O‘zgarmas tok dvigatellari

Laboratoriya ishi № 1

O‘ZGARMAS TOK DVIGATELlari

Ishdan maqsad: Oʻzgaruvchan va oʻzgarmas magnitli tok elektromagnitli relelarni tuzilishini, ishlash printsipini va ishlatilish soxalarini oʻrganish.

Nazariy tushunchalar. Rele – avtomatik tizimlarda boshqarish, ximoya, nazorat, signalizatsiya, rostlash va boshqa diskret operatsiyalarni bajarish uchun koʻp qoʻllaniladigan qurilma. Relega kiruvchi signal uzuluksiz ravishda oʻzgarib ma’lum qiymatga ega boʻlganda unda sakrashsimon xarakteristikali chiqish signali xosil boʻladi. Kirish signali qiymati kamayib ma’lum miqdorga yetganda esa chiqish signali sakrashsimon xarakterda yoʻqoladi va rele oldingi xolatga qaytadi. Relega ta’sir qiladigan fizik miqdorlar turiga qarab ular quyidagilarga boʻlinadi:
Elektrik, mexanik, issiqlik, akustik, magnit, tok, kuchlanish, vaqt.
Elektromexanik tizim qurilmalarida, asosan elektrik relelar koʻproq qoʻllaniladi. Ular elektromagnit, elektron, yorug’lik, vaqt, tok va kuchlanish relelariga boʻlinadi. Koʻp uchraydigan, elektromagnit relesi sxemasi quyidagi chizmada keltirilgan.




К

~ U




RL



Х_chiq

1-chizma. Elektr magnit rele koʻrinishi va sxemasi.

Releni nisbiy xatoligi quyidagicha topiladi. bunda, I_oʻrn.ul-ulanish tokining oʻrtacha qiymati (A), I_oʻrn -shkaladagi oʻrnatilgan tok, (A). Rele chulg’amining qarshiligi oz boʻlganligi tufayli, u yuklamaga ketma-ket ulanadi.
Ishni bajarish tartibi. 1.Elektromagnit relesi tuzilishi bilan tanishib uni koʻrsatkichlari yozib olinadi. 2.Sxema asosida zanjir tuzilib xar-xil miqdordagi qiymatlar oʻrnatilib tajriba oʻtkaziladi.


A L

V K ~ 220 v

2-chizma. Tajribani oʻtkazish sxemasi.
3.Tajriba natijasi jadvalga yoziladi va nisbiy xatolik xisoblanadi. Jadval-1

Parametrlar	1	2	3	4	5
I urnat , A
I ish t, A
Xatolik %

4.Oʻtkazilgan laboratoriya natijaliri boʻyicha ishga xulosa yoziladi.

Elektr magnitli vaqt relesi texnologik jarayonlarini boshqarishni avtomatlashtirish uchun qoʻllaniladigan eng zarur elementlardan xisoblanadi. Bu relelar shuningdek, komanda apparatlari va dasturli qurilmalarini texnologik jarayon davomida operatsiyalarni boshlash va toʻxtatishni, ularni ma’lum vaqt toʻxtatib turish, ya’ni optimal tsikl oraligida, oʻzaro bog’lik xolda oʻtishini ta’minlaydi. Vaqt relelarining turlari juda koʻp, ishlash printsiplari xam turlicha, signal kechiktirish vakti 0,5 s dan boshlab bir necha soatlar-sutkalarni tashkil qilishi xam mumkin.
Elektromexanik vaqt relelarini tayyorlashda, kichik quvvatli elektr magnitlardan, kichik quvvatli sinxron dvigatellar xamda soat mexanizmlaridan foydalaniladi.
Ishni bajarish tartibi.
1.EV23b, EV23V va RZ-4 relelarni sxemalarini oʻrganib chizing.
EV236 EV23V

0,25…0,35 sek 0,5…9 sekund

3-chizma. Blakirovkali (ximoyali) RZ-4 releni printsipial sxemasi.

4 5 6 7 8 9 10 K_u

1 2 3

~ 220 v
4-chizma. Blakirovkasiz (ximoyasiz) RV-4 releni printsipial sxemasi.

K_u-boshqarish kontakti, 1,2,3,-rele kontaktlari.

Nazorat uchun savollar.
1. Oʻzgaruvchan magnitli tok elektr magnitli relelarni tuzilishini ayting?
2.Relelarni EMT elementlari sistemalarida ishlatilish oʻrni qanday?