Pan; Fizika Sane; Klass; Tema

S amolyottıń qanatın kóteriwshi kúsh. Samolyotlardıń párwazı da usı qubılıstı úyreniw sebepli ámelge asırıldı. Bul samolyot qanatınıń arnawlı dúzilisi menen túsindiriledi.

Samolyot qanatı «súyir» formada jasalıp, oǵan kelip urılıp atırǵan samal, qanattıń tómengi hám ústingi tárepinen ótedi. Ústingi bóliminde samal ótiwi kerek bolǵan jol tómengi bóliminen kóbirek. Sol sebepli ústingi bóliminde samaldıń tezligi tómengisinen úlkenlew bolıwı kerek. Demek, samaldıń tezligi úlken bolǵan jerdegi basım p₁ samaldıń tezligi kishi bolǵan tómengi bólimindegi basım p₂ den kishi boladı.
Nátiyjede tómennen joqarıǵa baǵıtlanǵan basımlardıń parqı p=p₂–p₁ payda boladı. Aǵım turbulent bolsa, basımlardıń parqı úlken boladı. Usı basımlardıń parqı sebepli samolyot qanatın kóteriwshi kúsh payda boladı.

2. 
   M agnus effekti. Futbol maydanında múyeshten tebilgen toptıń burılıp dárwazaǵa kirgenin televizorda yamasa stadionda baqlaǵanlar kóp. Toptıń burılıwına ne májbúrleydi? Buǵan sebep sol, toptıń ortasına emes, al biraz shetiregine tepken sheber futbolshı tuwrı qozǵalısı dawamında aylanıwǵa májbúrleydi. Nátiyjede toptıń shep hám oń tárepindegi hawa aǵımınıń tezligi ózgeredi hám basımlardıń parqı payda bolıp, toptı dárwaza tárepke buradı. Buǵan Magnus effektidelinedi.
   
3. 
   Ídıstaǵı sańlaqtan atlıǵıp shıǵıp atırǵan suyıqlıqtıń tezligin esaplaw.
   

B ernulli teńlemesinen paydalanıp, suyıqlıq betinen h tereńlikte bolǵan ıdıs sańlaǵınan atlıǵıp shıǵıp atırǵan suyıqlıqtıń tezligin esaplaw múmkin.Ídıstaǵı suyıqlıqtıń ústki betindegi basım, atmosfera basımı p_o ǵa teń. Suyıqlıqtıńtezligi u₀=0.
Suyıqlıqshıǵatuǵınsańlaqaldındaǵıbasımdap_oǵateń. Sańlaqtanshıǵıwshısuyıqlıqtıńtezligin u menenbelgilep, bulekiorınushın1-formulanıqollanamız:
bunnan Buǵan ideal suyıqlıq ushın Torrichelliformulasıdelinedi.