Payvand chokda uchraydngan nuqsonlarni oldini olish tadbirlari

2.Nuqsonlarning oldini olish tadbirlari

YUqoridegi ma’lumotlardan ma’lumki, choklarda uchraydigan nuqsonlarga asosan zagotovkalarni payvandlashda belgilangan texnologik talablarning tug‘ri bajarilmasligi, payvandlash yuzalarining yaxshi tayyormasligi, elektrod va payvandlash simlarining zarur markalaridan tug‘ri foydalanmaslik, payvandlash usuli va rejimlarini tug‘ri belgilamaslik, ishchi malakasining etishmasligi va boiqalar sabab bo‘ladi. SHuning uchun payvand konstruksiyalarini loyihalashda, choklarni hosil qilish texnologiyasini belgilashda yuqorida qayd etilgan nuqsonlarning oldini olish choralarini ko‘rish katta ahamiyatga ega. Bularga suyuqlantirib qo‘yiladigan metall xilining hajmi, choklarning soni, chok uzunligi va kesim xarakteri, choklarni simmetrik ravishda g‘osil qilish va boshqalar kiradi. Ma’lumki, sifatli chok hosil qilishda ayrim metallarnn payvandlashdan oldin ularnn ma’lum temperaturagacha qizdirish, payvandlangach, yumshatish yoki normallash tadbirlari ko‘rilishi lozim. SHukingdek, amalda ularning deformatsiyalanishini kamaytirish maqsadida payvandlashga qadar teskari tomonga deformatsiyalab payvandlash, chokni hosil kilishda belgilangan tartib saqlash bilan deformatsiyani muvozanatlashtirish, maxsus moslamalarga mahkamlab payvandlash usullaridan zaruratga kura foydalanish kerak.
Masalan, teskari tomonga deformatsiilab payvandlashdan avval yuz beruvchi deformatsiya qiymatiga va yunalishiga ko‘ra zagotovkani teskari tomonga shu kiymatda deformatsiilab so‘ngra payvandlash kerak.
Ba’zi hollarda chokni shunday tartibda hosil qilish lozimki, unda avval vujudga keltirilgan chok _{9.1 – rasm. Noto‘g‘ri}

deformatsiyasi muvozanatlasin.
9.1- rasm, a da noto‘g‘ri payvandlash natijasida deformatsiyalangan qushtavr balka kursatilgan. Agar bu qushtavrni 1— 1 — 2 — 2 tartibda emas, balki 1— 2—1'— 2' tartibda chok xosil kilib payvandlanganda deformatsiyalanishning oldi olinar edi.
payvandlash natijasida deformatsiyalangan qo‘shtavr balka (a) va to‘g‘ri payvandlangan qo‘shtavr balka (b).

Uzun choklarni hosil qilishni uchastkani 100 — 200 mm li bulaklarga bo‘lib, 9.2rasmda ko‘rsatilgan tartibda bajarish lozim. Bunday tartibda payvandlashda chok nisbatan tekis soviydi va qarshi deformatsiyalanish tufayli umumiy deformatsiya kamayadi.
Murakkab shaklli zagotovkalarni maxsus moslamalar yordamida payvandlagan
m a’qul. Bunda payvandlangan zagotovka obdan sovigach, zarur bulsa, termik ishlov ham beriladi.
Zagotovkalarni payvandlashda qizdirish zonasini birmuncha qisqartirish uchun uning fakat
_{qilish tartibi} payvandlanadigan joyi emas, balki dolgan joylari xam suvga botiriladi va zagotovka tagiga mis
plastinka qo‘yib yoki uning kichik kanalchalari orqali suv yuboriladi. Ba’zan chokning atrofini nam asbest bilan o‘rab ham payvandlash usullari qo‘llaniladi.