O’zbyekiston ryespublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi

Birinchi holda ОН^- ionlari sirka Kislotadan hosil bo’lgan Н⁺ kationini biriktirib, dissotsilanmaydigan suv molekulasini ikkinchi holda Н⁺ kationi СН₃СОО^- anioni bilan birikib, kam dissotsilanadigan СН₃СООН molekulasini hosil qiladi.ya‘ni kuchli ishqor urnida neytral modda suv,

kuchli Kislota urniga kuchsiz Kislota sirka Kislota hosil bo’lishi tufayli eritmaning muhiti o’zining рН qiymatini saqlab qoladi.

SHuningdek ammiakli bufer eritmalarning bufer ta‘sirini quyidagi reaktsiyalar yordami bilan tushuntirish mumkin. Bufer eritmaga kuchli ishqor, masalan, NaOH ta‘sir ettirilsa kuchsiz asos hosil bo’ladi.

NH₄CI + NaOH  2NH₄OH + NaCI NH₄OH

Bufer eritmaga kuchli Kislota, masalan НСI ta‘sir ettirilsa suv va to’z hosil bo’ladi.

NH₄CI + HCI  2NH₄CI + H₂O NH₄OH

Yoki ionli ko’rinishda NH₄ОН + Н⁺  NH₄⁺ +Н₂О

Yuqorida yozilgan tenglamalar asosida bufer eritma xar qanday miqdordagi Kislota yoki ishqor ta‘siridan ham o’zining рН qiymatini saqlab qoladi degan xulosa kelib chikmaydi. Eritmalarning buferligini ulchash uchun bufer sigimi degan tushuncha kiritilgan. Bufer eritmalarning sigimi kancha katta bo’lsa, u shuncha kup miqdordagi Kislota yoki ishqor ta‘siridan o’z рН qiymatini saqlay oladi.

1 l bufer eritmaga qo’shilganida eritma рН ini 1 kattalikka o’zgartirish uchun sarflanishi kerak bo’lgan kuchli Kislota yoki asosning g-ekvivalentlar soni ayni eritmaning bufer sigimi deb ataladi.

В = ^С

рН₂  рН₁
В-bufer sigim, С-kuchli Kislota yoki kuchli asos г-ekv soni.

рН₁ – bufer eritmaning ishqor yoki Kislota qo’shilishidan ilgari vodorod ko’rsatkichi

рН₂ – ishqor yoki Kislota qo’shilgandan keyin рН ning qiymati.

Bufer eritma o’simlik va hayvon organizmida muxim ahamiyatga ega. Kon, limfa va boshqa suyukliklarning рН qiymatini bufer eritmalar bir xilda saqlab turadi. Bufer eritmalar tayyorlashda xlorid Kislota, kaliy xlorid, natriy gidrofosfat, natriy digidrofosfat, uyuvchi natriy , borat Kislota va boshqalar qo’llaniladi. Sifat analizida рН qiymati 3,7 dan 9,3 gacha bo’lgan bufer eritmalar ishlatiladi.

III analitik guruh kationlarini I va II guruh kationlaridan ajratishda kuchsiz ishqoriy muhitga ega bo’lgan ammiakli bufer eritma qo’llaniladi. Bunda рН ning qiymati 8 dan 8,5 gacha bo’ladi. Agar cho’ktirishni рН  6 qiymatida olib borilsa, III guruh kationlarini to’liq cho’ktirib bo’lmaydi.

4.