Озик-овкат товарлари сифат экспертизаси-дарслик doc

Karam sabzavotlar 
Karam sabzavotlarga oqbosh karam, qizilbosh karam, savoy karami, 
Bryussel karami, gul karam, kolrabi karamlari va boshqa karamlar kiradi. 
Karamlarning tarkibida oziq moddalar uncha ko‘p bo‘lmasa-da, ular mineral 
tuzlar va vitaminlar manbai ekanligi bilan boshqa sabzavotlardan ajralib turadi. 
Karam boshining zichlashishi uning texnik pishish belgisidir. Ba’zan paydo 
bo‘layotgan ichki barglarning kuchli itarishi tufayli karam boshlari yorilib ketadi. 
Karam boshlarining ichki barglari qorong‘ilikda o‘sadi. Shuning uchun ular 
rangsiz oppoq, ushlab ko‘rilganda mayin va mazasi yaxshi bo‘ladi. Oqbosh karam 
asosan ho‘l sabzavot sifatida oshpazlikda ishlatiladi va tuzlangan karam ishlab 
chiqarish uchun ishlatiladi. 
Oqbosh karam. Oqbosh karam navlari unib yetilish vaqtiga qarab 
ertapishar, o‘rtapishar va kechpishar navlarga bo‘linadi. 
Respublikamizda ertapishar karam navlari ertagi hosil olish uchun plenka 
ostida o‘stirib yetishtirilmoqda. Shu sababli bu nav karamlar erta bahorda aholi 
ratsionida vitaminlar ayni tanqisligi paytida eng zarur xom ashyo hisoblanadi. 
Respublikamizda ekiladigan ertapishar oqbosh karam navlariga Iyunskaya, Nomer 
perviy, Gribovskaya 147, Derbentskaya mestnaya uluchshennaya, Apsheronskaya 
ozimaya, o‘rtapishar va kechpishar navlariga esa Toshkent-10, Saratoni, Navro‘z, 
O‘zbekiston 133 kabi navlarini kiritish mumkin. 
Chakana 
savdo 
tarmoqlarida 
sotiladigan 
oqbosh 
karamlar 
sifat 
ko‘rsatkichlari bo‘yicha GOST 26768-85 standarti talabiga, tayyorlanadigan va 
jo‘natiladigan karamlar esa GOST 1724-85 standarti talabiga javob berishi kerak. 
Biz quyidagi chakana savdo tarmoqlarida aholiga sotilayotgan oqbosh 
karamlarning GOST 26768-85 standarti bo‘yicha qanday talablarga javob berishi 
kerakligini keltiramiz. Bu standart talabi bo‘yicha oqbosh karamlar sifatiga qarab 
saralangan va saralanmagan tovar navlariga bo‘linadi. 
Bu standart talabi bo‘yicha oq karam boshlari barra, butun, sog‘lom, toza, 
karam boshi yaxshi o‘ralgan, o‘smagan, shakli va rangi bo‘yicha karam naviga 
xos, qishloq xo‘jalik zararkunandalari bilan zararlanmagan bo‘lishi kerak. Ularning 
ta’mi va hidi o‘ziga xos, begona hidlarsiz va ta’mlarsiz bo‘lishi lozim. Karam 
boshi o‘rtapishar va kechpishar navlarida zich bo‘lishi kerak. Ertapishar navlarida 
esa har xil zichlikda bo‘lishiga yo‘l qo‘yiladi. 
Savdo tarmoqlarida iste’molchilarga sotilayotgan oqbosh karamlarning 
sifatiga qo‘yiladigan talablardan yana biri karam boshining sarg‘ayib ketgan 
barglardan va boshqa iflosliklardan tozalanganligi hisoblanadi. 
Standart talabi bo‘yicha karam boshi to zich yopishib turadigan ko‘k yoki oq 
yaproqlarigacha tozalangan bo‘lishi kerak. Shuningdek, aholiga sotilayotgan 
www.sies.uz
Page 62 of 306 

---

63
karamlarda karam boshidan chiqib turadigan karam o‘zagining uzunligi ham 
me’yorlashtirilgan. Bu ko‘rsatkich hamma tovar navlarida 3 sm dan ortiq 
bo‘lmasligi ko‘rsatib qo‘yilgan. 
O‘rtapishar va kechpishar karamlar uchun muhim ko‘rsatkichlardan yana 
biri karam boshining massasi hisoblanadi. Bu ko‘rsatkich karam qaysi vaqtda 
yig‘ishtirib olinganligiga bog‘liq bo‘ladi. Standartda ko‘rsatilishicha 1-iyuldan to 
1-avgustacha yig‘ishtirib olingan karamlarning saralangan navlarida har bir bosh 
karamning massasi 1,0 kg dan, saralanmagan karamlarning esa 0,4 kg dan kam 
bo‘lmasligi standartda ko‘rsatib qo‘yilgan. 
Shuningdek, standartda sirtidagi birinchi va ikkinchi qavat yaproqchalari 
ozroq jarohatlangan karamlar bo‘lishiga ham yo‘l qo‘yiladi va ularning miqdori 
chegaralanmaydi. Ikkinchidan to beshinchi qavatgacha yaproqchalari mexanik 
jarohatlangan karam boshlari ertapishar karam navlarida 5,0 % gacha bo‘lishiga 
yo‘l qo‘yiladi, o‘rtapishar va kechpishar navlarida esa bu ko‘rsatkich 
chegaralanmaydi. Saralangan karam navlarida esa mexanik jarohatli karam 
boshlari bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmaydi. 
Karamlarning har ikkala tovar navlari ham beshinchi qavatdan keyingi 
yaproqchalari mexanik jarohatlangan, yorilgan, chirigan, muzlab qolgan (ichi 
sarg‘aygan yoki qoraygan) karam boshlari bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmaydi.