O’zgarmas tok elektr zanjirlarini hisoblash
Download 99 Kb.
|
Nurjon 2
O’zgarmas tok elektr zanjirlarini hisoblash. Elektr zanjirlari bilan tanishish, Om va Kirxgof qonunlarini o`zgarmas tok zanjiriga qo`llashni, zanjir elementlarining qiymatlarini ketma-ket, paralel va aralash ulangan xolatda xisoblashni o`rganish. Vaqt bo`yicha qiymatlari va yo`nalishi o`zgarmaydigan tok o`zgarmas tok deyiladi. Elektr toki o`tadigan o`tkazgichdagi turli elektr tuzilmalar yig`indisi elektr zanjiri deyilidi. Xar qanday elektr zanjir uchta asosiy elementdan, tok manbaidan( a) rasm), istemolchilardan( b) rasm ) va tutashtiruvchi simlardan( s) rasm ) tashkil topgan bo`ladi. б) а) с) 1-rasm. Elektr zanjirning asosiy elementlari Tok manbai elektr zaryadini berk zanjirida yurgizib ma’lum ishni bajaradi. Ayrim musbat zaryadni berk zanjirda yurgizish ishi elektr yurituvchi kuchi deyiladi. EYuK ning birligi – volt (V.) EYuK manbalarining bir necha turi bor: Galvanik elementlar; Akkumulyatorlar; Elektr generatorlar; Kremniy yarim o`tkazgichli fotoelementlar (quyosh batareyalari). Elektr energiya istemolchilari quyidagilar: Elektr divigatellar; Yoritish lampalar; Isitish asboblari va boshqalar. Tutashtiruvchi simlar asosan ikki turi mavjud: Alyuminiy simlar; Mis simlar Elektr zanjirlarida istemolchilar ketma-ket, parallel va aralash xolatda ulanadi. Istemolchilarni ketma-ket ulash uchun birinchi istemolchining ikkinchi (oxirgi) uchini ikkinchi istemolchining birinchi (bosh) uchiga ulash kerak. Y R1 ва R2 истемолчилар учун а ва с нуқталар истемолчиларнинг биринчи (бош) ўчи б ва д нуқталар истемолчиларнинг иккинчи (охирги) учи a’ni: 2-rasm. Elektr istemolchilari tarmoqlanmagan elektr zanjiri Istemolchilari ketma-ket ulangan zanjir tarmoqlanmagan zanjir deyiladi. Bunday zanjirda istemolchilardagi tok kuchi bir – biriga teng bo`lib u quyidagicha: I=I1= I2= I3 ya’ni I=sonst Kuchlanishlar kirixgofning ikkinchi qonuni berk konturda istemolchilardagi kuchlanishlar yig`indisi zanjirga berilgan EYuK qiymatiga tengdir va quyidagicha: E1=I1* R1+ I2* R2+ I3* R3 ya’ni Ye= U1 + U2 + U3 Elektr zanjirining bir qismi uchun om qonuni Butun zanjir uchun om qonuni Zanjirning umumiy qarshiligi: 1-masala. Ikkita istemolchi elektr zanjiriga ketma-ket ulangan ularning qarshiliklari R1=20 Om va R2 =30 Om ga teng. Elektr zanjiriga berilgan kuchlanish U=150 V ga teng. Elektr zanjiridagi elektr toki va istemolchilardagi kuchlanishlar tushuvi aniqlansin? Y echish. Berilganlar: R1=20 Om R2 =30 Om U=150 V I=? U1 va U2=? Kirixgofning ikkinchi qonuni bo`yicha E lektr zanjiriga istemolchilarni parallel ulash bunda istemolchilarning birinchi (bosh) o`chlari bir-biriga va ikkinchi (oxirgi) o`chlari bir-biriga o`lanadi. Ya’ni: 3-rasm istemolchilari tarmoqlangan elektr zanjiri Elektr zanjirda istemolchilar parallel ulansa bunday zanjir tarmoqlangan zanjir deyiladi. Bunday zanjirda istemolchilardagi tok kuchi istemolchilarning qarshiligiga bog`liq va ulardagi kuchlanish bir-biriga tengdir. Ya’ni: U=U1= U2= U3 yoki U=sonst Elektr toki. Kirixgofning birinchi qonuni elektr zanjirning xar bir (ixtiyoriy) tugunidagi elektr toklarning algebraik yig`indisi nolga teng va quyidagicha: I-I1-I2-I3=0 yoki I= I1 +I2 +I3 Zanjirning umumiy qarshiligi: 2-masala. Ikkita istemolchi elektr zanjiriga parallel ulangan ularning qarshiliklari R1=20 Om va R2 =30 Om ga teng. Elektr zanjiriga berilgan kuchlanish U=150 V ga teng. Elektr zanjiridagi elektr tok va istemolchilardagi elektr toki aniqlansin? Yechish. Berilganlar: R1=20 Om R2 =30 Om U=150 V I=? I1 va I2=? Istemolchilardagi elektr toki Kirixgofni birinchi qonuni bo`yicha Elektr zanjirida bir vaqtni o`zida istemolchilar ketma-ket va parallel o`langan bo`lsa bunday zanjir aralash ulangan zanjir deyiladi. 4-rasm isteiolchilari aralash ulangan elektr zanjiri Bunday zanjirlarni xisoblashda ketma-ketlik va parallellik shartlari bajariladi. Download 99 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling