O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

Makedoniyaning yuksalishi. Iskandar istilolari va uning oqibatlari

Makedoniyaning yuksalishi. Yunonistonda makedon hukmronligining o’rnatilishi Makedoniya yunon shahar davlatlaridan ko’ra qoloq edi. U dengizga chiqadigan yo’lga ega emas edi, shu sababli dengiz savdosi va koloniyalar barpo etishga ishtirok eta olmadi. Makedoniya dehqonchilik maqmlakati edi.

Peloponnes urushlaridan so’ng Makedoniya yunon sivilizatsiyasini tez o’zlashtira boshladi. Ayniqsa yunon harbiy san’ati va harbiy texnikasi yaxshi o’zlashtirildi.

Makedon podshosi Filipp II (er. avv. 359-336yillar) harbiy islohot o’tkazib makedon falangasini tuzdi. Og’ir qurollangan piyodalar (goplitlar) 16-29 qator saflanadigan janhchilar 5 metrgacha uzunlikdagi sarissa (nayza) bilan qurollanib, orqa safdagilar sarissalarini oldingi qatordagilar yelkasiga qo’yar edilar. Og’ir qurollangan jangchilar katta qaldonlar bilan himoyalanib sarissalarni tikandek chiqarib dahshatli kuchni tashkil qilar edilar. Makedon qo’shinining faxri zodagonlardan tuzilgan og’ir qurolli suvoriy getarylar (“podshoni o’rtoqlari”) edi. Bundan tashqari turli qamal qurollari bo’lgan injener qismlari mavjud edi.

Er. avv. IV asr o’rtalarida Makedoniya kuchli qo’shin bilan Epir va Frakiyani egalladi. Shu vaqtdan u yunon davlatlarining ishlariga faol aralasha boshladi. Er. avv. 355-yilda Makedoniya Fiva va Fokida o’rtasidagi urushga aralashib, Fokidani tormor qildi. Natijada Makedoniya butun shimoliy Yunonistonga egalik qildi. Tez orada Fessaliya Xaldika yarim orolini bir qismi, Frakiyani janubiy qirg’og’i, Bosforgacha Makedoniyaga qaram bo’ldi. Makedoniya endi dengiz davlatiga aylandi, yunonlarni Qora dengizga chiqish yo’li Makedoniya qo’liga o’tdi.

Yunon davlatlaridan faqat Afina Filipp II ga qarshi tura olishhi mumkin edi. Lekin Afinada makedon va antimakedon partiyasi mavjud edi. Makedon partiasi yunonlar Filipp II boshchiligida Eronga qarshi yurish qilib katta o’lja olish mumkin, yunonlar ichidagi o’zaro kelishmovchiliklarga chek qo’yiladi deb hisoblar edilar. Demosfen boshchigida Antimakedon partiyasi Makedoniya bilan ittifoq yunon davlatlarini ozodligini yo’qotishga, qaramlikga, demokatiyani yo’qotishga olib keladi deb hisobladilar. Demosfen Afina, Fiva, Korinf va boshqa yunon shaharlari birlashgan kuchli antimakedon guruhini tuzdi.

Er. avv. 337-yil avgust oyida Beotiyada (Xeroneya) hal qiluvchi jang bo’ldi. Makedon qo’shinlari yunonlarni tor-mor qildi. Shundan so’ng er. avv. 337-yilda Filipp II Korinf shahrida umumyunon kongressini chaqirdi. Kongressda muhim qarorlar qabul qilindi. Yunon shaharlarining ittifoqi tuzildi, o’zaro urushlar taqiqlandi, yunon davlatlari makedon podshosi bilan abadiy mudofaa va hujum ittifoqi tuzdi, Eron bilan urush boshlashga qaror qilindi. Faqat Sparta bu kongressga qatnashmadi.