Pedagogikaliq instituti fizika-matematika fakulteti fizika oqitiw metodikasi kafedrasi

Transformatordiń paydali jumis koefficienti. Transformatordiń sirtqi xarakteristikasi.Transformatordaǵi quwatliqlardiń sarplaniwi tómendegilerden ibarat:

1. Toqtiń jilliliq tásirinen mis oramlarda payda bolatuǵin quwattiń sarplaniwi.

2. Magnit aǵiminiń ózgeriwiniń esabinan payda bolatuǵin polat ózektegi gisterezis hám iyrimli toqlarǵa sarip bolatuǵin quwat:

R_p= R_г+R_u

Bul quwattiń sarplaniwi polat ózektiń materialina, magnit indukciyasina hám ózgermeli toqtiń jiyligine baylanisli boladi.

3. Transformatordiń konstrukciyasina baylanisli bolǵan quwattiń sarplaniwi.
Mis oramlardaǵi quwattiń sarplaniwi nagruzkaǵa baylanisli bolǵanliǵi ushin ózgermeli, polat ózektegi quwattiń sarplaniwi bolsa, transformatordiń jumis processinde turaqli boladi.
Transformatordiń paydali jumis koefficienti (PJK)
,

bunda R_а – transformatordiń kiriw tárepindegi quwat; R_г – transformatordiń shiǵiw tárepindegi paydali quwat; R – transformatordiń toliq quwatiniń joǵaliwi.

Eger transformatordiń PJK in oniń qalay tutastirilǵanin kórsetiwshi nazruzka koefficienti

arqali kórsecek,


,

bunda sos _г – nagruzka quwati koefficienti; S_NOM – transformatordiń toliq quwati.

Joqari quwatli transformatorlardiń PJK 0,960,99, kishi quwatliniki bolsa 0,820,9 átirapinda boladi. Transformatorlarda R_p=R_m bolǵanda, oniń nagruzka koefficienti optimal (_opt=0,50,6) bolip, bunda transformatordiń PJK eń joqari boladi.
Birlemshi oram kernewi U_а hám ńuwat koefficienti сos₂ turaqli bolǵanda ekilemshi oramdaǵi kernew U₂ diń nagruzka toǵi I₂ ge baylanisi transformatordiń sirtqi xarakteristikasi dep ataladi.
(7-suwret) tegi transformatordiń hár turli formalarinan, aktiv nagruzka
сos=1, aktiv-induktivli nagruzka сos <1, fazaliq jiljiw muyeshi >0 boladi. Atkiv-siyimliliq nagruzkada сos₂<1 hám <0. Ekilemshi oramdaǵi kernewlerdiń ózgerisi:
,

bul jerde U_2N=U₂₀ – transformator salt islegen waqittaǵi ekilemshi oram ushlarindaǵi kernew; U₂ – transformatordiń nagruzka menen isleytuǵin kernewi.

Sirtqi xarakteristikadan kóringenindey, aktiv hám aktiv - induktivli nagruzka ushin isleytuǵin transformatordaǵi kernew nominalinan hámme waqit U ga kishkene boladi, aktiv - siyimli xarakterli nagruzka da bolsa U₂ artiq boladi. Elektr tutiniwshilari, tiykarinan, aktiv - induktivli qásiyetlerge iye bolatuǵin liniyadaǵi kernewlerdiń azayiwin esapqa alip, tutiniwshiǵa ornatilatuǵin ulken quwatli transformatorlardiń shiǵiw tárepindegi kernewi, nominalinan 5 % artiq etip isletiledi.