani tiykarinda G`Suxayl ha`m MexrG` baletinde apsanag`a aylang`an syujetke baylanisli G`Suxayl ha`m MexrG`din` pa`e muxabbati, olardin` jawizliqqa qarsi gu`resi, is ha`reketleri su`wretlenedi. M. Lebiev ta`rpinen jazilg`an muzikali dramalar O`zbekstannin` bir qansha teatrlarinin` saxnasinda qoyiladi. O`zbekstan kolxozshilari paxtadan mol zu`ra`a`t jetistiriwinde alip barip atirg`an jen`isi tuwrali su`wretlenetug`in G`Oltin kwlG` muzikali dramasi 1958-jili sa`tli shiqqan shig`armalar qatarina jatadi. Bulardan basqa M. Lebiev G`Kewil namalariG`, G`Shoxi swzanaG`, G`Bir sevgi afsonasiG` sonday-aq M. Burxanov, I. Akbarov penen birge G`MaftuningmanG` (T. Tula ha`m Mel`kulov liberettosi) kino komedisina, G`Aral baliqshilariG` kino-fil`mge muzika jazadi. M. Lebiev u`sh kontata T. Tula so`zine G`Yorqin ywlG`, Shayxzoda so`zine G`Aq altinG`, G`. G`ulom so`zine jazilg`an kontatalar o`zbek ha`m ta`jik xaliq namalari tiykarinda syuitalar jazdi. O`zbek ha`m ta`jik tillerinde ko`plegen qosiq ha`m romanslar, balalar ushin bir neshshe qosiqlar jazdi. M. Lebiev G`Wzbek qzi ovoziG`, G`Paxta terG`, G`Ilg`or qizG`, G`Farg`onaG`, G`Gulistonimsan meningG` bul qosiqlar
34
O`zbekstanda salmaqli oring`a iye. Kompazitor bul lo`retpeler qatarinda xaliq qosiqlarin simfoniyaliq ha`m xaliq sazlari orkestri ushin qayta issledi. Abdurahim Muxammedov. Abdurahim Muxammedov 1923-jili Tashkente jumisshi shan`arag`inda tuwiladi. Ol jeti jasinan baslap 15-jasina shekem balalar u`yinde ta`rbiyalanadi. A. Muxammedov 1938-jildan 1942jilg`a shekem Tashkent instrumental texnikumin tamamlaydi. 1946-jili A. Muxammedov Xamza atindag`i bilim jurtinin` o`zbek xaliq saz a`sbaplari bo`liminde oqiydi. 1945-jildan 1952-jilg`a shekem filarmoniyag`a xaliq sazlari orkestride muzikant bolip isleydi. 1948-jili A. Muxammedov dotsent B. B. Nadejdin klassi boyinsha Tashkent konservatoriyanin` kompazitorliq fakul`tetine oqiwg`a kirip 1955-jili tamamlaydi. 1952-1953-jillari A. Muxammedov radio esittiriw komitetinin` xaliq sazlari orkestrinde muzikant bolip isleydi. Konservatoriyani pitkergenshe O`zbekstan ma`deniyat ministrligi qasindag`i ko`rkem-o`ner basqarmasinda isnpektor lawaziminda isleydi. A. Muxammedov talantli muzikant boliwi menen birge do`retiwshilik isi rawajlanip a`sirese qosiq janrinda tiykarg`i orindi iyeleydi. Ol o`zbek xaliq muzikasin jaqsi bilgeni sebepli, onin` shig`armalari xaliq qosiqlarina ju`da` jaqin bolip keledi. Sonliqtanda onin` ko`pshilik shig`armalari O`zbekstannin` barliq jerlerinde berilgen kontsertler progrmaalarinan salmaqli orying`a iye bolip keldi. A. Muxammedovtin` G`Gwzzal Farg`onaG`, G`Jon qizlarG`, G`Tinchlik bayroqlariG`, usinday do`retpeleri qatarinda G`Jon qizlarG` atli muzikali komediya poemasina a`jayip muzikalar do`retti. Bul p`esa qirg`iz teatr saxnasinda ha`m O`zbekstannin` ayrim rayonlarinda qoyiladi. A. Muxammedov ko`plegen qosiqlar qatarinda, simfoniyaliq orkestr ushin poema ha`m val`s jaziw menen birge o`zbek xaliq sazlari orkestrine, p`esa, ha`m de xaliq qosiqlarin qayta issledi. Sonin` menen birge mektep jasindag`i balalar ushin qosiqlar jazdi. Xayri Izomov. Xayri Izomov 1922-jili Buxara qalasinda tuwiladi. Onin` a`kesi oqitiwshi bolip islegen. X. Izomov 9-jaslarinda Buxara muzika bilim jurtinin` skripka bo`liminde ha`m de o`zbek xaliq saz a`sbaplarin shertiw usilin u`yrenedi. Bul qizig`iwshiliq keleshekte X. Izomovtin` xaliq do`retpelerin teren`irek bilip aliwi menen birge onin` son`g`iliqta maman koipazitor bolip jetilisiwine ja`rdem beredi. X. Izomov muzika bilim jurtin 1935-jili pitkeredi. 1935-1937-jillari Buxaoa muzikali drama teatrinda orkestrde skripka boyinsha muikant bolip isleydi. Ol 1937-jili Moskvada o`tiletug`in O`zbekstan a`debiyati iskusstvasinin` dekadasina tayarliq ko`riwge baylanisli jan`adan ashilg`an qosiq ha`m oyin ansambl`ne g`ijjaqchi muzikant bolip islewge jumisqa keledi. Dekadadan keyin X. Izomov Tashkente bolip N. N. Mironov ta`repinen sho`lkemlestirilgen o`zbek xaliq sazlari orkestrinde g`ijjaqchi muzikant bolip islep qaladi. Bul orinda ol birinshi ma`rtebe orekstrge dirijerliq etedi. Orkestr sol jillari tek g`ana O`zbekstannin` qalalarinda emes basqa da tuwisqan respublikalardin` saxnalarinda kontsertler beredi.
35
X. Izomov 1938-jili Tashket konservatroiyasinin` tayarlaw kursi bo`limine oqig`a kirip dotsent B. B. Nadejdinnin` basshilig`inda do`retiwshilik kalssinda bilim aladi. ulli watandarliq uris onin` oqiwinin` u`ziliske tu`siwine u`lken ta`sir jasaydi. Na`tiyjede 1941-jili armiya qatrina xizmetke shaqiriladi. Eki jil dawaminda ol Alma-ata qalasinda ushiwshilar mektebinde oqiydi ha`m mekteptegi qosiq
ha`m oyin
ansambl`ge basshiliq etedi. Ushiwshilar mektebin tamamlag`annan keyin X. Izomovti frnotqa jiberedi. Ol jerde awir jaradar bolip 1946-jili Tashkentke kelip konservatoriyadag`i oqiwin dawam ettiredi. X. Izomov 1949-jildan baslap O`zbekstan radio esittiriw informatsiya komitetinde muzika esittiriw redaktori, keyin ala ko`rkem redaktsiyag`a basshiliq etedi. X. Izomovtin` aytiwg`a turarliq shig`armalarinan simfoniyaliq orkestr ushin u`sh bo`limli G`O`zbekshe syuitasiG` dawis ha`m simfoniyaliq orkestr ushin G`O`zbekstan poemasiG` fortepiano, skripka ha`m klarnet ushin shig`armalari, fortepiano ushin tokattasi ayriqsha maqtawg`a ilayiq shig`armasi bolg`an. Kompazitor ku`ndelikli turmis temasinan alip bir neshshe qosiqlar jazadi. G`Qaharman qizlarG`, G`Shonli a`limG`, G`Wzbekstonim meningG`, G`Eshlik bayramiG`, G`Sevikli erG`, G`Vatan olqishiG` h.t.b. Ol A Nawayi so`zine tarli kvartet ushin G`PariG` romansi. Bul do`retpe ushin A Nawayinin` yubeleyi hu`rmetine arnalg`an konkursta birinshi siyliqti alg`an. X. Izomov jas tamashago`ler teatrina ko`plegen spektakline muzikalar jazg`an. A`sirese kompazitordin` G`Aytsam tilim, aytmasam dilimG` muizkali drammisi do`retpeleri ishinde salmaqli oring`a iye.
Sobir Bobaev 1920-jili Tashkent qalasinda tuwiladi. Ol jaslayinan baslap balalar u`yinde ta`rbiyalanadi. Balaliq waqtinan baslap duwar ha`m tanbur saz a`sbaplarin shertiwdi u`yrenedi. S. Bobaev oqitiwshilar kursi ha`m pedagogika nstitutinda oqip mektepte fizika ha`m matematika sabaqlarinan oqitiwshi bolip isleydi. Ol 1943-jili Tashkent konservatoriyasinin` kompazitorliq fakul`tetine oqiwg`a kirip oni dotsent B. B. Nadejdin klassi boyinsha 1949-jili tamamlaydi. Ayrim waqitlarda S. Bobaev O`zbekstan radio esittiriw komitetinde xorist keyin ala xormeystrdin` ja`rdemshisi bolip isleydi. S. Bobaev 1948-jidlan baslap 1955-jilg`a baslap 1955-jilg`a shekem O`zbekstan kompazitori ken`esinin` baslig`i bolip saylanadi. S. Bobaev do`retiwshilik u`stinde qunt penen islep shayir Babajannin` so`zlerine 4-bo`limnen ibarat G`Paxtakorlar kontatasiG`, G`Quraltay zalinanG`, G`Kolxozda bayramG`, G`Suwshi qosig`iG`, G`Xasil toyG`, simfoniyaliq orkestr ushin G`Bayram uvertyurasinG` jaratadi. Bul uvertyura birinshi reet 1951-jili Moskvada bolip o`tken o`zbek a`debiyati ha`m ko`rkem-o`neri dekadasinda atqariladi. Bul shig`armanin` shoqlig`i, xaliqshillig`i temasinin` mazmuni boyinsha qunli shig`arma bolg`anliqtan ja`ne de orkestrovkasi sa`tli esitiwge jag`imli. Usi orkestrdin` g`urami ushin o`zbek xaliq namasi G`MushkulotiG`, G`CharchoqG`, ha`m G`AjalG` tiykarinda eki bo`limli shig`armada ko`rsete. S. Bobaev D. Zokirov penen birge 1954-jili Shukur Sa`dullanin` G`Dalada bayramG` shia`g`armasi tiykarinda muzikaliq komediya jazdi. S. Bobaev G`Watan ishqiG`,
36
G`Katta muxabbatG` muzikali drammalarg`a muzika do`retedi. Kompazitor o`zbek qosiq ha`m oyin ansambli ushin G`Oq oltinG` atli vokal raqs syuitasi, sonin` menen birge saz a`sbaplari ushin bir neshshe p`essalar jaxadi. S. Bobaev o`zbek xaliq sazlari orkestri fortepiano, ushin xaliq qosiqlarin qayta islep bir neshe romans ha`m qosiqlar do`reti.
Fattax Vaxobovich Nazarov 1919-jili Frunze qalasinda o`nerment shan`arag`inda tuwiladi. Ol 1933-jili baslang`ish mektepti tamamlap muzika studiyasina klarnet klassi boyinsha oqiwg`a kiredi. F. Nazarov en` talantli oqiwshilardin` biri qatarinda Moskvadag`i M. M. Ippolitov, Ivanov atindag`i muzika mektebine oqiwg`a jiberiledi. Ol mektepte klarnet ha`m vialonchel` shertiwdi jaqsi mengeredi. Nazarov uris jillarinda Moskva garnixonindag`i orkestrde muzikant bolip ha`m muzika mektebinde oqiwdi daham ettiredi. 1945-jil armiya xizmetinen keyin F. Nazarov eki jil dawaminda Frunzedegi drama teatrda muzika basshisi ha`m de qirg`iz ma`mleketlik filarmoniyadi xaliq sazlari orkestirinde dirijer bolip isleydi ha`m jumisi arasinda ju`da` ko`plegen qosiqlar jazadi. 1947-jili F. Nazarov Tashkent konservatoriyanin` dirijer-simfoniyaliq ha`m kompazitorliq fakul`tetine oqiwg`a kirip M. Ashrafiy klassinda 1951-jilda kopazitorliq fakul`tetin G. A. Mushel` klassi boyinsha 1955-jili pitkeredi. 1950- jildan baslap F. Nazarov Tashkent konservatoriyasinin` o`zbek xaliq sazlari a`spabi fakul`tetinde oqitiwshi bolip isleydi. 1951-53-jillar aralig`inda Tashkent radio- esittiriw n`komitetinin` simfoniyaliq orkestrinin` dirijeri bolip isleydi. F. Nazarov konservatoriyadi oqip ju`rgen jilarinda o`zbek xaliq qosiqlarina jaqin simfoniyaliq orkestr ushin eki syuita jazdi. konservatoriyani tamamlaytuin jili xor ha`m solist simfoniyaliq orkestr ushin G`O`zbekston Xotin-qizlariG` o`zbek xaliq sazlari orkestri ushin G`Eshlar syuitasiG`, G`ArchaG` balalar syuitasi qaraqalpaq rapsodiyasin, o`zbek xaliq qosiqlarinqayta isledi. Tarli kvartet ushin da qunli shig`armalar do`retti. F. Nazarov A. Sultanov penen birge G`Ra`wshanG` muzikali dramasina namalar jazdi. F. Nazarov bir qatar spektakl` ha`m radio postanovkag`a muzikalar jazdi. Ol qosiq, romanslar ha`m balalar ushin da ko`plegen qosiqlar do`retti. F. Nazarovqa 1957-jili Tashkente bolip Qaraqalpaq a`debiyati ha`m iskusstvasi dekadasina baylanisli O`zbekstang`a ha`m Qarqaqalpaqstang`a xizmet ko`rsetken artist degen hu`rmetli ataq berildi.
Ha`zirgi da`wirde milliy ko`rkem o`nerimizde ko`zge ko`ringen belgili bastakor wa`killerinin` biri Rahtmatjon Tursunov bolip esaplanadi. Ol 1939-jili Qashqada`r`ya oblastinin` Qarshi rayoninin` Molla quvvat degen awildin` diyqan shan`arg`inda tuwildi. Orta mektepti pikergennen keyin 1956-jili Tashkenttegi Hamza atindag`i muzika bilim jurtina oqiwg`a kirip oni 1960-jili pitkeredi. Keyin Tashkent ma`mleketlik konservatoriyada oqiwin dawam etedi. 1968-jili konservatoriyani pitkergennen keyin ha`r tu`rli oqiw orinlarda oqitiwshi bolip isleydi. 1962-1968-jillari Qarshi atindag`i ma`mleketlik pedagogika institutinda muzika ha`m vokal kafedrasinda oqitiwshi ha`m kafedra baslig`i bolip islese 1968-
37
1974-jillarda Tashkent ma`deniy ag`artiw texnikumi, respublikaliq mektepke shekem ta`rbiya pedagogika bilim jurtinda oqitiwshi 1974-1987-jillari Abdulla Qadiriy atindag`i Tashkent ma`mleketlik ma`deniyat institutinda xor dirijerlig`i kafedrasinda ag`a oqitiwshi keyin dotsent 1987-jildan baslap usi instituttin` xaliq muzikasi kafedrasinin` baslig`i lawaziminda islegen. R.Tursinov 1987-jili pedagogika ilimlerinin` kandidati, 1989-jili dotsent, 1994-jilda professor degen ilimiy ataqlarg`a iye bolg`an. R.Tursinov instituta islew da`wirinde ko`plegen sha`kirtler tayarlap olardin` ko`pshiligi ma`deniyat tarwlari ha`m oqiw orinda islep atir. Onin` do`retiwshilik joli 1960-jillardan baslanip, ha`r qiyli jillarda muzikanin` ha`r tu`rli janrlari boyinsha shig`armalar jazip xaliqqa ken`nen tanila baslag`an. A`sirese onin` tvorchestvosinda qosiqshiliq (vokal) janri ayiriqsha oring`a iye. Onin` G`G`amzasin sevding kwngilG`, (Fizuliy) G`WratadiG`(Navoiy), G`Visoling bwlmasaG` (Otashiy), G`Mubtalo qilursanG` (Lutfiy), G`Oshkor bwlsinG` (Samad Vurg`un), G`BulbulG`, G`A§n bwlgayG` (A.Oripov) G`Madhingni kuylayG` (T.Twla), Shahlo raqsi h.t.b. shig`armali muzika shaydalari ta`repinen jaqsi bahalang`an. Joqaridag`i ati atalg`an do`retpeleri ishinde tematikaliq jaqtan diqqatqa sazawar Fizuliy so`zine G`G`amzasin sevding kwngilG` teren` mazmung`a iye filosofiyaliq oyg`a bay afsona poetikaliq shig`arma. Bastakordin` Turob Tula so`zine jazilg`an G`Madhingni kuylayG` qosig`i frigiyaladinin` re minor tonlig`inda jazilg`an bolip tekstegi ko`rkem obrazdi aship beriwge tiykarlag`an. G`anijon Tashmatov G`anijon Tashmatov 1913-jildin` A`ndijan wa`layatinin` Asaka rayoninda du`n`yag`a keledi. Onin` ata-anasi muzikanin` iqlasbentleri bolg`an. Olar G`anijonnin` muzikag`a iqlasli, talantli ekenin sezip tuwri jolg`a bag`dar berip barg`an. G`anijon Tashmatov muzikani tez qag`ip alatug`in ayiriqsha huqiqqa iye boliwi menen birge muzikanin` ayirim sirlarin biletug`in Sobirjan Turdiqov, Karim sherlerinen u`yrenedi. G`anijon Tashmatov ustaz Toqtasin Jalilov tanisadi. Onin` kamon shertiw o`nerin sezip Toqtasin Jalilov G`anijon Tashmatovti A`ndijandag`i teatrg`a alip kelip, ustazliq etedi. G`anijon Tashmatovtin` babasi o`z da`wirinde ataqli qosiqshi bolg`an. Atqariwshiliq o`nerin da`slep a`kesinen u`yrenip, Farg`ona keyin Tashkenttegi Muqimiy atindag`i muzikali drama teatrinda Juraxon Sultanov, Ma`murjon Uzaqov, Oxunjan qiziqshi siyaqli sa`natkorlar menen birge islegeni bolajaq sazende ushin u`lken mektep boldi. G`anijon Tashmatov ekinshi du`n`ya ju`zilik uris jillarinda Muqimiy atindag`i O`zbek ma`mleketlik muzikali drama ha`m komediya teatrinda isleydi. Tez arada bastakor ansambl` du`zip Tashkent, Buka rayoni GES quriwshilarina qosiq ha`m oyinlar ko`rsetip miynetkeshlerge xizmet ko`rsetedi. Respublika radiosi janinan du`zilgen Yunus Rajabiy basshilig`indag`a o`zbek xaliq saz a`spablari ansambline jumisqa keliwi menen G`anijon Tashmatovtin` do`retiwshilik isleri rawaj ala baslaydi, bir qansha muzikalar jazadi. Boris Zeydman menen birge G`Qari qizG` muzikali dramasina muzika jazadi. A.Navoiynin` da`stani tiykarinda G`La`yli ha`m Ma`jnu`nG` muzikali dramasina muzika do`retedi. G`anijon Tashmatovtin` bastakorlik xizmeti 30-jillarda payda bolip, Ferg`ana qurilisi da`wirinde G`VatanG`, G`Karvon
38
keldiG` uris jillarinda G`Botir askarG`, G`Yor kelurG`, G`IstadimG` keyingi da`wirlerde G`Chwpon qwshig`iG`, G`Mirzochwl sahrosiG`, G`Yor-§rG`, G`Paxtazorda kwrdimG`, G`KezarmanG` siyaqli ha`r tu`rli tematikada qosiqlar onin` qa`leminen do`regen. Bul qosiqlardi xalqimizdin` su`yikli o`ner iyeleri O`zbekstan xaliq artisti Nazira Axmedova, berta Davidova, O`zbekstan xaliq xafizlari Akbar Haydarov, Babaxan ha`m Akmalxan Swfixanovlar, Jwraxon Sultanovlar qusag`an belgili sa`natkorlar atqarip xalqimizdin` alg`isina miyasar bolg`an. G`NavoG`, G`TanovarG`, G`UshshoqG` h.t.b. namalardi sheber atqarg`anin ko`rgen tamashago`yler oni nag`iz tuwma talant ekenine qayil qaladi. Onin` ha`r bir do`retpesi meyli ol lirikaliq qosiq pa, shoq lapar ma xaliq namalarina su`yene otirip jazg`an muzikasi milliy kaloritke bay ekeni seziledi. G`anijon Tashmatov ansambldin` ataxani, basshisi, a`jayip ustazi edi. G`Ustazimiz bizge dos, ma`sla`ha`tshi ha`m ha`mme waqit ja`rdem beriwge tayar mehriban ata sipatinda jaqin ediG` deydi ansasmbldin` muzika basshisi Zamira Suyunova. G`anijon Tashmatovtin` Babaqul Mansurov G`Zardwz Buxoro qizlariG`, Tabiy so`zine G`G`umchalaringdanG`, Oxunjon Xakimov so`zine G`DurdonamanG` Jumaniez Jabbarov so`zine G`Dutorchi qiz qwshig`iG`, siyali namalar jan`lap esitilmekte. Onin` ha`zil qosiqlarinan G`Ustoz sartaroshlarG`, G`Bodom qovoqG`, G`Chamaningda gulzorG` qusag`an qosiqlari ansambl`din` atqariwinda. Ustoz G`. Toshmatovtin` jazg`an qosqlarina qizlar ju`da` zor qizig`iwshiliq penen u`yrenip aytpaqta. Mexriban ustazdin` G`BaxtimnanG`, G`Qara ko`zG`, G`SanobarG` qusag`an qosiqlardi ansambl`din` ko`rkem basshisi O`zbekstan xaliq artisti Zamira Suyunova, G`Qoshing qarosi baloG`, G`Gu`l jamolG`, G`ChiroylikG` siyaqli qosiqlardi Moxira Asadova, G`Zamona baxtimG`, G`TushmasinG` qosiqlardi Marxabo Raxmatullaeva, Ozoda Madraximova ta`repinen atqarilg`an G`A`masmanG` Sanobar Karimova aytqan G`G`unchaligingdaG` qosig`i tin`lawshilarg`a la`zzet bag`ishlap kelgen. G`anijon Toshmatov o`z tvorchesstvasi menen xaliq o`nerin rawajlandiriwg`a ha`m san`atkorlardi ta`rbiyalawg`a bag`ishladi. Onin` bul xizmetleri ushin O`zbekstan xaliq artisti atag`i berilgen.
Download 0.54 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling