Patent qanday turdagi narsadir? Patent turlari Patent jarayoni

Mavzu : Patent xujjatlari necha turga bolinadi
Reja:

• 
  1 Patent qanday turdagi narsadir?
  
• 
  2 Patent turlari
  
• 
  3 Patent jarayoni
  
• 
  4 Patentlar tarixi
  

Patent - bu davlat tomonidan mahsulot ixtirochisiga ommaviy ravishda oshkor qilinishi evaziga beriladigan ma'lum bir vaqt davomida tijorat ekspluatatsiyasining eksklyuziv huquqidir.

Ixtirochi yoki ixtirochilar o'zlarining sa'y-harakatlari va jamiyatdagi hissalarini oqlash uchun patent olish uchun ariza berish huquqiga ega bo'lish tamoyilining bir qismi. Demak, shundan kelib chiqadiki, patent berish uchun ixtiro asl, yangi va umumiy foyda keltirishi kerak.
Patent salbiy huquqni ham anglatadi. Bu shuni anglatadiki, patent egasi o'z mahsulotini uchinchi shaxslar tomonidan ishlab chiqarish, sotish va tijorat maqsadlarida foydalanishni qonuniy ravishda oldini olish huquqiga ega.
Patentni quyidagilarning barchasi deb ta'riflash mumkin:
Mulk - jismoniy yoki jismoniy bo'lmagan, bir yoki bir nechta tarkibiy qismlar (atributlardan ko'ra), jismoniy shaxsga tegishli; yoki shunga o'xshash shaxsga yoki birgalikda bir guruh odamlarga yoki korporatsiya yoki hatto jamiyat kabi yuridik shaxsga tegishli.
Intellektual mulk –
iologik patent - yurisdiktsiyalarda biologik patentlarning ko'lami va ko'lami turlicha,^[1] va biologik texnologiyalar va mahsulotlar, genetik jihatdan o'zgartirilgan organizmlar va genetik materiallarni o'z ichiga olishi mumkin. Patentning kelib chiqishi to'liq yoki qisman tabiiy bo'lgan moddalar va jarayonlarga tatbiq etilishi munozaralarga sabab bo'ladi.
Ish uslubi patenti - elektron tijoratning yangi turlari bo'yicha patentlarni o'z ichiga oladi; sug'urta, bank ishi, soliqqa rioya qilish va hokazolarda biznes yuritish usullari to'g'risida biznes uslubi "iqtisodiy korxonaning har qanday yo'nalishini boshqarish usuli" deb ta'riflanishi mumkin. Dunyoning nufuzli ekspertlarini fikrlariga ko’ra, bu inqiroz 2009 yilda va 2010 yilda ham davom etishi va ehtimoli yanada chuqurlashishi kutilmoqda. Bulardan kelib chiqqan holda, o’z-o’zidan ayonki, O’zbekiston jahon iqtisodiy inqirozining salbiy oqibatlarini bartaraf etish bo’yicha 2009-2012 yillarga mo’ljallanib qabul qilingan Inqirozga qarshi choralar dasturi O’zbekistonning 2009 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning ustivor yo’nalishi bo’lib qoladi. Bu o’rinda ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik qayta jihozlash, xalqaro sifat standartlariga o’tish bo’yicha qabul qilingan tarmoq dasturlarini amalga oshirishni tezlashtirish vazifasi kun tartibiga qo’yilmoqda. Bu esa o’z navbatida, O’zbekistonning ham tashqi, ham ichki bozorida barqaror mavqega ega bo’lishini ta’minlash imkonini beradi.
Jahon bozorida talabni rag’batlantirish orqali mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo’llab-quvvatlash O’zbekiston iqtisodiy o’sishining yuqori sur’atlarni saqlab qolishda g’oyat muhim ahamiyatga ega. Ushbu dastur doirasidagi loyihalarda keng iste’moldagi oziq-ovqat va nooziq-ovqat tovarlarni ishlab chiqarish korxonalari uchun keng ko’lamli rag’batlantirish tizimi, ya’ni soliq va bojxona imtiyozlari berilmoqda.
Patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatlash fani darslarida tashqi iqtisodiy faoliyat (TIF)da tovarlarni nomenklaturasini o’rganish, uyg’unlashgan TN bojxona to’lovlari, intellektual mulk ob’ektlarini muhofazalash, ilmiy kashfiyotlar va ixtirolar, seleksiya yutuqlari va sanoat namunalari hamda belgilari, eksport va import tovarlar bo’yicha shartnomlar tuzish, patent axborotlari, xalqaro, Yevropa va MDH patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatsiyalash to’g’risidagi axborotlar bilan tanishgan va huquqiy normalarni bilish to’g’risida ma’ruza va seminar darslari olib boriladi.
Bugungi kunda hal etilishi lozim bo’lgan masalalarni yechimi uchun Respublikamizga patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatsiyalash sohasida jahon andozalariga mos keluvchi yuqori malakali mutaxassislar kerak. Shu kunning mutaxassisiga, birinchidan, iste’molchilarni ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda intellektual bozorni har tomonlama tahlil qila bilish, ikkinchidan bozorga ta’sir eta bilish talabi qo’yiladi.

«Patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatlash» fani maqsadi–talabalarga mamlakatimiz iqtisodiyotini erkinlashtirish va iqtisodiy islohotlarni jadallashtirish hamda iqtisodiyotni modernizatsiya qilish sharoitlarida O’zbekiston Respublikasida ilmiy kashfiyotlar, ixtirolar, seleksiya yutuqlari, xalqaro patent tizimi va boshqalarni o’rganishda va ularni faoliyatini to’g’ri tashkil etish va uni takomillashtirishdan iboratdir.

Fanining asosiy vazifalari – patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatsiyalashning mohiyati, rivojlanishining asosiy bosqichlari, marketingning asosiy tamoyillari, vazifalari va turlari, axborot bilan ta’minlash siyosati kabilarni o’rgatishdir.
Ushbu o’quv fani «Huquqshunoslik», «Siyosatshunoslik», «Axborotlar texnologiyasi», «Xalqaro marketing», «Marketing faoliyatini prognozlash va tahlili», «Xorijiy investitsiyalar» va boshqa fanlar bilan o’zaro aloqadorlikda o’rganiladi.
«Patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatlash» fanini o’qitishda, talabalar tomonidan fanni to’liq o’zlashtirilishini ta’minlash maqsadida, mavzularda ko’rilayotgan masalalarning mohiyatidan kelib chiqqan holda ilg’or pedagogik texnologiyalarning “aqliy hujum”, “kichik guruhchalar”, “klaster”, “blist-so’rov”, “diskussiya”, “keys-stadi”, “muammoli vaziyatni yechish” usullaridan foydalaniladi.
Bu usullarning natijaviylik darajasini oshirish uchun har bir mavzuni yoritishda kompyuter, slaydlar, eshitish(audio) va ko’rish(video) vositalari, multimediya vositalari hamda Internet sahifalari va xizmatlaridan foydalanish tavsiya etiladi.
Soliq patenti - soliqlarni kamaytirish yoki kechiktirish tizimi yoki usulini ochib beradi va da'vo qiladi. 2011 yil sentyabr oyida Prezident Barak Obama AQSh Kongressi tomonidan qabul qilingan, umuman soliq patentlarini berishni amalda taqiqlovchi qonunchilikni imzoladi.

• 
  Kimyoviy patent - kimyo yoki farmatsevtika sanoatidagi ixtiroga patent. Patentning maxsus huquqiy shakli emas.
  
• 
  Patent dizayni –
  
• 
  Asosiy patent –
  
• 
  Sug'urta patenti –
  
• 
  Tibbiy patent –
  
• 
  Dasturiy ta'minotga patent –
  
• 
  Patentga talabnoma - patent idorasida ushbu ariza bilan tavsiflangan va da'vo qilingan ixtiroga patent berish to'g'risida so'rov yuborish. Ariza ixtironing tavsifidan (patent spetsifikatsiyasi), rasmiy ariza va talabnoma bilan bog'liq yozishmalardan iborat.
  

Patent bo'yicha talabnoma - ilgari berilgan talabnomadagi materiyani o'z ichiga olgan patent talabnomasining turi (ota-ona arizasi deb ataladi). Bo'linish bo'yicha ariza ota-ona arizasidan kechroq berilgan bo'lsa-da, u ota-onaning ariza topshirish sanasini saqlab qolishi mumkin va odatda bir xil ustuvorlikni talab qiladi.
Patent chizmasi - ixtironi yoki uning ayrim namunalarini aks ettiradigan patentga talabnomada (bu ixtironi amalga oshirishning o'ziga xos tatbiq etilishi yoki usullari) yoki avvalgi texnika. Chizmalar qonun bo'yicha ma'lum bir shaklda bo'lishi talab qilinishi mumkin va talablar yurisdiktsiyaga qarab farq qilishi mumkin.
Patent ayblovi - talabnoma beruvchilar va ularning vakillari bilan patent idorasining patentga yoki patent olishga ariza bilan o'zaro aloqasi. Umuman olganda, patent bo'yicha prokuratura patentni berish to'g'risida patent idorasi bilan muzokaralarni o'z ichiga olgan va grantdan keyingi o'zgartirish, qarama-qarshilik kabi masalalarni o'z ichiga olgan grantdan oldin ta'qibga bo'linishi mumkin.
Patent ekspertizasida jamoatchilik ishtiroki - tegishli darajadagi texnikani aniqlashga yordam beradigan va umuman olganda, patentga talabnoma va ixtirolarning patent qonunchiligi talablariga javob berishini, masalan, yangilik, ixtiro bosqichi yoki noaniqligi va oshkor etishning etarliligi.
Patent muddatini o'zgartirish - AQSh patentining amal qilish muddatini uzaytirish jarayoni. Uning maqsadi AQSh patent idorasi tomonidan AQSh patentiga berilgan talabnomani ta'qib qilish paytida yuzaga kelgan kechikishlarga javob berishdir. Umumiy PTA AQSh patentining 20 yillik umriga qo'shimcha hisoblanadi.
Patentlar tarixi
Patent huquqi tarixi - odatda bilan boshlangan deb hisoblanadi 1474 yildagi Venetsiya nizomi va 1624 yil ingliz monopoliyalari to'g'risidagi nizom.^[3]
Amerika Qo'shma Shtatlarining patent huquqi tarixi - bu AQSh konstitutsiyasi qabul qilinishidan oldin ham boshlangan, ba'zi bir davlatga xos patent qonunlari bilan. Tarix uch asrdan ko'proq vaqtni qamrab oladi.
Patentni ogohlantirish - bu Amerika Qo'shma Shtatlari Patent idorasiga topshirilgan qonuniy hujjat edi. Ogohlantirishlar 1836 yildagi AQSh Patent to'g'risidagi qonuni bilan tashkil etilgan, ammo 1909 yilda to'xtatilgan, AQSh Kongressi ushbu tizimni rasmiy ravishda 1910 yilda bekor qilgan.
Patent modeli - bu ixtironing qanday ishlashini ko'rsatadigan 12 dan 12 gacha "(taxminan 30 sm dan 30 sm gacha 30 sm) dan katta bo'lmagan chizilgan miniatyura modeli edi. Bu AQShning eng qiziqarli xususiyatlaridan biri edi. patent tizimi.
1836 AQSh Patent idorasida yong'in - AQSh Patent idorasi tarixidagi bir nechta halokatli yong'inlarning ikkinchisi. Oxir oqibat uning sababi tasodif ekanligi aniqlandi. O'tgan o'ttiz yillikning ko'plab patent hujjatlari va modellari qaytarib bo'lmaydigan darajada yo'qolgan. Yong'in natijasida Kongress va yangi qonuniy ravishda yangilangan Patent idorasi o'zlarining yozuvlarini yuritish uslubini o'zgartirib, patentlarga raqamlar berishdi va bir necha nusxada tasdiqlovchi hujjatlarni talab qilishdi.
X-patentlar - Amerika Qo'shma Shtatlari Patent va Savdo markasi idorasi tomonidan 1790 yil iyuldan (birinchi AQSh patenti berilgan paytdan) 1836 yil iyulgacha berilgan barcha patentlar. Haqiqiy soni noma'lum, ammo eng yaxshi taxmin 9 957. Yozuvlar vaqtincha saqlash paytida, 1836 yil dekabrda yong'inda yoqib yuborilgan. O'sha paytda hukumat tomonidan biron bir nusxa yoki ro'yxat saqlanmagan, kollektsiyani qayta tiklash uchun faqat ixtirochilarning nusxalari qolgan.
Konfederatsiya Patent idorasi - ixtirolarga patent berish bilan shug'ullanadigan Amerika Konfederativ Shtatlari agentligi. 266 ta patent bergani ma'lum va u 1865 yilning dastlabki oylarida yana bir necha marta patent bergan. Afsuski, uning tarkibidagi yozuvlar yong'inda yo'q qilingan. CPO tomonidan berilgan juda oz miqdordagi patent hujjatlari, ehtimol 10 dan kam bo'lganligi ma'lum.
1877 AQSh Patent idorasida yong'in - AQSh Patent idorasi tarixidagi bir nechta halokatli yong'inlarning ikkinchisi. Bu Vashington shahridagi Eski Patent idorasi binosida 1877 yil 27 sentyabrda sodir bo'lgan. Garchi bino yong'inga qarshi qurilgan bo'lsa ham, uning ko'pgina tarkibi yo'q edi; ba'zi 80,000 modellari va 600,000 nusxadagi rasmlari yo'q qilindi. Hech qanday patent to'liq yo'qolmadi, ammo Patent idorasi tez orada qayta ochildi.
Birodarlar Raytlar patent urushi - Raytlar huquqni buzuvchilarni sudga berish va litsenziya to'lovlarini undirish bilan ovora bo'lishlari ularning yangi samolyot konstruktsiyalarini ishlab chiqishiga to'sqinlik qildi va 1910 yilga kelib Rayt samolyotlari Evropadagi boshqa firmalar ishlab chiqargan samolyotlardan kam edi.^[4] AQShda aviatsiyaning rivojlanishi shu darajada bostirildiki, mamlakat Birinchi Jahon urushiga kirganda Amerika tomonidan ishlab chiqiladigan biron bir samolyot mavjud bo'lmadi va AQSh kuchlari frantsuz mashinalaridan foydalanishga majbur bo'ldilar.

• 
  Smartfonlarning patent urushlari - 2009 yildan beri, Sony, Google, Apple Inc., Samsung, Microsoft, Nokia, Motorola, Xiaomi va HTC kabi smartfon ishlab chiqaruvchilari tomonidan olib borilayotgan patentli sud jarayoni. Konflikt ko'p millatli texnologiyalar va dasturiy ta'minot korporatsiyalari o'rtasidagi "patent urushlari" ning bir qismidir. * Standartlashtirish, metrologiya va patent bo'yicha davlat qo'mitasi (Ozarbayjon) –