O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz

O‘zMU xabarlari Вестник НУУз ACTA NUUz
 
TARIX 
1/2/1 2023 
- 10 -
asosida Shohmurodning o‘zi tuzib bergan to‘plamni qo‘llariga 
olib, arz va shikoyatlarni hal etishda unga qarab ish ko‘radigan 
bo‘ladilar[16]. Oliy qozixonalarda ish ko‘rilayotganda 
amirning o‘zi bosh bo‘lib turgan. Shu boisdan mazkur 
tashkilotni amirning oliy sudi deb atash mumkin edi. 
Qolaversa, sudda ish ko‘rilayotganda da’vogarning shaxsan 
o‘zi ishtirok etishi talab qilingan. Tumanlar va kattaroq 
qishloqlarga ( kasabalarga) qozilar tayinlash ham u kiritgan 
yangiliklardan bo‘ldi. Amir Shohmurod davrida Buxoro 
amirligida yangi sud tizimi: qasaba, tuman, viloyat qozilari, 
bosh qozi hamda qirq a’lam sudi joriy qilindi, eng oliy qozi 
amirning o‘zi hisoblanar edi. Shariat huquqi asosida 
Shohmurod tuzgan qoidalar to‘plami tahsinga sazovordir, uni
jamiyat hayotiga tadbiq etish va qo‘llash xaqlqning turmush 
tarzini tubdan o‘zgartirib yubordi desak mubolag‘a bo‘lmaydi.
Tarixchi olimlarimizning oldidagi vazifalardan biri 
tariximizni chuqurroq o‘rganib xalqimizga yetkazishdan 
iboratdir. Chunki yurtimizda hukm surgan sulolardan chiqqan 
davlat boshliqlari qo‘li blan tuzilgan qoidalar to‘plamlarini 
juda kam uchratamiz. Buxoro islom dunyosida alohida o‘rin 
tutgani sababli, shariat qonunlarini himoya qiluvchi Qozikalon 
lavozimi ham asosiy o‘rinda turgan. U Islom peshvolarining 
va islom qonunchiligining boshlig‘i bo‘lib eng og‘ir jinoyatlar 
hamda muhim fuqarolik ishlari bilan shugullangan. Qozikalon 
qoshida Muftiylar devoni faoliyat ko‘rsatgan ularning soni 12 
kishidan iborat bo‘lgan. Rais vazifasi ham eng katta 
lavozimlardan biri bo‘lib asosan Saidlardan va Payg‘ambar 
avlodidan 
bo‘lgan 
shaxslar 
bu 
lavozimga 
tayinlangan[17].Uning asosiy vazifasi tosh tarozu va uzunlik 
o‘lchovlari qonun qoidalarni buzganlarni jazolashdan iborat 
iborat bo‘lgan. Rais vazifasi ham eng katta lavozimlardan biri 
bo‘lib asosan Saidlardan va Payg‘ambar avlodidan bo‘lgan 
shaxslar bu lavozimga tayinlangan[17].Uning asosiy vazifasi 
tosh tarozu va uzunlik o‘lchovlari qonun qoidalarni 
buzganlarni jazolashdan iborat bo‘lgan. 
Shu o‘rinda yana alohida ta’kidlashimiz kerakki, Amir 
Shohmurodning sud islohotlari, ayniqsa, katta ahamiyatga 
molik ekanligini aytib o‘tish lozim [18]. Sud chiqargan 
hukmlarning amalda tezda joriy qilinishi eng ma’qul sifatlari 
deya e’tirof etilgan. O‘g‘rilik va yoki shunga o‘xshash 
boshqa bir jinoiy isharni amalga oshirgan maxbuslar baland
minoradan uloqtirilgan hattoki zindonga yoki kanaxonalarga 
tashlash kabi hukmlar ham qo‘llab turilgan turilgan[19].