O’zbyеkiston ryеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘li vazirligi

KOAGULYATSIYA MEXANIZMI. 
Gidrofob kolloidlar izoelektrik holatda, ya‘ni elektroneytral holatda eng 
katta tezlik bilan koagulyatsiyalanadi. Ikki zaryadli elektrolit anionlarining musbat 
zaryadli kolloid zarrachalarini koagulyatsiyalashi ko’rsatilgan. 
Diffuziya qavatdagi manfiy ionlar elektrolit ta‘siridan adsorbtsiya qavatga 
o’tadi va kolloid zarracha zaryadsizlanadi. Elektrolitning kontsentratsiyasi qancha 
yuqori va koagulyatsiyalovchi ionning zaryadi qancha katta bo’lsa, diffuzion qavat 
shuncha ko’p siqiladi va koagulyatsiya tezroq boradi. Bundan tashqari, bir 
vaqtning o’zida kolloid zarracha sirtida elektrolitning granula zaryadiga qarama-
qarshi ionlarini ham tanlab adsorbtsiyalash hodyaiasi ro’y beradi. Ionning zaryadi 
qancha yuqori bo’lsa, uning adsorbtsiyalanishi shuncha tez boradi. 
Koagulyatsiya vaqtida ion almashinish adsorbtsiyasi ham sodir bo’ladi. 
Bunda zolga qo’shilayotgan elektrolitning ionlari adsorbtsion qavatdagi qarshi 
ionlar bilan o’rin almashinadi. Ionlarning adsorbtsion qavatda yig’ilishi va
adsorbtsion qavatdagi qarshi ionlarning bir xil zaryadli va yuqori valentli elektrolit 
ionlari bilan ion almashinishi dzeta-potentsialni kamaytiradi. 
Katta zaryadli ionlarning kolloid eritmaga qo’shilishi natijasida granula 
elektroneytralgina bo’lib qolmasdan, qayta zaryadlanish mumkin. Bunda 
granulalar ortiqcha adsorbtsiyalangan elektrolitning konlari zaryadiga zga bo’lib, 
qaytadan barbarqaror kalloid eritrotsit qo’shiladi. Qo’shlayotgan katta zaryadli 
ionlari bo’lgai elektrolit koatsentratsiyasi ortib borishi bilan dastavval 
koagulyatsiya sodir bo’ladi. Kontsentratsiyaning yana ortishi bilan kolloidning 
barqaror zonasiga almashinadi. Yanada elektrolit qo’sha borilsa, kolloid eritma 
qaktadan koagulyatsiyalanadi. Bunda dzeta-potentsialning zaryad ishorasi 
o’zgaradi. Bu hodisa zolning qayta zaryadlanishi deyiladi. Zolga qo’shiladigan 
elektrolit kontsentratsiyasi oshirib borilganda koagulyatsiya sodir bo’lishi bilan 
bo’lmasligining almashinib kelishi koagulyatsiya zonalari yoki notug’ri qatorlar 
deyiladi. 
Masalan, manfiy zaryadli platina eoli FeCl
3
qo’shib borilsa, platina zokining 
zaryadi kamayib, u koagulyatsiyalanadi u koagulyatsiyalanadi. Qo’shilayotgan 
FeCl
3
ning miqdori ortib borishi bilan platinaning kolloid zarrachalari qayta 
musbat zaryadlanadi va u koagulyatsiyalanmaydi.