Озик-овкат товарлари сифат экспертизаси-дарслик doc

Pomidorsimon sabzavotlar 
Pomidorsimon sabzavotlarga pomidor, qalampir, boyimjon kiradi. Bular 
issiqqa, namlikka va tuproqdagi oziq moddalarga talabchan janubiy ekin 
hisoblanadi. 
www.sies.uz
Page 67 of 306 

---

68
Pomidor. Eng muhim va qimmatli sabzavot ekinlaridan biri hisoblanadi. 
Pomidorning vatani Janubiy Amerika hisoblanadi. Respublikamizda sabzavot 
ekinlari orasida maydoni va yalpi hosili bo‘yicha birinchi o‘rinda turadi. 
Pishgan pomidor nihoyatda lazzatliligi, parhezligi bilan ajralib turadi. 
Tarkibida turli vitaminlar, mineral tuzlar, organik kislotalar va uglevodlar bor. 
O‘rta hisobda pomidorning kimyoviy tarkibi quyidagicha (%): qand – 4,5-5,0, 
oqsil – 0,95-1,0, yog‘lar – 0,2-0,3, sellyuloza – 0,8-0,9, kul – 0,6, organik 
kislotalar – 0,5-0,6. Bundan tashqari pomidor tarkibida mineral moddalardan kaliy, 
natriy, magniy, fosfor, temir tuzlari va vitaminlar (S, V
1
, V
2
, RR, karotin) bor. 
Qizil pomidorning rangi likopin pigmenti, sarig‘ining rangi esa karotin va 
ksantofill pigmentlari borligidan dalolat beradi. Lekin, pomidor mevasining tarkibi 
o‘zgaruvchan bo‘lib, u ekin naviga, mevalarning pishish darajasiga, hosilni yig‘ish 
muddatiga, o‘stirish agrotexnikasi va boshqa omillarga bog‘liq bo‘ladi. 
Pomidor ho‘l sabzavot sifatida iste’mol qilinadi, shuningdek, pomidor 
sharbatini qaynatib tomat pyure, tomat-pasta, tomat sharbati mahsulotlari olinadi. 
Pomidor navlari shakliga qarab olchasimon, noksimon, uzunchon, 
olho‘risimon, yapasqi holatlarda bo‘lib, yuzasi esa silliq, qirrali bo‘lishi mumkin. 
Urug‘donlari qanchaligiga qarab pomidorlar urug‘doni kam va urug‘doni ko‘p 
bo‘ladi. 
O‘zbekistonda ekiladigan asosiy pomidor navlariga Talalixin-186, Temno-
krasniy-2077, Maykopskiy, Vostok-36, Volgogradskiy-595, Progressivniy, 
Yusupov navlari kiradi. 
Pomidorlar qaysi maqsadda foydalanishiga qarab yangiligida ovqatga 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri ishlatiladigan, butun holatda konservalashga va tuzlashga 
mo‘ljallangan turlariga bo‘linadi. Bu uchchala turiga ham qo‘yiladigan talablar 
GOST 1725-85 standartida keltirilgan. Bu standart talabi bo‘yicha pomidor yangi, 
butun, toza, sog‘lom, kasalliklarga chalinmagan, pishib o‘tib ketmagan, oftob 
urmagan, mexanik shikastlanmagan, boldoqsiz, shakli esa aynan shu botanik navga 
mos bo‘lishi kerak. 
Hidi va ta’mi o‘ziga xos, begona hidlarsiz va ta’mlarsiz bo‘lishi talab etiladi. 
Pomidorlarning sifatini baholashda qayd etiladigan ko‘rsatkichlardan biri ularning 
pishganlik darajasi hisoblanadi. Standart talabi bo‘yicha to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
iste’molga mo‘ljallangan pomidorlar yaxshi pishib yetilgan, qizil yoki pushti 
rangda bo‘lishi kerak. 
Pomidorlar uchun ham muhim ko‘rsatkichlardan yana biri pomidor katta 
ko‘ndalang kesimining diametri hisoblanadi. Bu ko‘rsatkich tabiiy sharoitda 
yetishtiriladigan pomidorlarning hamma navlari uchun 4 sm dan, uzunchoqsimon, 
mayda pomidor navlari uchun esa 3,0 sm dan kam bo‘lmasligi kerak. Pomidorlar 
massasida o‘lchamlar bo‘yicha standart talabiga javob bermaydigan pomidorlar 
miqdori 5% dan ko‘p bo‘lmasligi standartda ko‘rsatib qo‘yilgan. Shuningdek, 
pomidorlarni iste’molchilarga sotish jarayonida yoriqlari bitmagan, ko‘m-ko‘k, 
ezilgan, chirigan, kasalliklarga chalingan, qishloq xo‘jalik zararkunandalari bilan 
zararlangan, so‘lib qolgan, muzlagan, ezilib pishib ketgan pomidorlar bo‘lishiga 
yo‘l qo‘yilmaydi. Shuningdek, standart talabi bo‘yicha pomidor mevasiga yopishib 
qolgan qum, tuproqlar bo‘lishiga ham yo‘l qo‘yilmaydi. 
www.sies.uz
Page 68 of 306 

---

69