Озик-овкат товарлари сифат экспертизаси-дарслик doc

Tirik baliqlar sifat ekspertizasini o‘tkazishning o‘ziga xos xususiyatlari 
 
Saqlanish muddatiga qaramasdan tirik baliqlar navlarga bo‘linmasada har xil 
sifatga ega bo‘lishi mumkin. Shartli ravishda tirik baliqlarni sifat ko‘rsatkichlariga 
qarab uch guruhga bo‘lish mumkin: tiyrak baliqlar, kuchsiz va juda kuchsiz 
baliqlar. 
Tirik baliq semiz, teri qatlami toza, tangachalari tabiiy rangini yo‘qotmagan, 
tiyrak, jabra qopqoqlarining ko‘tarilib-tushishi bir xil, suzgich qanotlari 
harakatlanuvchan, mexanik jarohatlanmagan, kasallik alomatlari ham bo‘lmasligi 
kerak. Suvdan olinayotgan baliq qattiq tipirchilaydi. Sog‘lom, tiyrak baliqlar 
akvariumning tagida suzib yuradi. 
Kuchsiz baliqlar tanasining rangi o‘chgan, suzgich qanotlarining hara-kati 
juda sekin, suvning yuzasida suzib yuradi, ularni qo‘l bilan oson tu-tish mumkin. 
Bunday baliqlarning normal fiziologik holati kasalligi yoki kislorod yetishmasligi 
tufayli buzilgan bo‘ladi. Bunday baliqlarni akvariumlarda qoldirish maqsadga 
muvofiq emas. Bu baliqlar akvarium-lardan olinib yaxshilab nazoratdan 
o‘tkazilishi kerak. Agar tanasining sirtida va oyqulog‘ida (jabrasida) sezilarli 
o‘zgarishlar va parazitlar bo‘lmasa darhol sotilishiga, sovutilishi yoki muzlatilishga 
tavsiya etiladi. 
Juda kuchsiz baliqlar deyarlik tabiiy rangini yo‘qotgan bo‘ladi, ko‘pchilik 
hollarda rangi oqaradi. Bu baliqlarning harakatlanish koordinatsiyasi buzilgan 
bo‘lib, ular suvning tagida yotadi yoki qornini osmonga qilib zo‘rg‘a suzib yuradi. 
Juda kuchsiz baliqlarni darhol akvariumdan olinib nazoratdan o‘tkazish 
kerak. Agar baliq tanasida parazitlar, shishlar, yaralar va boshqa o‘zgarishlar 
bo‘lmasa tezda sotilishi tavsiya etiladi.Agar baliqda yuqorida keltirilgan belgilar 
mavjud bo‘lsa, unda iste’molchilarga ssotilmaydi va magazinlarda ham bunday 
baliqlar qabul qilinmasligi kerak. 
www.sies.uz
Page 284 of 306 

---

285
Kuchsiz va juda kuchsiz baliqlar sifati bo‘yicha tiyrak baliqlardan juda past 
turadi. 
Baliqlar ham ba’zi kasalliklar bilan kasallanishi mumkin. Ularning ba’zi 
birlari insonga ham yuqishi mumkin. Ko‘pchilik hollarda baliqlarning 
kasalliklarini parazitlar keltirib chiqaradi. 
Bakteriyalar keltirib chiqaradigan kasalliklarga krasnuxa kasalligini keltirish 
mumkin. Bunda baliq tanasi qizarib yara hosil qiladi. Ba’zan tangachalari tushib 
ketib, baliq tanasida qora dog‘ paydo qiladi. Shuningdek, baliqlarda mog‘or 
bakteriyalari keltirib chiqaradigan kasalliklar ham bo‘lishi mumkin. Bu kasalliklar 
baliqlarga iflos suvli havzalardan yuqadi, chunki ana shu suvlarda kasallik 
chaqiruvchi bakteriyalar va mikroorganizmlar bo‘ladi.
Krasnuxa va mog‘or bakteriyalari bilan kasallangan baliqlar iste’mol 
qilishga tavsiya etilmaydi. 
Ko‘pchilik hollarda kasallangan va mikroorganizmlar bilan zararlangan 
baliqlar inson hayotiga xavf tug‘dirmaydi, chunki yaxshilab qaynatish va qovurish 
jarayonida ularning hammasi qirilib bitadi. 
Baliqlarni tuzlash , dudlash, qoqlash va sirkalash ham aynan shunday samara 
beradi. Lekin kasallangan, parazitlari yaqqol ko‘rinib turgan baliqlarni 
iste’molchilarning tabiati tortmaydi. Shu sababli ham bunday baliqlarni sotish 
tavsiya etilmaydi.