Pedagogika va boshqaruv

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA ORTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI
DENOV TADBIRKORLIK VA PEDAGOGIKA INSTITUTI “PEDAGOGIKA VA BOSHQARUV” FAKULTETI

YO`NALISHI
1-BOSQICH 1 -GURUH TALABASI
KENJAEV XUSHNUDNING KREATIV FIKIRLASH
FANIDAN TAYYORLAGAN
MUSTAQIL ISHi
Tayyorladi:Kenjaev Xushnud
Qabul qildi:_____________

Denov 2023

Raqamli texnologiyalarga tanqidiy fikrlarni shakllantirish
Reja:
1. Ta'limning uch bosqichli modeli. Chaqiriq, Anglash, Fikrlash. Uch bosqichning vazifalari. Tanqidiy fikrlash asoslari.
2. Psixologik muhit yaratish texnologiyasi.
3. "Vaziyat", "psixik muhit" tushunchalari. Ijtimoiy psixologik muhit guruhiga ijtimoiy y psixologik aloqalar yigʻindisi sifatida qarash. "Holar" tushunchasi. Guruhda muhit bilan atmosferaning mosligi. Guruhda muhitni aniqlovchi munosabatlar (shaxsga, ishga, guruhga, voqelikka)
4. Xayrihohlik muhitga pedagogik baho berish mezoni. Psixologik muhitning ta'sir etish vositalari: Musiqa, dizayn, diqqat belgilari, interer, tabiat. Baholashning texnik va texnologik qonunlari. Muhit va an'analar. Guruh lideri - psixologik muhitning asosiy shaxsi.
5. Faoliyat-munosabatni namoyon etish shakl sifatida. Sub'ekt faoliyatining elimenti
I. O'zbekistonda tardim-tarbiya s sohasint isloh qilisning asosiy omillaridan biri "saxs manfaati va ta'lim ustuvorligidir. Bu omil davlatimizning ijtimoiy siyosatini belgilab berganligi tufayli ta'limning yangi modeli yaratildi. Bu modélní amalga osiris bilan hayotimiz jabhalarida ro'y beradigan "portlas effekti" natijalari ro'y rost ko'rsatib berildi, ya'ni:
- Ijtimoiy-siyosiy iqlimga ijobiy ta'sir qiladi va natijada mamalakatimizdagi mavjud muhit butunlay oʻzgaradi; 2 oʻmini topis Jarayoni tezlasadi;
-insonning hayo - jamiyatda mustaqil fikrlovel erkin Saxsning sakllanisiga olib keladi;
- jamiyatimizning potentsial kuclarini ro'yobga ciqarisda juda katta ahamiyat kasb etadi;
-fuqarolik jamiyati qurisal ta'minlaydi, model vositasida dunyodan munosib o'rin olisga, o'zbek-nomini yanada keng yoyib tarannum etisga erisiladi. "Portlas effekt!" sari sijoat bilan qadam taslas, yo'llarda ucraydigan qiyinciliklami bosqicma-bosqic va izcil hal etis masalalari nafaqat pedagog nazariyaci va amaliyotcilarni Junbusga keltiradi, balki Jamiyatimizni toʻliq pedagogiastiris muammosini ijtimoiy buyurtma sifatida keltirib ciqaradi. Demak jamiyatimizning har bir fuqarosini tarbiya asoslari bilan tanistiris, yos avlodni barkamol inson qilib voyaga yetkazis Jarayonini yangi pedagogik "qurol" va vositalar bilan ta'minlas davr taqozosidir.
Pedagogik texnologiya (PT) - sunday bilimlar sohasiki, ular yordamida 3-ming yillikda davlatimiz ta'lim sohasida tub burilislar yuz beradi, o'qituvci faoliyati yangilanadi, talaba yoslarda hurfikrlilik, bilimga canqoqlik, Vatanga mehr-muhabbat, insonparvarlik tuyg'ulari tizimli ravisda sakllantiriladi. Ma'lumotlilik asosida yotuvcl bos g'oya ham tabiat va inson uzviyligini anglab yetadigan va soxta tafakkurlas usulidan voz kecgan, qanoatli, o'zgalar fikrini xurmatlaydigan, milliy-madaniy va umuminsoniy qadriyatla kabl saxs sifatlarini ko'zda tutgan insonparvarlik hisoblanadi. Bu masalaning yecimi qay darajada ta'limni texnologiyalastiris bilan bogʻliq. Dastlab "exnologiya" usinasiga aniqlik kiritaylik. Bu so'z texnikaviy taraqqiyot bilan bog'liq holda fanga 1872 yilda kirib keldi va yunanca ikki so'zdan -"texos" (tecne) - san'at, hunar va "logos" (logos) - fan soʻzlaridan taskil topib "hunar fani" ma'nosini anglatadi. Biroq bu ifoda zamonaviy texnologik jarayonni toʻliq tavsiflab berolmaydi. Texnologik jarayon har doim zarurly vositalar va saroitlardan foydalangan holda amallami (operatsiyalami) muayyan ketma- ketlikda bajarisni ko'zda tutadi. Yanada aniqroq aytadigan bo'lsak, texnologik jarayon - bu mehnat qurollari bilan mehnat ob'ektlari (xom asyo)ga bosqicma- bosqic ta'sir etis natijasida mahsulot yaratis borasidagi (sci-masina)ning faoliyatidir. Anna su ta'rifni tadqiqot mavzusiga koʻciris mumkin, ya'ni; PT - bu o'qituvci (tarbiyaci)ning o'qitis (tarbiya) vositalari yordamida o'quvel (talabalarga muayyan saroitda ta'sir ko'rsatis va aks ta'sir mahsuli sifatida ularda oldindan belgilangan saxs sifatlarining jadal sakllanisining kafolatlaydigan jarayondir. Yuqorida keltidigan tarifdan ko'rinib turibdiki, PT tusuncasint izohlasda texnologiya jarayoni asos qilib olindi. Aslini olganda ham bu nisuncaga berilgan ta'riflar soni pedagogik adabiyotlarda nihoyatda ko'pdir. Pedagogik adabiyotlarda "texnologiya" atamasining xilma-xil koʻrinislarini pratis mumkin: "o'qitis texnologiyasi", "O'quv jarayoni texnologiyasi" va hokazo. PT o'qitis jarayonining o'zaro bog'liq qismlarini taskilly jihatdan tartibga keltiris, bosqiclarini qurts, ularni joriy etis sartlarini aniqlastiris, mavjud imkoniyatlami hisobga logan holda belgilangan maqsadga erisisni ta'minlaydi. Yoxud PT o'qituvcining kasbly faoliyatini yangi lovci va ta'limda yakuniy natijani kafolatlaydigan muolajalar yig'indisidir. Texnologiya o'zining egiluvcanligi, natijalarning turg'unligi, smaradorligi, oldindan loyihalanis zarurati bilan metodikadan farqlanib turadi.
Ob'ektiv borliqni o'rganishing tizimli yondasis metodi fanda keng ko'lamda qo'llanilgac, uning ta'siri ostida asta-sekinlik bilan PT mohlyatiga ham aniqlik kiritildi: mus olimasi N.F.Talizina texnologiyani "belgilangan o'quv maqsadiga erisisning oqilona usullarini aniqlasdan iborat" deb tusuntiradi. Suningdek, olima zamonaviy o'qitis texnologiyasi haqida fikr yuritib, uni alohida fan sifatida qarash
lozimligini uqtiradi: O'qitis texnologiyasi bu o'quv jarayonini nima real tavsiflasa oʻsa, o'qituvciga o'rnatilagan maqsadlarga erisis ucun nimaga tayanis zarur bo'lsa. Bu alohida fan.
PTni fan sifatida e'tirof etis G.K.Selevko tomonidan ham ma'qullandi: "Pedagogik texnologiya o'qitisning birmunca oqilona yo'llarini tadqiq qiluvcl fan sifatida ham, ta'limda o'llaniladigan usullar, printsiplar va regalyativlar sifatida ham real o'qitis jarayoni sifatida mavjuddir".
Yuqorida keltirilga ta'riflardan ko'rinib turibdiki, PT belgilangan boslang'ic maqsad va mazmun asosida o'quv jarayonini loyihalas sifatida talqin etilayapti. Bu bir jihatdan toʻgʻri, lekin teranroq fikr yuritilsa uning bir yoqlamaliligi ko'zga taslanadi yoki bunday yondasuvlarda o'quvci saxsi inkor etilayapti. Bu kamciliklari birinci bo'lib akademik V.P.Bespalko payqadi va o'zining yirik asarida "PT - bu o'qituvcl mahoratiga bog'liq bo'lmagan holda pedagogik muvaffaqiyatni kafolatlay oladigan o'quyki saxsini sakllantiris jarayonining loyihasidir" deb ta'rifiadi.
II. Bugungi kunda mamlakatimizda mutaxassislarning ilmiy salohiyatini birlastirisga imkoniyatla yetarli. Nazariya va amaliyot birligining ta'minlanisi Pining asi mohiyatini aniqlasga yo'l ocadi. Fikrimizca, yangi PT fanining alohida tarmog'i sifatida yoki faqat ta'lim amaliyotini maqbullastirisga yo'naltirilgan tizim deb qaras mumkin emas. PT busohadagi nazariy va amaliy izlanislami birlastiris doirasidagi faoliyami aks ettiradi.
Yangi PT nimani anglatadi? Bu savolning yecimini izahlasga harakat
qilamiz. Birincidan, PT ta'lim (tarbiya) jarayoni ucun loyihalanadi va belgilangan maqsadni yecisga qaratiladi. Binobarin, har bir jamiyat saxshi sakllantiris maqsadini aniq belgilab beradi va sanga mos holda ma'lum pedagogik tizim (maktab, kollej, olly o'quv yurti) mavjud boʻladi. Bu tizimga uzluksiz ravisda ijtimoiy buyurtma o'z ta'sirini o'tkazadi va ta'lim-tarbiya maqsadini umumiy holda belgilab beradi.
"Maqsad" esa pedagogik tizimining qolgan elementlarini o'z navbatida yangilash zaruratini keltirib ciqaradi. Kadrlar tayyorlas milliy dasturi ta'lim-tarbiyaning maqsadini yangi yo'nalisga burdi, ya'ni: "o'tmisdan qolgan mafkuraviy qaraslar va srqitdan toʻla xolis etis, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida yuksak ma'naviy va axloqiy talablarga javob beradigan yuqori malakali kadrlar tayyorlas" deb belgilandi. Demak ta'lim-tarbiyaning maqsadi butunlay yangilandi, unga mos holda mazmunning ham pedagogik jarayonning ham yangilanisi tabiiydir.
Ikkincidan, fan va texnikaning rivojlanisi bilan inson faoliyati cegarasi nihoyatda kengayib borayapti, auditoriyaga o'qitis imkoniyatlari katta bo'lgan yangi texnologiyalar (sanoat, qisloq ho'jaligi, elektron, axborot va bosqa) kirib kelmoqda. Ro'y berayotgan sifatly o'zgarislar sundan dalolat beradiki, endilikda "o'rganis"ning birlamct jarayonlari an'anaviy metodika va o'qitis vositalari romiga sig'may, o'quvching individual qobiliyatlariga mos kelmay qoldi. Yangi metodikalami talab etadigan va ta'lim jarayonining ajralmas qismiga aylanib borayotgan va unga o'zining ma'lum xususiyatlarini joriy etadigan yangi texnikaviy, aaborotll, poligrafik, audiovizualli vositalar mavjudki, ular yangi PTnl real voqelikka aylantirdi.
PT mohiyat jihatdan bosqa texnologiyalar bilan bir safda turadi, cunki ular ham bosqalari qatori o'z xususiy sohasigi, metodlari va vositalariga ega, ma'lum "material" bilan is ko'radi. Biroq PT inson ongi bilan bog'liq bilimlar sohasi sifatida murakkab va hammaga ham tusunarli bo'lmagan pedagogik jarayonni Ifoda etisi bilan Islab cigaris, biologik, Hanto axborotli texnologiyalardan ajralib turadi. Uning o'ziga xos tomonlari - tarbiya komponentlarini mujassamlastirganidir.
PT bosqa sohalardagi texnologik jarayonlar bilan uzluksiz boyib boradi va an'anaviy o'quv jarayoniga, uning samaradorligini osirisga ta'sir ko'rsatisning yangi imkoniyatlarini egallab oladi. Afsuki, bu jarayan hozirgi ta'lim tizimida juda qiyin kecayapti, haqiqiy kompyuterli PT o'zining ilmiy islanmasini kutayapti.