O`zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti

Birinchi  bosqich  (qoou-w00q)-mavzud  kadrlar  tayerlash  tizimining  ijodiy  salohiyatini 

saqlab qolish asosida ushbu tizimi isloh qilish va rivojlantirish uchun huquqiy, kadrlar jihatidan, 

ilmiy-uslubiy, moliyaviy moddiy shart-sharoiylar yaratish. 

Ikkinchi  bosqich  (w00q-w00t)  milliy  dasturni  to’liq  ruebga  chiqarish,  mehnat 

bozorining rivojlanishi va real ijtimoiy- iqtisodiy sharoitlarni hisobga olgan holda o’rta aniqliklar 

kiritish. 

Uchinchi  bosqich  (w00t  va  undan  keyingi  yillar)  to’plangan  tajribani  tahlil  etish  va 

umumlashtirish  asosida,  mamlakatni  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirish  istiqbollariga  muvofiq 

kadrlar tayerlash tizimini takomillashtirish va yanada rivojlantirish. 

Kadrlar  tayerlash  milliy  modeli  faqat  ta`lim  tarbiyadangina  iborat  bo’lib  qolmay,  bir-

biriga bog’liq ko’pgina haetiy bosqichlarni ham o’z ichiga oladi. Milliy model-bu shaxs, davlat 

va jamiyat, uzliksiz ta`lim, fan va ishlab chiqarishning o’zaro hamkorligi, ularning bir-biriga 

aloqasini aks ettiradi. 

Kadrlar tayerlash milliy modelining asosiy tarkibiy qismlari qo’yidagilardan iboratdir` 

q)  Shaxs-kadrlar  tayerlash  tizimining  bosh  sub`ekti  va  ob`ekti,  ta`lim  sohasidagi 

xizmatlarning iste`molchisi va ularni amalga oshiruvchi` 

Shaxs uzliksiz ta`lim jaraenida duneviy, ilmiy bilimlarni o’zlashtirib, fan asoslarini puxta 

egallab  ishlab  chiqarish  sohalari  bilan  tanishib,  shunungdek,  ijtimoiy-gumanitar  fanlarni 

o’rgatish  hamda  izchil  uzluksiz  ravishda  tashkil  etuvchi  tarbiyaviy  tadbirlar  asosida  insoniy 

sifatlarni o’zlashtirib borar ekan  yillar davomida undan  yuksak ma`naviy salohiyat va muayyan 

yo’nalish  bo’yicha  kasbiy  mahorat  shakllanib  boradi.  Shaxs  eng  avvalo  o’z  oldiga  muayyan 

maqsadni  qo’ya  olishi  hamda  unga  erishish  yo’lida  tinimsiz  izlanishi,  o’qib  o’rganishi  lozim. 

Shu tariqagina o’ ijtimoiy raqobatga chidamli kadr (mutaxassis) sifatida kamolga etadi. 

w) Davlat va jamiyat-ta`lim va kadrlar tayerlash  tizimining faoliyatini tartibga solish va 

nazorat qilishni amalga oshiruvchi kadrlar tayerlash va ularni qabul qilib olishning kafillari` 

Shaxs kamoloti nafaqat o’zi uchun, balki davlat va jamiyat taraqqietining, ravnaqi uchun 

ham  muhim  ahamiyatga  egadir.  Fuqarolari  komil  insonlar  bo’lgan  mamlakat  istiqboli  parloq 

bo’ladi. 

Shaxs  davlat  (jamiyat)  o’rtasidagi  aloqa  ikki  tomonlama  xususiyatga  ega.  Shu  bois  har 

qanday  davlat  o’z  fuqarolarining  yashash,  mehnat  qilish,  shuningdek,  iqtidorli  va  salohiyatini 

ruebga  chiqarishi,  uni  namoen  eta  olishi  uchun  etarli  darajada  shart-sharoit  yaratib  bera  olishi 

lozim. 

e) Uzliksiz ta`lim- malakali raqobatbardosh kadrlar tayerlashning asosi bo’lib, ta`limning 

barcha turlari davlat ta`lim standartlarini, kadrlar tayerlash tizimini tuzimlmasi va uning faoliyat 

ko’rsatish muhitini o’z ichiga olshadi. 

  Uzliksiz  ta`lim  jaraeni  shaxsning  har  tomonlama  qaror  topishi  uchun  eng  qulay  davr 

sanaladi.  Mazkur  davrda  shaxs  fan  asoslari  hamda  kasb-hunar  ma`lumotlarini  o’zlashtiradi, 

komil inson va malakali mutaxassis qiefasida aks etishi lozim bo’lgan sifatlariga ega bo’lib bora, 

unda muayyan duneqarash shakllanadi.  

Bu esa shaxs kamolotida muhim ahamiyatga egadir. 

Demak, uzluksiz ta`lim-milliy modulning asosiy tarkibiy qismlaridan biridir. Unga ko’ra 

mamlakatimizda  uzluksiz  ta`lim  tizimining  faoliyat  olib  borishining  Davlat  ta`lim  standartlari, 

turli darajalariga ta`lim dasturlarining izchilligini asosida ta`minlanadi. Uzluksiz ta`lim quyidagi 

ta`lim turlarini o’z ichiga oladi. 

-maktabgacha ta`lim. 

-umumiy o’rta ta`lim. 

-o’rta maxsus, kasb-hunar ta`limi. 

-oliy ta`lim. 

-oliy o’quv yurtidan keyingi ta`lim. 

-kadrlar malakasini oshirish va qayta tayyorlash. 

-maktabdan tashqari ta`lim. 

Uzluksiz  ta`lim tizimi xususiyati, maqsad va vazifasi nimada... 

Oliy ta`lim. Oliy ta`limga akademik litsey va kasb-hunar kollejini tugatgan shaxslargina 

qakbul  qilinadi.  Oliy  ta`lim  ikkinchi  bosqichida,  ya`ni  bakalavriyat  hamda  magistratura 

yo’nalishida amalga oshiriladi. 

  Bakalavriyat  mutaxassisliklari  yo’nalishi  buyicha  fundamental`  va  amaliy  bilim 

beradigan,  ta`lim  olish  muddati  kamida  turt  yil  davom  etadigan  tayanch  oliy  ta`lim.  Bakalavr 

darajasiga  ega  bo’lgan  shaxs  oliy  ta`lim  tizimi  yo’nalishdagi  o’zi  tanlagan  soha  buyicha  oliy 

ma`lumotli  mutaxassis  hisoblanadi  va  davlat  Klassifikatorida  belgilangan  lavozimda  ishlash 

huquqiga ega bo’ladi. 

Magistratura-aniq  mutaxassislik  bo’yicha  fundamental  va  amaliy  bilim  beradigan, 

bakalavriyat  negizida  ta`lim  muddati  kamida  ikki  yil  davom  etadigan  oliy  ta`limdir.  Undagi 

tahsil yakuniy klassifikatsion davlat attestatsiyasi va etkaziladi. 

  Magistr-darajasidan  farqli  ma`lum  ixtisoslik  buyicha  yuqori  malakali  mutaxassis 

xisoblanib,  u  ilm-fan  sohasida,  ishlab  chiqarishning  ma`suliyatli    lavozimlaridan  faoliyat 

ko’rsatadi. U aspiranturaga kirish huquqiga ega.  

 

  Oliy  o’quv  yurtidan  keyingi  ta`lim.  Ta`limning  bu  turi  ikkinchi  darajada  amalga 

oshiriladi. 

  Birinchi  darajada  aspirantura  bo’lib,  magistrlik  negizida  uch  yil  (to’rt  yil  sirtqi)  davom 

etadi. 

  Ikkinchi daraja doktorantura ham e yil davom etadi.  

  Ikkala  darajaning  ham  maqsadi-muyayan  mutahassisliklar  buyicha  oliy  toifali  ilmiy 

pedagogik kadrlar shakllantirishdan iboratdir. 

r)  Fan-yuqori  malakali  mutaxassislik  tayerlovchi  va  ulardan  foydalanuvchi,  ilg’or 

pedagogik va axborot texnologiyalarini ishlab chiquvchi. 

Fan-milliy modelimizning asosiy tarkibiy qismlaridan biri bo’lib u barkamol inson va etuk 

mutaxassisni  shakllantirining  ilmi-pedagogik  asoslarini  yaratishni,  shuningdek  fan  hamda 

mutaxassislik  yo’nalishlari  va  tarmoqlari  buyicha  ta`lim  konstitutsiyalari,  o’quv  darslari  reja  va 

darsliklar,  (qo’llanmalar)  ni  yaratish  ta`lim  jaraenini  tashkil  etishini  moddiy  va  ma`naviy 

jihatdan qo’llab-qo’vvatlashni o’z zimmasiga olishi lozim. 

  r)  Ishlab  chiqarish-kadrlarga  bo’lish  ehtiejini  shuningdek  ularning  tayergarlik  sifati  va 

saviyasiga  nisbatan  qo’yiladigan  talablarni  belgilovchi  asosiy  buyurtmachi,  kadrlar  tayerlash 

tizimini  moliya moddiy-texnika jihatdan ta`minlash jaraenining qatnashchisi. 

Oldinlari  ishlab  chiqarish  tayer  kadrlar  kuchi  salohiyatidan  foydalanuvchi  iste`molchi 

sifatidagina  faoliyat  olib  borgan  bo’lsa,  bugungi  kunda  ushbu  faoliyatning  mazmuni  tubdan 

o’zgardi. 

Endilikda  ishlab  chiqarish  kadrlarni  tayerlash  sifati  va  saviyasiga  nisbatan  o’z  talablarini 

qo’ya  oladi.  Shu  bilan  bir  qatorda  sifatli  hamda  yuksak  saviyadagi  mutaxassisning  tayerlab 

etishtirish  yo’lida  uzluksiz  ta`lim  hamda  fan  tarmoqlarini  moliyaviy  moddiy-texnik  jihatdan 

qo’llab-qo’vvatlash majburiyatini o’z zimmasiga oladi.  

Bizning  nazarimizda  zamonaviy  o’qituvchi  qiefasida  qo’yidagi  fazilatlar  namoen  bo’la 

olishi kerak. 

q. O’qituvchi jamiyat ijtimoiy haetda ro’y beraetgan o’zgarishlar olib borilaetgan ijtimoiy 

islohatlar  mohiyatini  chuqur  anglab  etishi  hamda  bu  borada  o’quvchilarga  to’g’ri,  asosli 

ma`lumotlarni berib borishi lozim.                 

w.  Zamonaviy  o’qituvchi  ilm-fan,  texznika  va  texnologiya  yangiliklari  va  yutuqlaridan 

xabardor bo’lishi talab etiladi. 

e.  O’qituvchi  o’z  mutaxassisligi  bo’yicha  chuqur,  puxta  bilimga  ega  bo’lishi,  o’z  ustida 

tinimsiz izlanishi lozim.  

r.  O’qituvchi  pedagogika  va  psixologiya  fanlari  asoslarini  puxta  bilish,  ta`lim-tarbiya 

jaraenida o’quvchilarning esh va psixologik xususiyatlarini inobatga olgan holda faoliyat tashkil 

etishi kerak. 

t.  O’qituvchi  ta`lim-tarbiya  jaraenida  eng  samarali  shakl,  metod  va  vositalardan  unumli 

foydalana olish imkoniyatiga ega bo’lmog’i lozim. 

y. O’qituvchi ijodkor tashabbuskor va tashkilotchilik qobiliyatiga ega bo’lishi shart. 

u.  O’qituvchi  yuksak  darajadagi  pedagogik  mahoratga,  chunonchi  kommunikativlik 

laeqatiga,  ega  bo’lishi  pedagogik  texnika  (nutq,  yuz,  qo’l-oyoq,  va  gavda  harakatlari  mimika, 

jist, patolimika) qonuniyatlarini chuqur o’zlashtirib olishga erishishi lozim. 

h. O’qituvchi nutq madaniyatiga  ega bo’lishi uning nutqi bir necha xususiyatlarni o’zida 

aks ettira olishi kerak. 

a) nutqning to’g’riligi 

b) nutqning aniqligi 

v) nutqning ifodaviyligi 

g) nutqning sofligi 

d) nutqning ravonligi. 

j) nutqning boyligi (so’zlar, maqolalar,matallar hamda ko’chirma gaplardan foydalana 

olish). 

o.  O’qituvchi  kiyinishi  madaniyatiga  (sodda,  ozoda,  bejirim,  kiyinishi),  ta`lim  tarbiya 

jaraenida  o’qituvchining  turli  hil  diqqatni  tez  jalb  etuvchi  bezaklar  (oltin,  kumush 

taqinchoqlardan    foydalanmasligi,  fasl,  esh,  gavda  tuzilishi,  yuz  qiefasi,  hatto  soch  rangi  va 

turmagiga muvofiq ravishad kiyinishi o’zlashtirishga erishish) ega bo’lishi. 

q0. O’qituvchi shaxsiy haetda pok, atrofdagilarga o’rnak bo’la olishi lozim. 

O’qituvchi shaxsining mazkur talablarini o’zida aks ettira olgan qiefasi uning o’quvchilar, 

hamkasblar hamda ota-onalar o’rtasida obro’ e`tibor qozonishini ta`minlaydi. 

Yuqorida baen etilgan fikrlarga tayanib quyidagi hulosaga kelishimiz mumkin. 

q.  }Kadrlar  tayerlash  milliy  dasturi}  O’zbekiston  Respublikasida  ta`lim  tizimida  amalga 

oshirilaetgan  islohatlar  mazmunini  o’zida  aks  ettirgan  muhim  me`eriy  hujjat  bo’lib,  istiqbol 

uchun yo’llanmadir.          

w.  }Kadrlar  tayerlash  milliy  dasturi}  da  alohida  ta`kidlangan  Milliy  modul-

Respublikamizning  milliy-xududiy  xususiyatlarini  inobatga  olish  hamda  ilg’or  fan,  texnika  va 

texnologiya yutuqlari vositalarida tayerlangan kadr (mutaxassis)-komil inson va etuk mutaxassis 

qiefasini o’ziga aks ettiruvchi me`erdir.     

e.  }Kadrlar  tayerlash  milliy  dasturi}  g’oyalarning  amalietga  tadbiq  etilishi  Respublika 

ijtimoiy haeti uchun muhim sanalgan bir qator holatlarning qaror topishiga olib keladi.     

r.  O’zbekiston  Respublikasida  }Ta`lim  to’g’risida}gi  qonuni  va  }Kadrlar  tayerlash  milliy 

dasturi}  g’oyalarini    amalga  oshirish  jaraenida  o’qituvchi  kadralar  o’ziga  xos  muhim  rolni 

bajaradilar.  Barkamol  inson  va  etuk  mutaxassis  o’qituvchi  (murakkab  tarbiyachi)  lar  qo’lida 

kamolga  etar  ekan,  eng  avvalo  ularning  shaxsi  ham  bir  qator  ijodiy  sifatlarni  o’zida  aks  ettira 

olshi  lozim.  Shundagina  biz  o’zimiz  orzu  qilaetgan  shaxsni  (mutaxassisni)  tarbiyalay  olishga 

muyassar bo’lamiz. 

Kasb ta`limi o’qituvchisiga qo’yiladigan talablar 

O’quv jarayonida o’qituvchi rahbarlik vazifasini bajaradi. Bu umumiy qoida kasb ta`limi 

o’qituvchisiga  ham  taaluqlidir.  Kasb  ta`limida    vaqtning  bir  qismini  o’quvchilarning  mustaqil 

amaliy  ishlari  egallashi  o’qituvchining  rolini  yanada  oshiradi.  Chunki  hamma  narsa  o’qituvchi 

tomonidan  oldindan  puxta  o’ylansa  va  yaxshi  rejalashtirilsagina  o’quvchilar  mustaqil  ishlay 

olishlari mumkin. 

Kasb  ta`limi  o’qituvchisi  darsga  tayyorlanayotganda  har  xil  metod  va  usullarni  qo’llab 

yangi  materialni  qanday  bayon  qilishni  o’ylaydi.  U  o’quvchilarning  individual  xususiyatlarini, 

ularning  tajribasi,  jismoniy  rivojlanishi  va  mehnat  unumdorligiga    ta`sir  qiladigan  boshqa 

omillarni  hisobga  olgan  holda  ob`ektlarni  tanlaydi.  Kasb  ta`limi  o’qituvchisi  oldida 

o’quvchilarning  o’quv-ishlab  chiqarish  jamoalarini  tashkil  qilish,  ular  orasida  ishlab  chiqarish 

munosabatlarini  yo’lga  qo’yish  masalasi  paydo  bo’ladi.  Bundan  tashqari,  boshqa  o’quv 

predmetlaridagi  kabi  kasb  ta`limi  o’qituvchisida  o’quvchilarning  mehnat  usullarini  to’g’ri 

bajarishini,  olingan  bilimlarni  amalda  qo’llashni  nazorat  qilish  va  ularning  o’quv  faoliyati 

natijalarini baholash funktsiyasini saqlab qoladi. 

#uyidagilar  kasb  ta`limi  o’qituvchisiga  xos  bo’lishi  kerak:  yuqori  g’oyaviylik,  yuqori 

texnik malaka, yuqori psixologik-pedagogik tayyorgarlik. 

 Yuqori  g’oyaviylik-  o’qituvchi  o’sib  kelayotgan  avlodning  tarbiyachisidir.  U  o’quvchilarni 

milliy istiqlol g’oyalari ruhida tarbiyalashi kerak. 

 Yuqori  texnik  malaka.  Masalan,  kasb  ta`limi  jarayonida  o’quvchilar  o’zlari  tanlagan 

mutaxassislikka  oid  bilim  va  ko’nikmalarni  egallaydilar.  Shu  munosabat  bilan  oliy  o’quv 

yurtining  talabalari  bu  mutaxassisliklarga  oid  kasbiy  bilimlar  asoslarini  egallashlari  hamda 

keyingi amaliy faoliyat jarayonida o’z mahorati darajasini uzluksiz oshira borishlari kerak. 

 Yuqori  psixologik-pedagogik  tayyorgarlik.  Kasb  ta`limi  o’qituvchisining  o’zi  bilim  va 

malakalarni yuksak saviyada egallabgina qolmay balki o’quvchilarda ham ma`lum malakalarni 

tarkib toptirish uchun ularga bilimlar berishi kerak. Bilim va malakalarni egallash jarayonining 

o’z  qonuniyatlari  bor,  maktabdagi  ta`lim  shu  qonuniyatlar  asosida  tashkil  etiladi.  Kasb  ta`limi 

o’qituvchisi  psixologiya,  didaktika  va  boshqa  fanlarning  o’quv  jarayoniga  asos  bo’ladigan 

muhim qoidalarini chuqur o’zlashtirib olishi kerak. 

O’z  kasbiga  muhabbat.  o’qituvchilik  kasbining  o’ziga  xos  tomonlarini  chuqur  bilish, 

o’z  kasbiy  faoliyatida  erishgan  yutuqlaridan  zavqlanishi,  qiyinchilarni  engib  o’tish  uchun  kuch 

va imkoniyat topa olish kasb ta`limi o’qituvchisining muhim fazilatlari qatoriga kiradi. 

Kasb  ta`limi  o’qituvchisi  oliy  o’quv  yurtidagi  tayyorgarligi  har  qancha  asosli  bo’lsa 

ham, u tugallangan hisoblanmaydi. Ma`lumki, hozirgi zamon ishlab  chiqarishi juda tez sur`atlar 

bilan  rivojlanmoqda.  Mehnat  qurollari,  texnologik  jarayonlar  uzluksiz  takomillashib  bormoqda. 

Bu  kasb  ta`limi  jarayonida  o’z  aksini  topmog’i  kerak.  Demak,  kasb  ta`limi  o’qituvchisi  fan  va 

texnika  sohasidagi  taraqqiyotni  uzluksiz  kuzatib  borishi,  ulardan  o’quvchilarni  tushunarli 

shaklda xabardor qilib turishi kerak. 

O’qituvchilar kasb ta`limi jarayonida foydalaniladigan  metodik vositalar majmuasi ham 

o’zgarmay  qolmaydi.  O’z  ishiga  ijodiy  yondoshuvchi  o’qituvchilar  o’quvchilarga  ta`sir 

qilishning yangi shakllarini, uzluksiz ravishda bilim, malaka va ko’nikmalarni shakllantirishning 

yangi usullarini topadilar. Yaxshi tajriba umumlashtiriladi va ko’pchilikning mulki bo’lib qoladi. 

Shunga  ko’ra  har  bir  o’qituvchi  ilg’or  pedagogik  tajriba  yoritiladigan  vaqtli  matbuotni  ko’zatib 

borishi va undan o’z ishida foydalanishi kerak. 

Shunday 

qilib,  kasb  ta`limi  o’qituvchisi  o’zining  mahoratini  takomillashtirish 

ustida,  o’z  malakasi,  saviyasini  oshirish  ustida  har  doim  ishlashi  kerak.  Unga  bu  borada 

o’qituvchilar  malakasini  oshirish  institutlari  ancha  yordam  beradi.  Bu  institutlarda  qisqa 

muddatli  kurslar  tashkil  qilinib,  ularda  o’qituvchilar  fan  va  texnika  sohasidagi  yutuqlar,  ilg’or 

pedagogik tajribalar bilan tanishadilar. 

Pedagogik faoliyat o’z mohiyatiga ko’ra   ijodiy xarakterga ega. Ma`lumki, inson oldida 

biror  muammo  turgandagina  ijodkorlikka  ehtiyoj  tug’iladi.  o’qituvchilik  faoliyati  ana  shunday 

xususiyatga  ega.  Pedagogik  ijodkorlikning  asosiy  mohiyati  pedagogik  faoliyatning  maqsadi  va 

xarakteri  bilan  bog’liq.  Pedagogik  faoliyat  kishi  shaxsini,  uning  dunyoqarashi,  e`tiqodi,  ongi, 

xulq-atvorini  shakllantirishdek  umumiy  maqsadga  bo’ysungan  son-sanoqsiz  pedagogik 

masalalarni  echish  jarayonidir.  o’qituvchi  faoliyatidagi  ijodkorlik  ana  shu  masalalarni  echish 

usullarida, ularni hal qila olish yo’llarini qidirib topa bilishlarida ifodalanadi. 

Pedagogik  ijodkorlik  manbai  -  bu  pedagogik  tajribadir.  Pedagogik  tajriba-  muammoli 

vaziyatlarga  juda  boydir.  Ilg’or  pedagogik  tajriba  deganda  biz  o’qituvchining  o’z  pedagogik 

vazifasiga  ijodiy  yondoshishini,  o’quvchilarning  ta`lim-tarbiyasida  yangi,  samarali  yo’l  va 

vositalarni qidirib topishini tushunamiz. 

Ilg’or pedagogik tajriba o’qituvchi tomonidan qo’llaniladigan ish shakli va usullari, uslub 

va vositalaridir. Ular vositasida o’quv-tarbiyaviy ishlarda eng yuqori natijalarga erishiladi. 

Ilg’or  pedagogik  tajribani  o’rganish,  unga  asoslanib  yangi  pedagogik  hodisa  va 

qonuniyatlarni 

ochish 

o’quv-tarbiya 

jarayoniga 

yaxshi 

sifatli 

o’zgarishlar 

kiritadi, 

o’quvchilarning  bilish  faoliyatini  boshqarish,  yangi  ko’rinishdagi  o’quv  jarayonini 

modellashtirish muammolarini echishga sabab bo’ladi. 

Ijodiy  ishlaydigan  o’qituvchi  faqatgina  muvaffaqiyatli  o’qitish  va  tarbiyalash,  ilg’or 

o’qituvchilar ish tajribalarini o’rganish bilangina cheklanib qolmasdan, tadqiqotchilik ko’nikma 

va malakalariga ham ega bo’lishi zarur. 

Hozirgi  zamon  fan  va  texnika  taraqqiyoti  o’qituvchining  ijodkor  bo’lishini,  fanning 

muhim  muammolari  yuzasidan  erkin  fikr  yurita  olishi,  fan  yutuqlarini  o’quvchilarga  etkaza 

olishi  va  nihoyat  o’quvchilarni  ham  ijodiy  fikrlashga,  tadqiqot  ishlariga  o’rgata  olishini  talab 

qiladi. Shuning uchun o’qituvchi avvalo tadqiqotchilik malakalarini egallashi zarur.  

 

 

Mustahkamlash uchun savollar. 

1. O`zbekiston Respublikasida pedagog kadrlarni tayyorlash muammolari 

2.

 

 Pedagog kadrlarni tayyorlashga qo`yiladigan talablar. 

3.

 

Pedagogik kasbning o`zgachaligi, ahamiyati. 

4.

 

Kasb ta`limi o`qituvchisiga qo`yiladigan talablar 

5.

 

O`zbekiston  Respublikasida  pedagog  kadrlarni  tarbiyalash  muammosi  haqida 

tushuncha. 

6.

 

Zamonaviy o`qituvchi qiefasi qanday bo`lishi kerak. 

 

Adabiyotlar: 

1. Karimov I.A. Barkamol avlod-O’zbekiston taraqqiyotning poydevori. T., 1997. 

2.Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. T., 1997. 

3.Ta`lim to’g’risidagi qonun. T., 1997. 

4. G’aybullaev N.R., Yodgorov R., Jdarkin L.P., Toshmurodova F. va boshq. 

Pedagogika, 1999. 

5. Inog’omov R., Toshmurodova F. Pedagogika fani XXI asrda. T.,2000. 

6. Tursunmetov K., Ahmedov Sh. O’quvchilar bilimini sinashning ba`zi bir muammolari. 

7. Jdarkin L.P. Pedagogicheskie obuchenie texnologii. 1992. 

 

 

 

 

 

 

 

 

YuNESKO tashkilotining tashkil topishi 

 

Reja: 

1.

 

YuNESKOning tashkil topishi. 

2.

 

YuNESKOning rivojlanish bosqichlari. 

3.

 

Fan texnikaning hozirgi davrdagi taraqqiyoti. 

 

Tayanch tushunchalar: 

 

YuNESKOning tashkil topishi, Birlashgan Millatlar Tashkiloti. 

 

 

Bu  tashkilot  Birlashgan  Millatlar  Tashkilotining  ta`lim,  fan,  madaniyat  masalalarini 

rivojlantirishga  ixtisoslashtirilgan  tashkilot  bo’lib,  u  1946  yilda  tashkil  etilgan.  199g’  yilgi 

ma`lumotlarga  qaraganda,  bu  xalqaro  tashkilotga  jahonning  1o’1  davlati,  shu  jumladan, 

O’zbekiston ham a`zodir. 

Bu  tashkilotning  qarorgohi  Frantsiyaning  poytaxti  Parij  shahri  bo’lib,  uning  oliy 

boshqaruv organi-Bosh direktordir. 

Bu  Xalqaro  tashkilotga  a`zo  bo’lgan  mamlakatlarning  vakillari  g’  yilda  bir  marta 

o’zlarining  Bosh  konferentsiyalariga  to’planadilar.  Bu  anjumanda  ular  YuNESKO  ning  keyingi 

g’ yillik faoliyatining dasturini qabul qiladilar. Ushbu dasturni amalga oshirish uchun unga a`zo 

bo’lgan davlatlar mablag’-byudjet ajratadilar. 

YuNESKO  faoliyatida  xalqaro  hamkorlik,  tinchlikni  saqlash  masalalari  asosiy  o’rinni 

egallaydi.  Shu  tufayli  ham  uning  Nizomida  G’Urush  haqidagi  fikrlar  odamlar  aqlida  paydo 

bo’ladi,  binobarin,  urush  vasvasasini  ularning  ongidan  chiqarib,  tinchlikni  himoya  qilish 

g’oyasini tarbiyalamoq kerakG’ deb yozib qo’yilgan. 

YuNESKO  faoliyati  o’ta  xilma-xil  va  ko’p  qirralidir.  Loaqal  uning  ta`lim  bo’yicha 

faoliyatiga  nazar  tashlaylik.  Bu  boradagi  ishlar  juda  ko’p  yo’nalishlarda  olib  boriladi  va  bu 

yo’nalishlar  bir-biridan  muhimdir.  Bu  rivojlanayotgan  mamlakatlarda  savodsizlikni  tugatish, 

jahon  ta`limi  rivojlanishidagi  tendentsiyalarni  tahlil  qilish  va  uni  ommalashtirish,  u  yoki  bu 

mamlakatda  ta`lim  bo’yicha  olib  borilayotgan  siyosatni  ham  moddiy  ham  ma`naviy 

rag’batlantirish va hokazolar. 

YuNESKO  mazmunli  ta`limining  hamma  uchun  birday  imkoniyat  doirasida  bo’lishini 

ta`minlash,  uning  uzluksizligini  qaror  toptirish,  ta`limni  va  uning  shaklini  kelajak  rivojlanishi 

tamoyillaridan kelib chiqadi. 

Fan  va  texnologiyani  rivojlantirish  borasida  YuNESKO  bir  qator  davlatlararo  dasturni 

amalga  oshirdi.  Bu  dastur  asosan  ekologik  muxitni  yaxshilash,  atrof-muhitni  muhofaza  etish 

bilan  bog’liqdir.  Shuningdek,  mazkur  yo’nalishda  muvofiqlashtirilgan,  birgalikdagi  ilmiy 

tadqiqotlarni  amalga  oshirish,  jahon  ilmiy  markazlari,  universitetlar,  olilar  hamkorligini 

rivojlantirish bilan bog’liq muhim ishlar ham yo’lga qo’yiladi. 

Ma`lumki, hozirgi dunyoda millatlar va xalqlarning madaniy, tarixiy meroslarini, asrash 

avaylash, kelajak avlodlar uchun uni saqlash, ta`mirlash ishlari katta ahamiyatga molikdir. 

Bu  jahonshumul    masalada  YuNESKO  asosiy  o’rinni  egallaydi.  Uning  ro’yxatiga  jahon 

tarixiy  yodgorliklarining  iftixori  hisoblangan  Buyuk  Xitoy  devori,  London  Taueri, 

Klimenjarodagi milliy park va boshqa minglab ob`ektlar kiradi.  

Shuni alohida ta`kidlab o’tish kerakki, 199q yildan boshlab O’zbekistonning Samarqand, 

Buxoro,  Xiva,  Qo’qon,  Toshkent  va  boshqa  joylaridagi  ko’plab  tarixiy  obidalar  ana  shu 

ro’yxatga kiritildi. 

Har yili bu ro’yxatga yangi-yangi tarixiy obidalar, yodgorliklar nomi kiritib boriladi. 

YuNESKO  faoliyati  tarkibiga  yan  xalq  og’zaki  ijodiyoti,  fol`klor,  o’lanlar,  aytishuvlar, 

maqomlar, xalq kuylari, laparlarni saqlash ham kiradi. 

Adabiyot bo’yicha YuNESKO ning roli ayniqsa salmoqlidir. Jahon adabiyoti, uning shoh 

asarlari, adabiy meros ayniqsa u tomondan e`zozlanib, ular to’planadi va jahonning turli tillariga 

tarjima qilinib, bosmadan chiqariladi va tarqatiladi.  

Shuningdek,  YuNESKO  ommoviy  axborot  vositalarini  rivojlantirish,  jahon  ahlini  voqea 

va hodisalardan voqif qilish masalalariga ham faol qatnashib uning rivojlanishiga ko’maklashadi.  

1992  yil  g’  martda  O’zbekiston  Birlashgan  Millatlar  Tashkilotining  a`zolariga  qabul 

qilingan, BMT ning barcha tashkilotlariga haqli a`zo bo’lib kira olish huquqiga ega bo’ldi. Shu 

bois respublikamiz 1993 yil 26 oktyabrdan boshlab YuNESKO ga a`zo bo’lib kirdi. 

Yuqoridagi sanalardan ko’rinib turibdiki, O’zbekiston YuNESKOga a`zo bo’lganiga 1g’ 

yildan  ko’proq vaqt o’tdi. Lekin shu vaqt ichida ko’p narsa qilib ulgurildi.  

199q  yilning  yuqorida  YuNESKOning  ko’zga  ko’ringan  ekspertlari  yurtimizga  tashrif 

buyurib,  Samarqnad,  Buxoro,  Xiva  shaharlarining  tarixi  obidalarini  borib  ko’rdilar  va 

o’rgandilar.  Ularda  bu  shahardagi  betakror  tarixiy  obidalar  katta  tassurot  qoldirdi.  Natija  shu 

bo’ldiki,  xalqimizning  bu  o’chmas  yodgorliklari  qayt  tiklanib  ta`mirlash  dasturi  tuzildi  va  bu 

dasturni  1999  yil  boshlaridan  amalga  oshirishga  kirishiladigan  bo’ldi.  1994  yiling  aprel  oyida 

YuNESKOning  barcha  bo’limlarining  vakillari  Toshkentga  kelishdi.  Ularning  bu  tashrifidan 

maqsad  Markaziy  Osiyo  Respublikalarida  YuNESKOning  vazifalarini  aniqlab  olishdan  iborat 

edi. 

Shu  yilning  oktyabr`  oyida  Samarqnad  shahrida  Markaziy  Osiyo  va  jahon  olimlari 

uchrashiub,  bu  shaharda  YuNESKO  tassarufidagi  Markaziy  Osiyo  Respublikalarini  o’rganish 

instituti tashkil etishga qaror qilindi. 

Bu institut jahonning shu mintaqasida o’rganish bo’yicha eng yirik markaz bo’lib qoladi, 

binobarin,  Samarqand  O’rta  asrlarda  bo’lganidek,  hozir  ham  jahonning    eng  ko’zga  ko’ringan 

ilmiy markazlaridan biri bo’lib qoladi.  

YuNESKO  tashabbusi  bilan  Frantsiyaning  Parij  shahrida  Samarqandlik  olim,  davlat 

arbobi  Muhammad  Tarag’ay  Ulug’bek  tavalludining  600  yillik  yubiley  tantanalari  bo’lib  o’tdi. 

Samarqand,  Buxoro,  Xiva  shaharlarining  butun  jahon  tarixiy  obidalar  shaharlari  ro’yxatiga 

kiritish bo’yicha ham ko’pgina ishlar qilindi. 

YuNESKO  Markaziy  Osiyo  ommoviy  axborot  vositalarini  rivojlantirish  istiqbollarini 

o’rganish  ishida  ham  katta  amaliy  yordam  ko’rsatmoqda.  Bu  ish  shunisi  bilan  katta  ahmiyatga 

molikki, butun Markaziy Osiyo Respublikalar Orol dengizining qurib borayotganligi munosabati 

bilan  jiddiy  ekologik  tanlikka,  sanoat  chiqindilaridan  atrof-muhitning  ifloslanishi  kabi 

muammolariga  duch  kelmoqdalar.  YuNESKO  ana  shu  muammolarni,  boshqa  xalqaro  va 

xududiy  hamjamiyat  tashkilotlari  bilan  hamkorlikda  buni  bartaraf  etish  yo’lida  ishlashga 

o’zining tayyor ekanligini izxor etdi. 

YuNESKO  ham  shu  doirada  faoliyat  ko’rsatib,  bir  paytda  jahon  iqtisodiy,  madaniy  va 

ma`rifiy rivojlanishida o’rin tutgan G’Buyuk ipak yo’liG’ni kompleks o’rganish dasturini qabul 

qildi. Bu dasturning maqsadi Sharq bilan G’arb o’rtasidagi bu quruqlikdagi va dengizdagi savdo 

yo’lining  salohiyatini  aniqlash,  tiklashdan  iborat  bo’lsa,  ikkinchi  tomondan  bu  yo’l  Sharq  bilan 

G’arbning  madaniy  va  ma`rifiy  hamkorligini  bir-biriga  bog’lovchi  muhim  ko’prik  ekanligini 

ochib berish, uni tiklashdan iboratdir.  

Endilikda bu ulkan tadqiqotlar 4 asosiy yo’nalishda olib borilmoqda. 

1.

 

Ipak yo’li mamlakatlariga kiruvchi xalqlarning tili va yozuvini o’rganish; 

2.

 

Karvonsaroylar o’rnini aniqlash va ularni qayta tiklash, pochta aloqalarini yo’lga 

qo’yish; 

3.

 

Kosmik arxiologiyani qayt jonlantirish; 

4.

 

Jahon  turistlar  tashkiloti  bilan  hamkorlikda  ipak  yo’li  bo’ylab  turistik 

yo’nalishlarni ochish va uni harakatga keltirishdan iboratdir. 

Hozirgi kunda Respublikada YuNESKO ishlari bo’yicha O’zbekiston Respublikasi milliy 

komissiyasi  tashkil  etildi.  Bu  komissiya  tarkibiga  davlat  arboblari,  olimlar,  taniqli  madaniyat 

xodimlari bilan bir qatorda ta`lim muassasalarining ham vakillari kiritildi.